Podstawowe problemy teoretyczne w socjologii 1600-SZD-N-PPT-SOC

Sylabus przedmiotu Podstawowe problemy teoretyczne w socjologii
1. Stworzenie socjologii ogłosił w połowie XIX wieku filozof i matematyk August Comte. Zachodnia Europa doświadczała w tamtym okresie gwałtownych zmian, które towarzyszyły wyłanianiu się z ruin porządku feudalnego nowoczesnego społeczeństwa przemysłowego. Poczucie utraty kontroli nad sprawami społecznymi stało w jaskrawym kontraście do osiągnięć w „ujarzmianiu” przyrody, dokonywanych dzięki rozwojowi nauk przyrodniczych. Ustanowienie “pozytywnej nauki o spoleczeństwie”, wzorowanej na naukach przyrodniczych, wydawało się oczywistym rozwiązaniem: tylko nauka mogła zapewnić zrozumienie i tym samym opanowanie procesów społecznych. W tym właśnie, założycielskim okresie na przełomie XIX i XX wieku sformułowane zostały podstawowe teoretyczne problemy socjologii. Nigdy nie zostały one rozwiązane – żadna teoria nie uzyskała statusu paradygmatu – i od tamtej pory do dzisiaj w socjologii funkcjonują opozycyjne podejścia, na ogół określane mianem socjologii „rozumiejącej” (interpretatywnej) i „pozytywistycznej” (ilościowej). Tę opozycję można zrozumieć jedynie wracając do źródeł: do założycielskich problemów teoretycznych, które w toku rozwoju naszej dyscypliny stopniowo ulegają zapomnieniu. Właśnie powrotowi do problemów i pytań poświęcony będzie wykład. Poruszać w nim będę następujące tematy:
1.1. Kontekst powołania socjologii, czyli co działo się w Europie Zachodniej na przestrzeni XVII – XIX wieku. Czy „społeczeństwo” jest pojęciem uniwersalnym, czy usytuowanym?
1.2. Mechanistyczny paradygmat nowożytnych nauk przyrodniczych: czy socjologia może (i powinna) być nauką na wzór nauki przyrodniczej? Dwie wizje „społeczeństwa” i fundująca socjologię schizma.
1.3. Natura zjawisk społecznych: koncepcje “figuracji” Norberta Eliasa, „form społecznych” Simmla, „repeated assemblies” Latoura a idea „faktu społecznego” (który należy badać jak rzecz)
1.4. Problem “solidarności”, czyli pytanie o to, co sprawia, że zdolne do niezależnego poruszania się elementy potrafią (i chcą) wieść zbiorowe życie (działać jak „organizm”).
1.5. Pojęcie kultury, idei wartości, sensu i znaczenia. Związki sensu a związki przyczynowe i funkcjonalne.
1.6. Kamień węgielny socjologii: pojęcie “nowoczesności” i „przejścia modernizacyjnego” w teoriach klasyków a w świetle dzisiejszego przeważającego rozumienia. Problem relacji między „tradycyjnym” a „nowoczesnym”.
1.7. “Społeczeństwo” jako hierachicznie zagnieżdżona organizacja (system) versus agregat jednostek.
1.8. Racjonalność I indywidualizm versus moralność i kolektywizm
1.9. Metodologie ilościowe i jakościowe: krytyka