Interdyscyplinarne prawo medyczne z elementami bioetyki 1600-SZD-IPMzEB

Cele przedmiotu: zapoznanie doktorantów na poziomie elementarnym z (1.) założeniami filozoficznymi prawa medycznego (tradycyjne etyki zawodowe i tzw. bioetyka); (2.) „materialnym” prawem medycznym, przede wszystkim w zakresie ustawy o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta, także ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, fragmentarycznie też prawa farmaceutycznego, prawa transplantacyjnego i ustawy o działalności leczniczej; (3.) siatką terminologiczną niezbędną dla (1.) i (2.).

Zagadnienia do omówienia
* Etyka zawodowa w zawodach medycznych (z naciskiem na etykę lekarską), jej historyczna ewolucja, „etyka czterech zasad” wg Beauchampa i Childressa: dobroczynność i nieszkodzenie (oraz relacje między nimi), szacunek dla autonomii (w tym wyjaśnienie idei autonomii pacjenta), sprawiedliwość.
* Pojęcie uprawnienia i obowiązku sensu largo. Czy istnieją normy uprawniające? Uprawnienie, obowiązek, obowiązek niezupełny, obowiązek zupełny, uprawnienia skuteczne samoistnie i na żądanie, dyspozytywne i niezbywalne. Wady i zalety „języka praw” w legislacji. Ogólne uwagi o ustawie o prawach pacjenta z 2008 r. Właściwe prawa pacjenta a uprawnienia o charakterze akcesoryjnym, kompetencje techniczne, kompetencje niezwiązane z praktyką medyczną, wyłączenia od praw pacjenta „udające” uprawnienia, prawa pozorne. Odróżnienie praw pacjenta od uprawnień ubezpieczonego.
* Pojęcie pacjenta w sensie zwykłym i według definicji ustawowej. Osoba wykonująca zawód medyczny. „Działanie medyczne” oraz „świadczenie zdrowotne” w terminologii polskiego prawa medycznego. Typologia świadczeń zdrowotnych. Kategoria czynności leczniczej; kryterium celu leczniczego. Świadczenia zdrowotne „okolecznicze”. Świadczenia zdrowotne nielecznicze. Eksperyment medyczny na człowieku („leczniczy” i „badawczy”) wg rozdziału 4 uzl. Badania naukowe na materiale pobranym od człowieka i ich niejasny status. „Eksperyment medyczny” według uzl a „badanie kliniczne” według uPf i ubkpl. Pobranie komórek, tkanek lub narządów od żywego dawcy wg upktn. Pobranie krwi wg upsk. Przerwanie ciąży. Działania medyczne o nieuregulowanym statusie prawnym, niebędące świadczeniami zdrowotnymi, na przykładzie czynności kosmetycznej. Inne możliwe przykłady takich działań (zgodnych z prawem oraz bezprawnych)
* Prawo pacjenta do uzyskania świadczenia zdrowotnego. Skorelowane z tym obowiązki osób wykonujących zawody medyczne oraz podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych. Prawo do świadczenia zdrowotnego odpowiedniej jakości („wymagania aktualnego stanu wiedzy”, „należyta staranność”). Możliwe interpretacje należytej staranności. Źródła reguł starannego postępowania. Ustalanie i dowodzenie treści tych reguł. Pozorne prawo do żądania opinii innego lekarza lub zwołania konsylium. Prawo do leczenia bólu. „Prawo do kolejki” a kolizja obowiązków w medycynie.
* Zasada szacunku dla autonomii – szczegóły. Paternalizm „twardy”, „umiarkowany” i antypaternalizm. Niepaternalistyczna ingerencja w decyzje drugiej osoby w sprawach własnych (ze względu na dobra, prawa lub interesy osób trzecich). Paternalizm pozorny. Uzasadnienie prawa do informacji. Modele relacji informacyjnych między lekarzem a pacjentem (model zorientowany na lekarza, model zorientowany na pacjenta, model subiektywistyczny). Ujęcie prawa do informacji w ustawie o prawach pacjenta. Ogólne prawo do informacji o własnym stanie zdrowia. Prawo do informacji standardowej i zindywidualizowanej. Sytuacja małoletniego, który nie skończył 16 lat. Prawo do informacji a tzw. przywilej terapeutyczny. Deklaracja niekorzystania z prawa do informacji. Prawo do „przedstawienia swojego zdania”. Prawo do informacji o zamiarze przerwania leczenia. Prawo do informacji o prawach pacjenta. Prawo do informacji o rodzaju i zakresie udzielanych świadczeń.
* Pojęcia: zgoda uświadomiona, zgoda blankietowa, zgoda dorozumiana, zgoda domniemana. Ewolucja stanu prawnego do 1991 r. Pierwotne rozwiązania ustawy o zoz i uzl Zgoda w ustawie z 2008 r. Kategoryzacja pacjentów i ich uprawnień decyzyjnych. Leczenie przy nieznanej decyzji woli. Leczenie przymusowe. Uprawnienia związane z dokumentacją medyczną.
* Uprawnienia związane z prywatną sferą życia. „Prawo do tajemnicy informacji”. Prawo do poszanowania intymności i godności. Prawo do umierania w spokoju i godności. Prawa w zakresie kontaktów z innymi osobami.
* Inne prawa pacjenta (w tym te o charakterze pozornym). Prawo do korzystania z depozytu. „Prawo” do zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych. Prawo do sprzeciwu wobec opinii lub orzeczenia lekarskiego.
* Odrębności sytuacji pacjenta w sytuacjach szczególnych – świadczenia zdrowotne nielecznicze.
* Odrębności sytuacji pacjenta w sytuacjach szczególnych – ustawa o ochronie zdrowia psychicznego. Przymusowe badanie psychiatryczne, przymusowa hospitalizacja, przymusowe umieszczenie w DPS, przymusowe leczenie psychiatryczne, podstawy do stosowania przymusu bezpośredniego, tzw. tajemnica psychiatryczna.
* Relacje między prawem medycznym a odpowiedzialnością cywilną, karną i dyscyplinarną („zawodową”).

Zagadnienia do omówienia
* Etyka zawodowa w zawodach medycznych (z naciskiem na etykę lekarską), jej historyczna ewolucja, „etyka czterech zasad” wg Beauchampa i Childressa: dobroczynność i nieszkodzenie (oraz relacje między nimi), szacunek dla autonomii (w tym wyjaśnienie idei autonomii pacjenta), sprawiedliwość.
* Pojęcie uprawnienia i obowiązku sensu largo. Czy istnieją normy uprawniające? Uprawnienie, obowiązek, obowiązek niezupełny, obowiązek zupełny, uprawnienia skuteczne samoistnie i na żądanie, dyspozytywne i niezbywalne. Wady i zalety „języka praw” w legislacji. Ogólne uwagi o ustawie o prawach pacjenta z 2008 r. Właściwe prawa pacjenta a uprawnienia o charakterze akcesoryjnym, kompetencje techniczne, kompetencje niezwiązane z praktyką medyczną, wyłączenia od praw pacjenta „udające” uprawnienia, prawa pozorne. Odróżnienie praw pacjenta od uprawnień ubezpieczonego.
* Pojęcie pacjenta w sensie zwykłym i według definicji ustawowej. Osoba wykonująca zawód medyczny. „Działanie medyczne” oraz „świadczenie zdrowotne” w terminologii polskiego prawa medycznego. Typologia świadczeń zdrowotnych. Kategoria czynności leczniczej; kryterium celu leczniczego. Świadczenia zdrowotne „okolecznicze”. Świadczenia zdrowotne nielecznicze. Eksperyment medyczny na człowieku („leczniczy” i „badawczy”) wg rozdziału 4 uzl. Badania naukowe na materiale pobranym od człowieka i ich niejasny status. „Eksperyment medyczny” według uzl a „badanie kliniczne” według uPf i ubkpl. Pobranie komórek, tkanek lub narządów od żywego dawcy wg upktn. Pobranie krwi wg upsk. Przerwanie ciąży. Działania medyczne o nieuregulowanym statusie prawnym, niebędące świadczeniami zdrowotnymi, na przykładzie czynności kosmetycznej. Inne możliwe przykłady takich działań (zgodnych z prawem oraz bezprawnych)
* Prawo pacjenta do uzyskania świadczenia zdrowotnego. Skorelowane z tym obowiązki osób wykonujących zawody medyczne oraz podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych. Prawo do świadczenia zdrowotnego odpowiedniej jakości („wymagania aktualnego stanu wiedzy”, „należyta staranność”). Możliwe interpretacje należytej staranności. Źródła reguł starannego postępowania. Ustalanie i dowodzenie treści tych reguł. Pozorne prawo do żądania opinii innego lekarza lub zwołania konsylium. Prawo do leczenia bólu. „Prawo do kolejki” a kolizja obowiązków w medycynie.
* Zasada szacunku dla autonomii – szczegóły. Paternalizm „twardy”, „umiarkowany” i antypaternalizm. Niepaternalistyczna ingerencja w decyzje drugiej osoby w sprawach własnych (ze względu na dobra, prawa lub interesy osób trzecich). Paternalizm pozorny. Uzasadnienie prawa do informacji. Modele relacji informacyjnych między lekarzem a pacjentem (model zorientowany na lekarza, model zorientowany na pacjenta, model subiektywistyczny). Ujęcie prawa do informacji w ustawie o prawach pacjenta. Ogólne prawo do informacji o własnym stanie zdrowia. Prawo do informacji standardowej i zindywidualizowanej. Sytuacja małoletniego, który nie skończył 16 lat. Prawo do informacji a tzw. przywilej terapeutyczny. Deklaracja niekorzystania z prawa do informacji. Prawo do „przedstawienia swojego zdania”. Prawo do informacji o zamiarze przerwania leczenia. Prawo do informacji o prawach pacjenta. Prawo do informacji o rodzaju i zakresie udzielanych świadczeń.
* Pojęcia: zgoda uświadomiona, zgoda blankietowa, zgoda dorozumiana, zgoda domniemana. Ewolucja stanu prawnego do 1991 r. Pierwotne rozwiązania ustawy o zoz i uzl Zgoda w ustawie z 2008 r. Kategoryzacja pacjentów i ich uprawnień decyzyjnych. Leczenie przy nieznanej decyzji woli. Leczenie przymusowe. Uprawnienia związane z dokumentacją medyczną.
* Uprawnienia związane z prywatną sferą życia. „Prawo do tajemnicy informacji”. Prawo do poszanowania intymności i godności. Prawo do umierania w spokoju i godności. Prawa w zakresie kontaktów z innymi osobami.
* Inne prawa pacjenta (w tym te o charakterze pozornym). Prawo do korzystania z depozytu. „Prawo” do zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych. Prawo do sprzeciwu wobec opinii lub orzeczenia lekarskiego.
* Odrębności sytuacji pacjenta w sytuacjach szczególnych – świadczenia zdrowotne nielecznicze.
* Odrębności sytuacji pacjenta w sytuacjach szczególnych – ustawa o ochronie zdrowia psychicznego. Przymusowe badanie psychiatryczne, przymusowa hospitalizacja, przymusowe umieszczenie w DPS, przymusowe leczenie psychiatryczne, podstawy do stosowania przymusu bezpośredniego, tzw. tajemnica psychiatryczna.
* Relacje między prawem medycznym a odpowiedzialnością cywilną, karną i dyscyplinarną („zawodową”).