Praskie Koło Lingwistyczne w kontekście poetyki strukturalnej lat 60. i 70. XX wieku 1500-SI-PKLWKPSL6070
● Przedstawienie rozwoju strukturalizmu językoznawczego w wykonaniu Praskiego Koła Lingwistycznego, które rozwinęło myśl Ferdinanda de Saussure’a, kładąc nacisk na analizę języka jako systemu relacji i opozycji funkcjonalnych.
● Zapoznanie się z podstawami modelu funkcjonalnego języka, rozwiniętego przez Romana Jakobsona, w którym każda jednostka pełni określoną funkcję w systemie komunikacji.
● Wprowadzenie do estetyki strukturalnej Jana Mukařovskiego, który wniósł idee funkcji estetycznej i normatywności do analizy literatury jako systemu językowego i kulturowego.
● Wpływy Praskiego Koła Lingwistycznego na rozwój semiotyki i estetyki oraz na interdyscyplinarne podejście do języka, które stanowią fundament dla późniejszych teorii m.in. Barthes’a, Eco, Chomsky’ego, a także dla poststrukturalizmu.
● Zapoznanie się z teorię mitu jako systemu semiotycznego w dziele Rolanda Barthes’a, który rozwija koncepcję mitu jako drugiego poziomu znaczenia, gdzie znak staje się nośnikiem ideologii.
● Główne założenia M. Foucaulta, szczególnie w dziełach „Historia szaleństwa”, „Historia seksualności” (wybrane zagadnienia).
● M. Foucalt „Nadzorować i karać” na przykładzie medykalizacji zachowań antyspołecznych w filmie M. Formana „Przelot nad kukułczym gniazdem”.
● Obraz „La Meninas” Velazqueza jako lustro epistemy klasycyzmu (na podstawie M. Foucalta „Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych”).
● Władza ‘dyscyplinarna oraz ‘władza wiedzy’ kryjąca się w muzeach (na podstawie eseistyki M. Foucalta, a także Václava Bělohradskiego).
● „Śmierć autora” w koncepcjach R. Barthes’a, M. Foucalta, M. Kundery. Autofikcja – gra z tożsamością autora jako efekt pozycji w tekście Milana Kundery (na podstawie powieści „Nieśmiertelność”).
● Wytwory kultury jako dzieła otwarte w pismach Umberta Eco (analizy powieści m.in. ”Hrabie Monte Christo”, „Anna Karenina”, obrazów Giorgia de Chirico, R. Magritte’a, filmów Casablanca M. Curtiza, Medea P.P. Passoliniego i in.).
● Poststruktualizm a psychoanaliza. Historia seksualności jako kontradyskurs freudowsko-marksistowski (M. Foucault, D. Eribon).
● Interpelacje Louisa Althussera na przykładzie filmów „Fight Club” (reż. D. Fincher), „Czarny łabędź” (reż. D. Aronofsky), „Toy Story-Buzz Lightyear” (Disney-Pixar,1995).
● Mit o Meduzie i HERstoria w dyskursie feministycznym (Hèléne Cixous, Sonia Kisza)
● Julia Kristeva i jej rozumienie abiektu. Czystość i nieczystość w „Księdze Kapłańskiej (na podstawie J. Kristeva: „Powers of Horror”). Postać mitologicznego Minotaura jako figury abiektu (na przykładzie powieści, m.in. Madeline Miller „Kirke”, fakultatywnie).
● Dekonstrukcja mechanizmów władzy w twórczości artystycznej Andrei Fraser – przedstawicielki krytyki instytucjonalnej (na podstawie wystawy w Narodowej Galerii Sztuki „Zachęta”, marzec-czerwiec 2025 oraz innych materiałów audiowizualnych).
● Mit o białym jednorożcu w ujęciu postmodernistycznym na podstawie tekstów kultury (U. Eco: „Baudolino”, „Poliptyk zwiastowania z jednorożcem” w Muzeum Narodowym w Warszawie, film „Materialiści, 2025, w reż. Celine Song, użycie terminu w koncepcji biznesowych strategii).
● Architektura władzy – architektura jako nośnik symboliczny władzy zawłaszczający przestrzenią („Konformista” w reż. B. Bertolucciego, omówienie wystawy „Saskie wizje” w Zamku Królewskim, kwiecień-lipiec 2025, budynki warszawskich sądów, nowoczesne budynki Warszawy- Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego).
● Muzyka jako mit – analiza oper Mozarta, także w ostatnich odsłonach wystawienniczych (Salzburg 2023 – „Wesele Figara” w inscenizacji Martina Kušeja, Krzysztof Bączyk w roli Figaro, [fakultatywnie].
● Logika wrażenia. Malarstwo Bacona według Deleuze’a – motywy mięsa, skóry i ruchu (ciała bez organów), [fakultatywnie]
● Język, który staj się władzą – analiza „Siódmej funkcji języka” jako pastiszu kryminału „noir” , labiryntu semiotycznego oraz powieści metafikcyjnej. Podsumowanie zajęć.
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza (zna i rozumie)
WG_03 metodologię badań naukowych w obrębie nauk humanistycznych
WK_01 fundamentalne dylematy współczesnej cywilizacji z perspektywy nauk humanistycznych
Umiejętności (potrafi)
UW_01 wykorzystywać wiedzę z różnych dyscyplin nauk humanistycznych do twórczego identyfikowania, formułowania i innowacyjnego rozwiązywania złożonych problemów lub wykonywania zadań o charakterze badawczym, a w szczególności definiować cel i przedmiot badań naukowych w dziedzinie nauk humanistycznych, właściwie rozwijać metody, techniki i narzędzia badawcze oraz twórczo je stosować; formułować hipotezę badawczą oraz wnioskować na podstawie wyników badań naukowych;
UW_02 dokonywać krytycznej analizy i oceny wyników badań naukowych, działalności eksperckiej i innych prac o charakterze twórczym oraz ich wkładu w rozwój wiedzy
UK_03 uczestniczyć w dyskursie naukowym w obrębie nauk humanistycznych
UK_04 inicjować debatę
Kompetencje społeczne (jest gotów do)
KK_03 uznania priorytetu wiedzy w rozwiązaniu problemów badawczych, poznawczych i praktycznych, w obrębie dyscyplin humanistycznych, z zachowaniem szacunku dla standardów pracy i debaty naukowej
KK_02 krytycznej oceny własnego wkładu w rozwój danej dyscypliny naukowej oraz prowadzenia dyskusji, formułowania merytorycznych argumentów, wypowiadania swoich racji z zachowaniem szacunku dla innych, prezentuje postawę otwartości na właściwy dla różnych nauk humanistycznych typ refleksji z poszanowaniem odmiennych poglądów
Kryteria oceniania
Zaliczenia na podstawie obecności (3 nieusprawiedliwione nieobecności możliwe), aktywnego uczestnictwa (przygotowanie własnej prezentacji wybranego zagadnienia)
Literatura
Barthes, R.: Mitologie, Warszawa, 2020 (i in. wydania). Szczególnie teksty: „Świat wrestlingu”, „Rzymianie w filmach”, „Proszki do prania i detergenty”, „Biedni i proletariat”, „Twarz Garbo”, „Wino i mleko”, „Nowy Citroën” [do wyboru, dla wszystkich uczestników zajęć: Wino i mleko].
Binet, L: Siódma funkcja języka, Warszawa 2015.
Bielik-Robson, A.: Marańska pascha Derridy, Kraków 2022 [fakultatywnie]
Cixous, H.: Śmiech Meduzy; [w:] „Teksty Drugie” 1993, nr4/5/6/, s.147-166.
teksty_drugie_teoria_literatury_krytyka_interpretacja-r1993-t-n4_5_6_22_23_24-s147-166.pdf
Deleuze, G.: Bacon. Logika wrażenia, Kraków 2018.[fakultatywnie].
Derrida, J.: Texty k dekonstrukci, Bratislava 1993. [wybrane fragmenty, fakultatywnie]
Eco, U.: Baudolino, Warszawa 2022 [rozdział: Baudolino spotyka damę z jednorożcem, s. 517 -528 i in. rozdziały].
Eco, U.: Dzieło otwarte, Warszawa 1994 (i in. wydania); szczególnie rozdział „Analiza języka poetyckiego, s. 64-88; „Znaczenie i informacja w przekazie poetyckim”, s.105 -134.
Eco, U.: Imię róży, Warszawa 2022 (i in. wydania) [fakultatywnie].
Eco, U.: Na ramionach olbrzymów, Warszawa, 2019; szczególnie wykłady pt.: „Dlaczego jest nieprawdą, że Anna Karenina mieszkała na Baker Street” oraz „O niektórych niedoskonałościach w sztuce”.
Foucault, M.: Historia seksualności, Warszawa 1995 (i in. wydania), [fragm.]
Foucault, M.: Historia szaleństwa w dobie klasycyzmu, Warszawa 1987 (i in. wydania), [fragm.]
Foucault, M.: Rządzenie żywymi, Warszawa 2014, [fakultatywnie]
Grützmacher, Ł.: Problemy perspektywy semiologicznej. Na przykładzie „Podboju Ameryki” Tzvetana Todorova”; [w:] „Pamiętnik Literacki” 2015, 2, s.123-138
Problemy perspektywy semiologicznej. Na przykładzie Podboju Ameryki Tzvetana Todorova.
Kisza, S.: Histeria sztuki, Kraków 2024 (fragm., s.221-229).
Kristeva, J:. Historie miłosne, Kraków 2021 [fragm.]
Levi-Strauss, C.: Smutek tropików, Warszawa 2022 (i in. wydania, także w PDF/ audiobook)[fragm., szczególnie rozdział o tatuażach, fakultatywnie].
.
Mukařovský, J: Studia semiologiczne, Warszawa 2017.
Todorov, T.: Podbój Ameryki. Warszawa 1996 [fragm.; także w PDF].
Žižek, S., Dolar, M.: Druga śmierć opery, Warszawa 2008, s. 38-100.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: