Najnowsze kierunki badań medialnych 1500-SI-NKBM

W pierwszym bloku (prowadzonym przez dr. hab. Pawła Rodaka) omawiane i dyskutowane z doktorantami będą najnowsze ujęcia związane z badaniami słowa i praktyk językowych. Punkt wyjścia będzie stanowiła antropologia słowa, rozwijana w Instytucie Kultury Polskiej UW od wielu lat, wraz z jej najnowszymi postaciami. Antropologia słowa uwrażliwia, po pierwsze, na zróżnicowaną postać słowa w kulturze oraz typów kultury kształtujących się każdorazowo wraz z jego kolejnymi odmianami (oralność, pismo, druk, słowo elektroniczne); po drugie na funkcjonalny charakter słowa w kulturze i jego związek z kontekstem funkcjonowania (napięcie pomiędzy słowem jako znaczeniem i słowem jako działaniem); po trzecie na historyczną zmienność praktyk językowych. Wszystkie te trzy zagadnienia/problemy będą powracały na zajęciach w odniesieniu do konkretnych najnowszych teorii, ujęć, propozycji badawczych. Program kolejnych zajęć przedstawia się następująco (bliższe informacje w wykazie literatury): I. Wprowadzenie. Antropologia słowa jako perspektywa badawcza; II. Kategorie: tekst; III. Kategorie: praktyka językowa, praktyka piśmienna; IV. Teorie: narratywizm; V. Teorie: Krytyka genetyczna; VI. Teorie: Historia mówiona; VII. Teorie: Historia książki, historia lektury. Ostateczny program i lektury zostaną ustalone z doktorantami na pierwszych zajęciach.
Drugi blok (prowadzony przez dr hab. Iwonę Kurz) będzie dotyczył najnowszych tendencji w badaniach performatywnych i badaniach kultury wizualnej oraz na ich przecięciu. Media – hybrydyczne, łączące to, co fizyczne, z tym, co wirtualne, wielozmysłowe i niejednorodne technologicznie – rozumiane są nie jako nośniki uprzednich wobec nich treści, ale „oprogramowanie” definiujące warunki nie tylko komunikacji, ale całości życia społecznego. W codziennej komunikacji trudno właściwie oddzielić użycia mediów podstawowych: słowa, obrazu, gestu. Podczas zajęć skupimy się przede wszystkim na przełomie cyfrowym i tym, co wnosi on w medialne doświadczenie współczesności, że szczególnym naciskiem na doświadczenie wizualne i performatywne. Teksty teoretyczne będą odnoszone do dzieł sztuki, traktowanych również jako narzędzie namysłu nad współczesnością – swoiste laboratorium medialne – oraz do aktualnych wydarzeń medialnych

Rodzaj przedmiotu

seminaria doktoranckie

Koordynatorzy przedmiotu

Iwona Kurz
Paweł Rodak

Efekty kształcenia

Wiedza (zna i rozumie)
WG_03 metodologię badań naukowych w obrębie nauk humanistycznych
WK_01 fundamentalne dylematy współczesnej cywilizacji z perspektywy nauk humanistycznych
Umiejętności (potrafi)
UW_01 wykorzystywać wiedzę z różnych dyscyplin nauk humanistycznych do twórczego identyfikowania, formułowania i innowacyjnego rozwiązywania złożonych problemów lub wykonywania zadań o charakterze badawczym, a w szczególności definiować cel i przedmiot badań naukowych w dziedzinie nauk humanistycznych, właściwie rozwijać metody, techniki i narzędzia badawcze oraz twórczo je stosować; formułować hipotezę badawczą oraz wnioskować na podstawie wyników badań naukowych;
UW_02 dokonywać krytycznej analizy i oceny wyników badań naukowych, działalności eksperckiej i innych prac o charakterze twórczym oraz ich wkładu w rozwój wiedzy
UK_03 uczestniczyć w dyskursie naukowym w obrębie nauk humanistycznych
UK_04 inicjować debatę
Kompetencje społeczne (jest gotów do)
KK_03 uznania priorytetu wiedzy w rozwiązaniu problemów badawczych, poznawczych i praktycznych, w obrębie dyscyplin humanistycznych, z zachowaniem szacunku dla standardów pracy i debaty naukowej
KK_02 krytycznej oceny własnego wkładu w rozwój danej dyscypliny naukowej oraz prowadzenia dyskusji, formułowania merytorycznych argumentów, wypowiadania swoich racji z zachowaniem szacunku dla innych, prezentuje postawę otwartości na właściwy dla różnych nauk humanistycznych typ refleksji z poszanowaniem odmiennych poglądów

Kryteria oceniania

Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze; przekroczenie limitu wymaga zaliczenia pisemnego. Pięć nieobecności uniemożliwia zaliczenie. Zaliczenie odbywa się na podstawie obecności i udziału w zajęciach.

Literatura

BLOK I, zajęcia 1–7 (październik – listopad)
I. Wprowadzenie. Antropologia słowa jako perspektywa badawcza
Andrzej Mencwel, Antropologia słowa i historia kultury, w tegoż, Wyobraźnia antropologiczna. Próby i studia, Warszawa 2006.
Grzegorz Godlewski, Antropologia słowa, siostra przyrodnia antropologii lingwistycznej, w tegoż, Luneta i radar. Szkice z antropologicznej teorii kultury, Warszawa 2016.
* (po gwiazdce literatura dodatkowa)
Laura M. Ahearn, Antropologia lingwistyczna. Wprowadzenie, przeł. W. Usakiewicz, Kraków 2013.
II. Kategorie: tekst
Ryszard Nycz, W stronę innowacyjnej humanistyki polonistycznej: tekst jako laboratorium. Tradycje, hipotezy, propozycje, w tegoż, Kultura jako czasownik. Sondowanie nowej humanistki, Warszawa 2017.
John Bryant, Płynny tekst. Teoria zmienności tekstów i edytorstwa w dobie książki i ekranu, przeł. Łukasz Cybulski, Warszawa 2020.
*
Ryszard Nycz, Poetyka doświadczenia. Teoria – nowoczesność – literatura, Warszawa 2012.
Michał Paweł Markowski, Polityka wrażliwości. Wprowadzenie do humanistyki, Kraków 2013.
Łukasz Cybulski, Krytyka tekstu na rozdrożach. Anglo-amerykańska teoria edytorstwa naukowego w drugiej połowie XX w., Warszawa 2017.
Paweł Majewski, Tekstualizacja doświadczenia. Studia o piśmiennictwie greckim, Warszawa-Toruń 2015.
Tomasz Rakowski, Etnografia przedtekstowa. Fenomenologiczne korzenie interpretacji antropologicznej, „Teksty Drugie” 2018, nr 1.
Olga Kaczmarek, Inaczej niż pisać. Lévinas i antropologia postmodernistyczna, Warszawa 2016.
III. Kategorie: praktyka językowa, praktyka piśmienna
Grzegorz Godlewski, Antropologia praktyk językowych: wprowadzenie, w tomie: Antropologia praktyk językowych, red. G. Godlewski, A. Karpowicz, M. Rakoczy, Warszawa 2016.
Laura M. Ahearn, Praktyki piśmienne, w tejże, Kultura Antropologia lingwistyczna. Wprowadzenie, przeł. W. Usakiewicz, Kraków 2013.
Michel de Certeau, Wynaleźć codzienność. Sztuki działania (fragmenty), przeł. K. Thiel-Jańczuk, Kraków 2008.
Daniel Chandler, The Act of Writing. A Media Theory Approach, Aberystwyth 1995.
*
Philippe Lejeune, Dziennik osobisty – wprowadzenie do rozumienia pewnej praktyki, w tegoż, „Drogi zeszycie...”, „drogi ekranie...” O dziennikach osobistych, przeł. A. Karpowicz, M. i P. Rodakowie, wybór, wstęp i oprac. P. Rodak, Warszawa 2010.
Paweł Rodak, Dziennik pisarza: między codzienną praktyką piśmienną a literaturą, w tegoż, Między zapisem a literaturą. Dziennik polskiego pisarza w XX wieku (Żeromski, Nałkowska, Dąbrowska, Gombrowicz, Herling-Grudziński), Warszawa 2011.
IV. Teorie: Narratywizm
Narracja jako sposób rozumienia świata, red. J. Trzebiński, Gdańsk 2002.
Galen Strawson, Against Narrativity, “Ratio” (new series), XVII, nr 4, December 2004.
*
Paul John Eakin, Living Autobiographically. How We Create Identity in Narrative, Ithaca and London 2008 (fragmenty).
Mike Bal, Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji, przekład zbiorowy, Kraków 2013.
Dawid Parker, Narracja autobiograficzna i języki dobra, przeł. Anna Skucińska, „Konteksty Kultury” 2021, nr 1 (18), s. 4-31.
Paweł Rodak, Problemy z narracją. Kilka uwag po lekturze Dawida Parkera, „Konteksty Kultury” 2021, nr 1 (18), s. 59-80.
V. Teorie: Krytyka genetyczna
Piere-Marc de Biasi, Genetyka tekstów, przeł. F. Kwiatek, M. Prussak, Warszawa 2015 (fragmenty).
*
Krytyka genetyczna w XXI wieku, numer tematyczny pisma „Wielogłos” 2019, nr 1 (39).
Archiwa i bruliony pisarzy. Odkrywanie, red. M. Prussak, P. Bem, Ł. Cybulski, Warszawa 2017.
Louis Hay, La Littérature des écrivains. Questions de critique génétique, Paris 2002.
Almuth Grésillon, Eléments de critique génétique. Lire les manuscripts modernes, Paris 1994.
Almuth Grésillon, La Mise en ouevre. Itinéraires génétiques, Paris 2008.
L’œuvre comme processus, sous la dir. de P.-M. de Biasi et A. Herschberg Pierrot, Paris 2017.
VI. Teorie: historia mówiona.
Paul Thomson, Joanna Bornat, Głos przeszłości. Wprowadzenie do historii mówionej, przeł. Paweł Tomanek, Warszawa 2021, rozdz. VII: Źródła;
Alessandro Portelli, Living Voices: The Oral History Interview as Dialogue and Experience;
Alessandro Portelli, Co stanowi o odmienności historii mówionej, w: tegoż, Odkrywając historię mówioną, red. Marta Kurkowska-Budzan, Wrocław 2022;
Piotr Filipkowski, Historia mówiona jako hermeneutyka losu. Doświadczenie przedtekstowe, "Teksty Drugie" 2018, nr 1.
*
Paul Thomson, Joanna Bornat, Głos przeszłości. Wprowadzenie do historii mówionej, przeł. Paweł Tomanek, Warszawa 2021, rozdz. II: Historycy wobec historii mówionej;
Paul Thomson, Joanna Bornat, Głos przeszłości. Wprowadzenie do historii mówionej, przeł. Paweł Tomanek, Warszawa 2021, rozdz. VI: Osiągnięcia historii mówionej;
specjalne wydanie „Wrocławskiego Rocznika Historii Mówionej” (ebook);
Piotr Filipkowski, Historia mówiona i wojna. Doświadczenie obozu koncentracyjnego w pespektywie narracji biograficznych, Warszawa 2010, część I;
Piotr Filipkowski, Historia mówiona jako historia ratownicza, "Teksty Drugie" 2014, nr 5.;
Opowiedziane. Historia mówiona w praktykach humanistycznych (ebook).
VII. Teorie: Historia książki, historia lektury
Roger Chartier , Czy książki wywołują rewolucje?, przeł. A. Leyk, w tegoż, Czy książki wywołują rewolucje? Szkice z historii książki, lektury i kultury piśmiennej, red. naukowa i posłowie P. Rodak, Warszawa 2019.
Leah Price, How to Do Things with Books in Victorian Britain, Princeton 2012, chapter one: Readers Block (p. 19-41).
Roger Chartier, Od historii książki do historii kultury piśmiennej, przeł. M. Rodak, w tegoż, Czy książki wywołują rewolucje? Szkice z historii książki, lektury i kultury piśmiennej, red. naukowa i posłowie P. Rodak, Warszawa 2019.
*
Robert Darnton, The Case For Books. Past, Present and Future, New York 2009 / Apologie du livre. Demain, aujord’hui, hier, Paris 2011 (fragmenty).
Roger Chartier , Od historii książki do historii lektury, w : Paweł Rodak, Pismo, książka, lektura. Rozmowy : Le Goff, Chartier, Hébrard, Fabre, Lejeune, przedmowa K. Pomian, Warszawa 2009.
Jerome McGann, Nowa Republica Litteraria. Pamięć i nauka w wieku cyfryzacji, przeł. Paweł Bem, Łukasz Cybulski, Olga Mastela, Jan Prusak, Warszawa 2016.
Nicolas Carr, Płytki umysł. Jak internet wpływa na nasz mózg, przeł. Katarzyna Rojek, Gliwice 2013.

BLOK II, zajęcia 8–13 (grudzień – styczeń) (propozycje do wyboru)
 Emanuele Arielli, Human Perception and The Artificial Gaze, Chapter 6, in: Lev Manovich and Emanuele Arielli, Artificial Aesthetics, http://manovich.net/index.php/projects/artificial-aesthetics-book; January 15, 2024.
 Philip Auslander, Liveness. Performance in a Mediatized Culture, Routledge, New York–London 1999.
 Mieke Bal, Wędrujące pojęcia w humanistyce, przeł. M. Bucholc, NCK, Warszawa 2013 („Obraz”, „Performatyka”).
 Judith Butler, Zapiski o performatywnej teorii zgromadzeń, przeł. Joanna Bednarek, Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa 2016.
 Piotr Celiński, Postmedia. Cyfrowy kod i bazy danych, Wyd. UMCS, Lublin 2013, http://www.postmedia.umcs.lublin.pl/#20
 Ewa Domańska, „Zwrot performatywny” we współczesnej humanistyce, „Teksty Drugie" 2007, nr 2
 https://forensic-architecture.org.
 Nathan Jurgenson, Fotka. O zdjęciach i mediach społecznościowych, przeł. Ł. Zaremba, Karakter, Kraków 2021.
 Manuel De Landa, A New Philosophy of Society: Assemblage Theory and Social Complexity, Continuum, London 2006.
 Bruno Latour, Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie to teorii aktora-sieci, przeł. Aleksandra Derra, Krzysztof Abriszewski, Universitas, Kraków 2010.
 Lev Manovich, Język nowych mediów, przeł. P. Cypryanski, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2006.
 Nicholas Mirzoeff, The Appearance of Black Lives Matter, [NAME], Miami 2017.
 Nicholas Mirzoeff, Podmiot kultury wizualnej, w: Perspektywy współczesnej historii sztuki. Antologia przekładów „Artium Quaestiones”, przeł. M. Bryl, UAM, Poznań 2010.
 Nicholas Mirzeoff, Prawo do patrzenia, przeł. M. Szcześniak, Ł. Zaremba, w: Antropologia kultury wizualnej, red. I. Kurz, P. Kwiatkowska, Ł. Zaremba, WUW, Warszawa 2012.
 Dorota Sajewska, Ciało-pamięć, ciało-archiwum (http://re-sources.uw.edu.pl/reader/cialo-pamiec-cialo-archiwum/
 RE//MIX. Performans i dokumentacja, red. D. Sajewska, T. Plata, Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa 2014.
 Samuel Weber, Teatralność jako medium, przeł. J. Burzyński, WUJ, Kraków 2009.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1500-SI-NKBM w USOSweb