Od strukturalizmu do kognitywizmu. Paradygmaty badawcze w językoznawstwie 1500-SDN-TMTB-OSDK
Zakres tematów zajęć:
„… język ukształtował się ewolucyjnie wskutek modyfikacji narządów głosowych i obwodów mózgowych…” * – pochodzenie języka, uniwersalia językowe;
„…język kształtuje się u człowieka w ciągu pierwszych trzech lat życia…” * – procesy rozwoju języka (pierwszego);
„ język zewnętrzny vs. język wewnętrzny” * – status ontologiczny i epistemologiczny języka, teorie języka, paradygmaty badawcze współczesnej lingwistyki;
„… używanie języka polega na wzajemnych oddziaływaniach procesów przeszukiwania pamięci i stosowania reguł…” * – język a myślenie, teoria umysłu modułowa vs. holistyczna, modele przetwarzania językowego, teoria relatywizmu językowego Sapira i Whorfa;
„…język jest ‘wbudowany’ w sieć połączonych obszarów kory mózgowej…” * –język w mózgu;
„…dzięki językowi nasi przodkowie dobrze sobie radzili w środowisku charakteryzującym się złożonością związków społecznych i bogactwem wiedzy.” * – teorie komunikacji;
„…język opiera się na gramatyce kombinatorycznej, która służy wyrażaniu nieograniczonej liczby myśli…” * – badania nad systemem językowym: fonetyka i fonologia, morfologia, gramatyka.
* wg. Steven Pinker, Tabula rasa. Spory o naturę ludzką, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo psychologiczne, 2005, s. 110-111.
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza (zna i rozumie)
WG_01 w stopniu umożliwiającym rewizję istniejących paradygmatów – światowy dorobek, obejmujący podstawy teoretyczne oraz zagadnienia ogólne i wybrane zagadnienia szczegółowe – właściwe dla dyscyplin humanistycznych
WG_03 metodologię badań naukowych w obrębie nauk humanistycznych
WK_01 fundamentalne dylematy współczesnej cywilizacji z perspektywy nauk humanistycznych
Umiejętności (potrafi)
K_U01 komunikować się na tematy specjalistyczne w stopniu umożliwiającym aktywne uczestnictwo
w międzynarodowym środowisku naukowym w obrębie nauk humanistycznych
UW_01 wykorzystywać wiedzę z różnych dyscyplin nauk humanistycznych do twórczego identyfikowania, formułowania i innowacyjnego rozwiązywania złożonych problemów lub wykonywania zadań o charakterze badawczym, a w szczególności definiować cel i przedmiot badań naukowych w dziedzinie nauk humanistycznych, właściwie rozwijać metody, techniki i narzędzia badawcze oraz twórczo je stosować; formułować hipotezę badawczą oraz wnioskować na podstawie wyników badań naukowych;
Kompetencje społeczne (jest gotów do)
KK_03 uznania priorytetu wiedzy w rozwiązaniu problemów badawczych, poznawczych i praktycznych, w obrębie dyscyplin humanistycznych, z zachowaniem szacunku dla standardów pracy i debaty naukowej
Kryteria oceniania
Obecność na zajęciach; dopuszczalne 2 nieobecności nieusprawiedliwione;
Zadania domowe/dodatkowe w celu usprawiedliwienia nieobecności:
w razie nieobecności będzie możliwość wykonania zadania dodatkowego lub zadań dodatkowych na platformie Google Classroom (ważne: wykonanie zadania lub zadań dodatkowych/domowych w wyznaczonym terminie oznacza „usprawiedliwienie” nieobecności na zajęciach; niewykonanie zadań dodatkowych w terminie oznacza wliczenie nieobecności do liczby 2 dopuszczalnych nieobecności nieusprawiedliwionych na zajęciach);
Zadania na zaliczenie:
- aktywny udział w dyskusji (na zasadach debaty oksfordzkiej) na temat pochodzenia języka/języków
lub jedna praca pisemna do wyboru:
- rekonstrukcja mechanizmu zmian w języku w świetle antropocentrycznej teorii języków ludzkich;
- analiza tekstu w świetle teorii aktów mowy Austina/Searle’a;
ważne: zaliczenie zadania można otrzymać tylko w przypadku spełnienia warunku nieprzekroczenia liczby 2 nieobecności nieusprawiedliwionych.
Literatura
Adamzik Kirsten, 2004, Textlinguistik: Eine einführende Darstellung, Tübingen: Niemeyer.
Allen J.P.B., S. Pit Corder (red.), Jan Rusiecki (red. wyd. pol.), 1983, Kurs edynburski językoznawstwa stosowanego, tom I, Warszawa: WSiP.
Austin J.L., 1962, How to Do Things with Words, Oxford & Cambridge, Mass: Harvard University Press.
Bregman Rutger, 2019, Homo sapiens. Ludzie są lepsi niż myślisz, Poznań: Publikat S.A.
Chomsky Noam, 1971, Language and the Mind, w: Bar-Adon A., Werner L. (red.), Child Language. A Book of Reading, Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall.
Duszak Anna, 1998, Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Warszawa: PWN.
Grucza Franciszek, 1993a, Zagadnienia ontologii lingwistycznej: o językach ludzkich i ich (rzeczywistym) istnieniu. W: Opuscula logopedica in honorem Leonis Kaczmarek, Lublin: UMCS.
Grucza Franciszek, 1993b, Język, ludzkie właściwości językowe, językowa zdolność ludzi, w: Piontek, J. & Wiercińska, A. (red.), Człowiek w perspektywie ujęć biokulturowych, Poznań: UAM.
Grucza Franciszek, 1996, O przeciwstawności ludzkich interesów i dążeń komunikacyjnych, interkulturowym porozumiewaniu się oraz naukach humanistyczno-społecznych. W: Problemy komunikacji interkulturowej: Jedna Europa – wiele języków i wiele kultur. Materiały XIX Sympozjum ILS UW i PTLS; Grucza F., Chomicz-Jung K. (red. naukowa), Warszawa: UW.
Grucza Franciszek, 1997, Języki ludzkie a wyrażenia językowe, wiedza a informacja, mózg a umysł ludzki. W: Podejścia kognitywne w lingwistyce, translatoryce i glottodydaktyce. Materiały XX Sympozjum ILS UW i PTLS; Grucza F., Dakowska M. (red. naukowa), Warszawa: UW.
Grucza Franciszek, 2007, Lingwistyka stosowana. Historia – Zadania – Osiągnięcia, Warszawa: Euro-Edukacja.
Harari Yuval Noah, 2019, Sapiens. Od zwierząt do bogów, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Hymes Dell, 1979, Soziolinguistik, Frankfurt a.M: Suhrkamp Taschenbuch.
Kurcz Ida, 1987, Język a reprezentacja świata w umyśle, Warszawa: PWN.
Kurcz Ida, 2000, Psychologia języka i komunikacji, Warszawa: Scholar.
Müller Horst, Rickheit Gert (red.), 2003, Neurokognition der Sprache, Tübingen: Stauffenburg.
Pinker Steven, 2005, Tabula rasa. Spory o naturę ludzką, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo psychologiczne, przekład: Agnieszka Nowak, original: The Blank Slate. The modern Denial of Human Nature, 2002.
Pulvermüller Friedmann, Schumann John H., 1994, Neurobiological Mechanisms of Language Acquisition, w: Language Learning, 44/4.
Rickheit Gert, Sichelschmidt Lorenz, Strohner Hans, 2004, Psycholinguistik, Tübingen: Stauffenburg.
Schwarz Monika, 1992, Einführung in die Kognitive Linguistik, Tübingen: Francke.
Searle J.R., 1969, Speech Acts, Cambridge: Cambridge University Press.
Simon Singh, 2004 (5. wyd.), Geheime Botschaften. Die Kunst der Verschlüsselung von der Antike bis in die Zeiten des Internets. dtv: München, Wien. Tytuł oryginału: The Code Book. The Science of Secrecy from Acient Egypt to Quantum Cryptography, Fourth Estate, London, 1999.
Vater Heinz, 1992, Einführung in die Textlinguistik, München: Fink.
Vater Heinz, 2009, Wstęp do lingwistyki tekstu, Wrocław: ATUT.
Watzlawick Paul, Beavin Janet, Jackson Don D., 1967, Pragmatics of Human Communication. A Study of Interactional Patterns, Pathologies, and Paradoxes. New York: Norton.
Whorf Benjamin L., 1982, Język, myśl i rzeczywistość, Warszawa: PIW.
Uwagi
W cyklu 2025Z:
język polski lub – jeśli grupa wyrazi taką potrzebę – język angielski |
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: