Inwazje biologiczne 1400-225IB-OG

Wykład o charakterze interdyscyplinarnym.
Problematyka inwazji prezentowana przez specjalistów z różnych dziedzin: zoologów, botaników, mykologa, mikrobiologa i wirusologa. Definicje procesu; inwazje a ekspansje, introdukcje i zawleczenia.
A) Rośliny, zwierzęta, grzyby
Inwazje w ujęciu historycznym – na różnych etapach rozwoju cywilizacyjnego. Najbardziej spektakularne inwazje zachodzące w przeszłości i współcześnie w świecie roślin, zwierząt, grzybów: skala (lokalna, międzykontynentalna, globalna), przyczyny, prawidłowości, mechanizmy i skutki.
Introdukcje oraz zawlekanie nowych gatunków na wyspy oceaniczne i skutki tych procesów.
Introdukcje, zawleczenia, ekspansje i inwazje w Europie Środkowej i w Polsce na wybranych przykładach – przyczyny i konsekwencje ekologiczne i gospodarcze.
Problem przewidywalności inwazji i ekspansji.
Ocena efektywności metod zwalczania gatunków inwazyjnych.
Gatunki inwazyjne w sieci powiązań roślin i zwierząt na przykładzie zależności ekologicznych w procesie zapylania (sieć zapyleń).

B) Bakterie i wirusy
Charakterystyka bakterii i wirusów jako jednostek przeprowadzających inwazje biologiczne. Przyczyny pojawiania się nowych i ponownie wyłaniających się wirusów oraz bakterii chorobotwórczych. Inwazje odzwierzęce (zoonozy) - najbardziej niebezpieczne dla zdrowia człowieka. Wpływ zachowań człowieka na szerzenie się chorób inwazyjnych - działania mimowolne i celowe (bioterroryzm).
Specyfika i przykłady inwazji wirusowych (ospa prawdziwa i odra czyli podbój Nowego Świata naturalną bronią biologiczną; polio [Heinego-Medina] - choroba nowoczesnych urządzeń sanitarnych; wirus SARS - pandemia wzniecona podróżami samolotowymi; krótka historia inwazji HIV).
Specyfika i przykłady inwazji bakteryjnych (mikrobiologiczne zagrożenia w żywości; „Imperium kontratakuje” czyli kiłą w Europę; cholera - wczoraj i dziś; dżuma - największa katastrofa w dziejach Europy). Programy identyfikacji inwazji wirusowych i bakteryjnych. Programy zapobiegawcze.

W cyklu 2024Z:

UWAGA! Ze względu na decyzję Rektora UW, wykłady z cyklu "Inwazje biologiczne" rozpoczną się 8 października 2024, zgodnie z siatką zajęć.
Halina Galera (koordynator przedmiotu)

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Założenia (opisowo)

Student powinien mieć podstawowe wiadomości na temat różnorodności świata roślin, zwierząt, grzybów, wirusów.

Koordynatorzy przedmiotu

Halina Galera

Tryb prowadzenia

Ogólnie:

w sali
zdalnie

W cyklu 2024Z:

w sali

W cyklu 2023Z:

w sali

Efekty kształcenia

WIEDZA
Zna czynniki wpływające na stan przyrody i środowiska (K_W02Os2).
Zna terminologię oraz metody wykorzystywane w zakresie ochrony przyrody (K_W04Os2).
Ma wiedzę dotyczącą zagrożeń - przyczyn degradacji gleby, zasobów wodnych i krajobrazu i wie jakie zastosować współczesne metody ochrony przyrody (K_W05Os2, K_W10Os2).

UMIEJĘTNOŚCI
Wykazuje umiejętność biegłego posługiwania się literaturą naukową w języku polskim i obcym (K_U03Os2).
Potrafi identyfikować przyczyny degradacji ekosystemów wodnych i lądowych i określa aktualny stan środowiskowy konkretnego ekosystemu na podstawie dostarczonych danych biologicznych oraz własnych obserwacji (K_U07Os2, K_U08Os2).
Posiada umiejętność zaproponowania odpowiedniej metody monitoringu gatunków i siedlisk przyrodniczych (K_U17Os2).

KOMPETENCJE SPOŁECZNE
Wykazuje potrzebę stałego aktualizowania i pogłębiania wiedzy z zakresu studiowanej dziedziny i posiada nawyk korzystania z obiektywnych źródeł informacji naukowej (K_K02Os2, K_K09Os2).
Potrafi odpowiednio określić priorytety służące rozwiązaniu problemów w zakresie ochrony środowiska i przyrody. Posiada wysoki poziom świadomości ekologicznej (K_K06Os2).
Rozumie konieczność stosowania zasad zrównoważonego rozwoju w życiu codziennym oraz gospodarce (K_K07Os2).

Kryteria oceniania

Forma egzaminu: pisemna [ewentualnie zdalna]: test pojedynczego wyboru lub test wielokrotnego wyboru; pytania opisowe.
Zalicza 51% możliwych do zdobycia punktów.

Literatura

Literatura podstawowa:
Ad. Inwazje zwierząt:
Elton Ch.S. 1967. Ekologia inwazji zwierząt i roślin. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
Głowaciński Z., Okarma H., Pawłowski J., Solarz W. (red.). 2011. Gatunki obce w faunie Polski. Tom I. Przegląd i ocena stanu. Wyd. Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. [także wydanie internetowe: www.iop.krakow.pl/gatunkiobce ]
Głowaciński Z. (red.). 2011. Gatunki obce w faunie Polski. Tom II. Zagadnienia problemowe i syntezy. Wyd. Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie.
Lockwood J.L., Hoopes M.F., Marchetti M.P. 2008. Invasion ecology. Blackwell Publishing, Malden – Oxford – Carlton.
Nowak E. 1974. Zwierzęta w ekspansji. Wiedza Powszechna, seria „Omega”.

Ad. Inwazje roślin
Crosby A.W. 1999. Imperializm ekologiczny. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Kornaś J. Medwecka-Kornaś A. 2002. Geografia roślin (rozdział: Rola człowieka w historii szaty roślinnej). Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
Kostrowicki A.S. 1999. Geografia biosfery. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Podbielkowski Z. 1995. Wędrówki roślin. WSiP, Warszawa.
Sudnik-Wójcikowska B. 2015. Rośliny synantropijne. Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
Tokarska-Guzik B. 2005. The establishment and spread of alien plant species (kenophytes) in the flora of Poland. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Katowice.

Publikacje w pdf – do udostępnienia studentom:
Faliński J.B. 2004. Inwazje w świecie roślin: mechanizmy, zagrożenia, projekt badań. Phytocoenosis 16, Suppl. Seminarium Geobotanicum 10: 3-31.
Jackowiak B., 1999. Modele ekspansji roślin synantropijnych i transgenicznych. Phytocoenosis 11, Suppl. Seminarium Geobotanicum 6: 3-20.
Kornaś J., 1996. Pięć wieków wymiany flor synantropijnych między Starym i Nowym Światem. Wiadomości Botaniczne 40.1: 11-19.

Publikacje on-line:
Dajdok Z., Pawlaczyk P. 2009. Inwazyjne gatunki roślin ekosystemów mokradłowych Polski. Wydaw. Klubu Przyrodników, Świebodzin. http://www.bagna.pl/images/biblioteczka/inwazyjne_mokradlowea.pdf

oraz publikacje dostępne na stronie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska
(zakładka Ochrona przyrody / Inwazyjne gatunki obce - http://www.gdos.gov.pl/igo):
Ogrodnictwo wobec roślin inwazyjnych obcego pochodzenia. Kodeks dobrych praktyk 2014. GDOŚ, Warszawa. http://www.gdos.gov.pl/dobre-praktyki-w-ogrodnictwie
Tokarska-Guzik B., Dajdok Z., Zając M. Zając A., Urbisz A., Danielewicz W., Hołdyński C. 2012. Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. GDOŚ, Warszawa. http://www.gdos.gov.pl/files/artykuly/5050/Rosliny_obcego_pochodzenia_w_PL_poprawione.pdf

Ad. Inwazje wirusów
Piekarowicz A. 2004. Podstawy wirusologii molekularnej. Rozdz. 27. Nowo wyłaniające się choroby wirusowe. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004

Literatura uzupełniająca:
Bij de Vaate A., Jazdzewski K., Ketelaars S., Gollasch S., Van der Velde G. 2002. Geographical patterns in range extension of Ponto-Caspian macroinvertebrate species in Europe. Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 59 (7): 1159-1174.
Gargas A. et al. 2009. Geomyces destructans sp. nov. associated with bat white-nose syndrome. Mycotaxon 108: 147-154.
Goulson D. 2003. Bumblebees. Behaviour and ecology. Oxford University Press.
Konopacka A. 2004. Inwazyjne skorupiaki obunogie (Crustacea, Amphipoda) w wodach Polski. Przegląd Zoologiczny, 48: 141-162.
Kowarik I. 2003. Biologische Invasionen – Neophyten und Neozoen in Mitteleuropa. Verl. E. Ulmer GmbH & Co, Stuttgart.
Hiero J., Maron J., Callaway R. 2005. A biogeographical approach to plant invasions: the importance of studying exotics in their introduced and native range. Journal of ecology 93: 5-15.
Materiały z konferencji z cyklu: “Ecology and Management of Alien Plant Invasiones” (EMAPI) z lat 1992, 1994, 1997, 1998, 2001, 2003, 2008.
Rossman A. 2009. The impact of invasive fungi on agricultural ecosystems in the United States. Biol. Invasions 11: 97–107.
Willmer P. 2011. Pollination and floral ecology. Princeton University Press.

Uwagi

W cyklu 2024Z:

> UWAGA! Ze względu na decyzję Rektora UW, wykłady z cyklu "Inwazje biologiczne" rozpoczną się 8 października 2024, zgodnie z siatką zajęć.
> Halina Galera (koordynator przedmiotu)

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1400-225IB-OG w USOSweb