Geologia historyczna (dla geologii poszukiwawczej) 1300-OGHW-GEP
Wykład ma za zadanie przedstawienie teoretycznych podstaw interpretacji dziejów Ziemi w oparciu o dane paleontologiczne, paleomagnetyczne, geotektoniczne i facjalne. Zajęcia rozpoczynają się przedstawieniem przedmiotu i wprowadzeniem w zasady datowania skał i procesów. Fanerozoiczna historia Ziemi poprzedzona jest obszernym omówieniem prekambryjskiego etapu dziejów Ziemi, z uwzględnieniem wczesnej ewolucji planety, mechanizmów formowania się skorupy ziemskiej, prekambryjskich przekształceń paleogeograficznych, ewolucji atmosfery i hydrosfery. Prekambryjska historia życia omawia chemiczną fazę syntezy żywych organizmów, ewolucję i zapis paleontologiczny Monera i Protoctista oraz przedstawia teorie dotyczące organizmów ediakarańskich oraz początków Metazoa. Fanerozoiczna historia Ziemi przedstawiona jest w czterech głównych blokach stratygraficznych: wczesny paleozoik, późny paleozoik, mezozoik i kenozoik. W obrębie każdego z bloków omówione są: podstawy podziału stratygraficznego, przemiany paleogeografii światowej i główne zdarzenia geotektoniczne, ewolucja życia, paleontologiczne podstawy stratygrafii, regionalny zapis historii kontynentów oraz wykształcenie facjalne na obszarze dzisiejszej Europy i Ameryki Północnej. W bloku dotyczącym starszego paleozoiku prezentowana jest struktura zmian różnorodności biologicznej, kryzysy i radiacje, ze szczególnym naciskiem na kambryjską eksplozję ewolucyjną oraz radiację ordowicką. Prezentowana jest szczegółowa historia i budowa kaledonidów europejskich. Blok późnopaleozoiczny omawia zagadnienie zlodowaceń permsko-karbońskich oraz przyczyny i przebieg eustatycznych zmian poziomu morza. Ważnym zagadnieniem jest historia amalgamacji Pangei wraz z przedstawieniem historii i budowy łańcucha waryscyjskiego. Przedstawione są zróżnicowanie życia i struktura ekologiczna w morzach późnopaleozoicznych, rozwój ryb w dewonie, ekspansja życia na lądy oraz główne kryzysy faunistyczne w późnym paleozoiku: fran/famen i perm/trias. Mezozoiczna historia planety skupia się na omówieniu rozpadu Pangei i powstaniu oceanów: atlantyckiego i Tetydy. Prezentowane są najważniejsze etapy rozwoju życia w mezozoiku, w tym triasowa odnowa życia w morzach po wymieraniu perm/trias, ewolucja dinozaurów oraz kryzys kreda/paleogen. Kenozoiczna historia Ziemi prezentowana jest z naciskiem na procesy formowania się obecnej geografii światowej w paleogenie i zmiany klimatyczne w paleogenie i neogenie z uwzględnieniem plejstoceńskiej epoki lodowej. Ewolucja życia w kenozoiku skupia się na ewolucji flory lądowej i jej prowincjonalizmie, radiacji przystosowawczej ssaków, rozwoju życia w trakcie i po zlodowaceniach plejstoceńskich oraz ewolucji hominidów. Regionalny zapis kenozoicznej historii kontynentów i oceanów prezentowany jest ze szczególnym uwzględnieniem budowy i ewolucji łańcucha alpejskiego i jego basenów przedgórskich. Wykład kończy się prezentacją kontynentalnego i oceanicznego zapisu historii epoki lodowej.
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po ukończeniu przedmiotu student potrafi wymienić w porządku stratygraficznym główne etapy historii Ziemi z uwzględnieniem przemian paleogeograficznych, biotycznych i facjalnych. Zna podstawowe etapy rozwoju życia na ziemi, główne radiacje i kryzysy oraz najważniejsze zespoły skamieniałości charakteryzujące skały wszystkich systemów fanerozoiku. Zna teoretyczne podstawy interpretacji zjawisk orogenicznych. Umie powiązać dane pochodzące z różnych dziedzin geologii w spójną całość umożliwiającą odtworzenie dziejów wybranych obszarów Europy w poszczególnych interwałach stratygraficznych.
Efekty uczenia w obszarze wiedzy:
K_W06 - w zaawansowanym stopniu zna, rozumie i interpretuje procesy oraz zjawiska rozgrywające się w przeszłości i współcześnie na powierzchni Ziemi i w jej wnętrzu
K_W07 - rozumie w zaawansowanym stopniu i umie objaśnić zróżnicowaną budowę geologiczną Polski
K_W08 - w zaawansowanym stopniu zna budowę i historię geologiczną najważniejszych obszarów górskich w Polsce, zna surowce skalne eksploatowane w tych regionach, poznaje ich przeróbkę i zastosowania
K_W10 - w zaawansowanym stopniu zna zasady regionalizacji struktur geologicznych/tektonicznych i modeli rekonstruujących ich geotektoniczną ewolucję
K_W11 - w zaawansowanym stopniu zna główne etapy historii Ziemi z uwzględnieniem przemian paleogeograficznych, biotycznych i facjalnych
K_W12 - zna i rozumie w zaawansowanym stopniu ogólne zagadnienia dotyczące organizmów kopalnych (bezkręgowców, kręgowców, roślin i mikroorganizmów), zna skamieniałości charakterystyczne dla wszystkich systemów fanerozoiku
Efekty uczenia w obszarze umiejętności:
K_U08 - umie analizować na zaawansowanym poziomie zapis kopalny procesów sedymentacyjnych i odtwarzać ich przebieg, rozpoznaje struktury sedymentacyjne i potrafi na ich podstawie wyciągać wnioski o środowisku powstawania skał je zawierających; zgodnie z zasadą aktualizmu geologicznego rekonstruuje i porównuje środowiska sedymentacji w skali lokalnej i regionalnej
K_U09 - potrafi analizować ewolucję środowisk facjalnych na tle przemian geotektonicznych i historii przemian biotycznych wybranych interwałów w dziejach Ziemi; posiada umiejętność interpretacji zjawisk orogenicznych na podstawie informacji analitycznych; umie powiązać dane pochodzące z różnych dziedzin geologii w spójną całość umożliwiającą odtworzenie dziejów wybranych obszarów Europy w poszczególnych interwałach stratygraficznych
K_U10 - potrafi oznaczać skamieniałości do szczebla gromady, rozpoznawać rodzaje poznane na zajęciach i określać na ich podstawie wiek skał
Efekty uczenia w obszarze kompetencji społecznych:
K_K01 - współdziała w grupach laboratoryjnych i na kursach terenowych
K_K06 - zna zasady najprostszego i najefektywniejszego osiągania zamierzonych celów przy wykonywaniu prac geologicznych
K_K07 - rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie
Kryteria oceniania
Obecność na wykładach weryfikowana sprawdzaniem listy obecności (do 20% oceny); egzamin pisemny w pierwszym i drugim terminie.
Praktyki zawodowe
brak
Literatura
Orłowski S. i Szulczewski M. 1990. Geologia historyczna, część pierwsza. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
Stanley S.M. 2002. Historia Ziemi. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: