Contemporary sociological theory 3500-WTS
The lecture provides basic knowledge of the contemporary sociological theory. Participants are presented ways of understanding and interpreting theory in social sciences as well as a variety of theoretical perspectives. The lecture focuses on presenting the theoretical pluralism of sociology and the complexity of its theoretical traditions. Both the theoretical assumptions and assertions of particular theories and the context of their origins are re-constructed. The demonstration of differences between particular theories is accompanied by a comparative analysis, which identifies the relationships between them. The lecture also describes the main ongoing controversies and disputes between different theoretical paradigms and schools. The evolution of the sociological theory is shown against the transformations of contemporary societies in order to demonstrate the impact of non-scientific factors on its development and to realize how sociological theory copes with the key problems of our time. The analysis of the assumptions and structures of particular theories is complemented by the presentation of the areas where empirical studies informed by these theories are conducted. Research methods preferred within specific paradigms will also be discussed.
The class accompanying the lecture provides basic knowledge of the contemporary sociological theory. Participant read texts written by scholars representing various theoretical paradigms and traditions. The basic assumptions and assertions of particular conceptions are presented and discussed. The theories are also analyzed comparatively, with view to the mutual relationships as well as controversies between them. In addition, participants debate the non-scientific factors that impact the development of sociological theories, discussing the main transformation of contemporary societies. The selection of reading texts enables presenting of the areas in which research informed by given theoretical conceptions is carried out.
Type of course
Mode
Prerequisites (description)
Course coordinators
Learning outcomes
Knows and understands basic sociological concepts
Has basic knowledge about social structures and selected social institutions, and their interrelations
Is aware of social differentiation and existing social inequalities, as well as their impact on the life of individuals and the functioning of social groups
Understands the social nature of relationships between individuals, social groups and social institutions
Has basic knowledge of problems stemming from the cultural diversity of modern society
Has basic knowledge of major foreign, international and domestic sociological research
Has basic knowledge of the norms and rules governing social structures and institutions
Has basic knowledge about institutions and organizations responsible for the transfer of norms and rules in society, such as educational, legal, moral and religious systems
Has basic knowledge about the processes forming the basis of social stability and change, and understands their nature
Has basic knowledge of the history of sociology as an academic discipline and its founders
Knows the basic assumptions and claims of the main historical and modern sociological theories
Is aware of the consequences of choosing a particular theoretical perspective
Can comprehend a scientific text and identify its main theses and the author’s arguments, as well as discuss them
Can participate in a discussion
Can argue a thesis
Respects opinions of other people, for instance those expressed in a group discussion
Assessment criteria
The final exam covers the contents presented during the lectures and possibly also in the required reading assigned by the course teachers.
The participant is required to take a test and a written exam consisting in writing two essays, on topics chosen from the list of five. In order to pass the exam, the student has two receive positive assessment on at least two parts of the exam.
Bibliography
J.H. Turner, Struktura teorii socjologicznej. Wydanie nowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (wybór i opracowanie), Współczesne teorie socjologiczne. Antologia tekstów, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, t. I-II, Warszawa 2006.B. Skarga (red.), Przewodnik po literaturze filozoficznej XX wieku, PWN, t. 1-5.M. Kempny, J. Szmatka, Współczesne teorie wymiany społecznej, Warszawa 1992.J.G. March, J.P. Olsen, Instytucje. Organizacyjne podstawy polityki, przeł. D. Sielski, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR 2005.T. Parsons, Szkice z teorii socjologicznej, PWN, Warszawa 1972.T. Parsons, System społeczny, przeł. M. Kaczmarczyk, Zakład Wydawniczy „NOMOS”, Kraków 2009.P.M. Blau, Wymiana i władza w życiu społecznym, przeł. A. Psuty-Zając, P. Zając, Zakład Wydawniczy „NOMOS”, Kraków 2009.E. Goffman, Analiza ramowa, przeł. S. Burdziej, Zakład Wydawniczy „NOMOS”, Kraków 2010.H. Blumer, Interakcjonizm symboliczny, przeł. G. Woroniecka, Zakład Wydawniczy „NOMOS”, Kraków 2007.N. Luhmann, Systemy społeczne, przeł. M. Kaczmarczyk, Zakład Wydawniczy „NOMOS”, Kraków 2007.D.M. Buss, Psychologia ewolucyjna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001, s. 56-91.T. Szlendak, Co się stało z socjobiologią?, „Kultura i Społeczeństwo” 2003, nr 1, s. 3-26.B. Szacka, J. Szacki (red.), Człowiek – zwierzę społeczne, Czytelnik, Warszawa 1991.M. Foucault, Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, Aletheia, Spacja, Warszawa 1993.G. Agamben, Stan wyjątkowy. Homo sacer II,1, Korporacja ha!art, Kraków 2008, s. 7-50.L. von Bertalanffy, Ogólna teoria systemów. Podstawy, rozwój, zastosowania, : Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984, s. 60-84, 223-243.M. Castells, Społeczeństwo sieci, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 19-40, 335-380, 467-474.H.G. Gadamer, Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, s. 367-515.G. Riemann, F. Schütze, „Trajektoria” jako podstawowa koncepcja teoretyczna w analizach cierpienia i bezładnych procesów społecznych, przeł. Z. Bokszański i A. Piotrowski, „Kultura i Społeczeństwo” 1992, nr 2, s. 89-108.N.K. Denzin, Reinterpretacja metody biograficznej w socjologii: znaczenie a metoda w analizie biograficznej, J. Włodarek, M. Ziółkowski (red.), Metoda biograficzna w socjologii, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Poznań 1990, s. 55-69.Z. Krasnodębski, Rozumienie ludzkiego zachowania. Rozważania o filozoficznych podstawach nauk humanistycznych i społecznych, PIW, Warszawa 1986, s. 5-11, 183-210.A. Manterys, Wielość rzeczywistości w teoriach socjologicznych, Warszawa 1997, s. 13-43, 97-132.G. Woroniecka, Interakcja symboliczna a hermeneutyczna kategoria przed-rozumienia, Warszawa 2003, s. 46-64.F. Braudel, Historia i trwanie, Czytelnik, Warszawa 1999, s. 46-89.I. Wallerstein, Analiza systemów-światów. Wprowadzenie, DIALOG, Warszawa 2007, s. 41-64, 111-128.N. Elias, Społeczeństwo jednostek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 5-80.P. Bourdieu, Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2005, s. 215-260, 302-318, 572-595.P. Bourdieu, L. Wacquant, Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, Warszawa 2001.M. Jacyno, Iluzje codzienności. O teorii socjologicznej Pierre'a Bourdieu, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1997, s. 74-91, 110-122.B. Barnes, D. Bloor, Socjologia i epistemologia, w: B. Barnes, D. Bloor (red.), Mocny program socjologii wiedzy, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1993, s. 1-29.T. Basiuk, O tym, kto siedzi w szafie, w: Z. Sypniewski, B. Markocki (red.), Homofobia po polsku. Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2004, s. 261-270.B. Latour, Polityka natury. Nauki wkraczają do demokracji, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2009, s. 25-91.K. Abriszewski, Poznanie, zbiorowość, polityka. Analiza teorii aktora-sieci Bruno Latoura, Universitas, Kraków 2008, s. 7-18, 213-224, 249-305.M. Billig, Banalny nacjonalizm, przeł. Maciej Sekerdej, Wydawnictwo ZNAK, Kraków 2008, s. 43-81.A. Duszak, N. Fairclough, Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej, Universitas, Kraków 2008.A. Horoltes (red.), Analiza dyskursu w socjologii i dla socjologii, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008.M. Czyżewski, Dyskurs, w: „Encyklopedia Socjologii”, Suplement, Warszawa 2005.A. Duszak, Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Warszawa 1998.Numer tematyczny „Kultury i Społeczeństwa” Socjologia wobec dyskursu (2004, nr 1).J.-F. Lyotard, Odpowiedź na pytanie: co to jest postmodernizm?, w: R. Nycz (wyb.), Antologia przekładów, Wydawnictwo Baran i Suszczyński, Kraków 1997, s. 47-61.J. Baudrillard, Precesja symulakrów, w: R. Nycz (wyb.), Antologia przekładów, Wydawnictwo Baran i Suszczyński, Kraków 1997, s. 175-189.U. Beck, A. Giddens, S. Lash, Modernizacja refleksyjna: polityka, tradycja i estetyka w porządku społecznym nowoczesności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009; U. Beck, Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2004; M. Serres Parasite University of Minnesota Press 2007; G. Bateson Umysł i natura, PIW 1996.
Lista lektur egzaminacyjnych:
WTS - A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (wybór i opracowanie), Współczesne teorie socjologiczne. Antologia tekstów, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, t. I-II, Warszawa 2006.
1. P. Blau, Wartości pośredniczące w wymianie w strukturach złożonych, w: WTS, s. 93-106.
2. J. Coleman, Podstawy teorii decyzji zbiorowych, w: M. Kempny, J. Szmatka (red.), Współczesne Teorie Wymiany Społecznej, Warszawa 1992, s. 343-362.
3. J.K. Galbraith, Społeczeństwo dobrobytu – państwo przemysłowe, PIW Warszawa, 1973, s.143-195, 283-298.
4. E. Ostrom, Dysponowanie wspólnymi zasobami, Warszawa 2013, rozdz. 2 Podejście instytucjonalne do badania samoorganizacji i samorządności w sytuacjach CPR.
5. G.H. Mead, Umysł, osobowość, społeczeństwo PWN, Warszawa 1975, s. 108-118, 130 – 142, 165 – 211, 240 – 246
6. E. Goffman, Rytuał interakcyjny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s. 5-46.
7. A. Schütz, Potoczna i naukowa interpretacja ludzkiego działania, w: WTS, s. 867-893.
8. H. Garfinkel, Studia z etnometodologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 51-98.
9. C. Levi-Strauss, Struktura mitów w: C. Levi-Strauss Antropologia strukturalna tłum. K. Pomian, Wydawnictwo KR, Warszawa 2000, s.185-208
10. P. Ricoeur, Model tekstu. Znaczące działanie rozważane jako tekst, w: WTS, s. 1001-1019.
lub
P. Ricoeur, Mowa i pismo oraz Wyjaśnianie i rozumienie, w: P. Ricoeur, Język, tekst, interpretacja, Warszawa 1989, s. 96-122, 156-179.
11. T. Parsons, System społeczny Nomos, Kraków 2009, s. 319-356.
12. T. Parsons, N. Smelser, Funkcjonalne zróżnicowanie społeczeństwa w: WTS, s. 390-403.
13. N. Luhmann, Pojęcie społeczeństwa, w: WTS, s. 414-424.
14. L. Althusser, Ideologie i aparaty ideologiczne państwa (wskazówki dla poszukiwań), przeł. Andrzej Staroń, „Nowa Krytyka”, http://www.nowakrytyka.pl/spip.php?article374
15. E.O. Wright, Klasy się liczą, w: WTS, s. 813-832.
16. M. Foucault „Nadzorować i karać”, tłum. T. Komendant, Aletheia, Warszawa 1998, s. 191-220.
17. P. Bourdieu, L.J.D. Wacquant, Logika pól, w: WTS, s. 651-662.
18. J. Habermas Teoria działania komunikacyjnego Tom 1, PWN, Warszawa 1999, s. 453-554
19. N. Elias „Przemiany obyczajów w cywilizacji zachodu”, PiW, Warszawa 1980, s. 90– 110, 215 – 228, 331 – 363.
20. I. Wallerstein Analiza systemów-światów, Dialog, Warszawa 2007, s. 41-64, 91-109
21. R. Collins, Łańcuchy rytuałów interakcyjnych, przeł. K. Suwada, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2011, s. 123-157, 255-293.
22. B. Latour, Dajcie mi laboratorium a poruszę świat, przeł. K. Abriszewski, Ł. Afeltowicz, w: E. Bińczyk, A. Derra (red.), Studia nad nauką I technologią. Wybór tekstów, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2014, s. 139-178.
23. E. Laclau, Ch. Mouffe, Hegemonia a strategia socjalistyczna, w: WTS, s. 833-847.
24. J.F. Lyotard - „Kondycja ponowoczesna” Warszawa, Aletheia, 19-119.
Additional information
Additional information (registration calendar, class conductors, localization and schedules of classes), might be available in the USOSweb system: