Male and female he made them... 'Femininity' and 'masculinity' in old discourses from the perspective of cultural linguistics (analysis of functional texts from the mid-16th to the early 20th century) 3003-C262HJ1

The first part of the seminar will be a theoretical introduction and the principles of collection and selection of material. In the second part of the seminar, we will analyse selected texts and sources. The detailed selection of texts and examples will depend on the participants' interests. Examples of topics in both parts are as follows:
1. Gender as a subject of linguistic research.
The basic lexis associated with femininity and masculinity in the history of language. The analysis of basic semantic relations: synonymy, antonymy, polysemy, hypo/hyperonymy, partitive, polysemy, homonymy.
3 Ways of describing meaning in ancient and modern texts. Lexical fields, semantic networks of the WordNet type. Dictionaries as a source of lexical research.
Man - a semantic field on the basis of Ryszard Tokarski's work. The semantic evolution of women's and men's terms in the history of the Polish language: the problem of melioration and semantic degradation as an expression of extralinguistic conditions.
The systemic exponents of gender: lexical, syntactic, word-formation and inflectional. The symmetries and asymmetries between gender and grammatical gender in the Polish language.
The concept of discourse and its analysis from a cognitive perspective - interpretative frames, framing in discourse, theories of amalgams (mental spaces).
10-11. discourse analysis in psychological and social contexts.
12.-13. The linguistic image of the world and ways of its reconstruction. Analysis of examples.
14-15. metaphor in a text. Conceptual metaphor in Lakoff's and Johnson's approach: metaphor in the classical, interactional approach versus conceptual metaphor, functions of the conceptual metaphor, the process of metaphorization (source and target domain)
16-17 The Mother of God as an absolute ideal of a woman - Mother, Virgin, her external and mental qualities on the example of selected Old Polish texts and iconographic representations. The image of Jesus in "Rozmyślanie przemyskim". Old Polish terms describing the physical and spiritual beauty of a man and a woman.
18.-19. Female and male roles in different stages of life in the mirror of household tables, instructions and guides, economy.
20. Ideas about the upbringing of boys and girls - analysis of parenetic texts.
21-22. The role of women in life in the light of domestic and economic tables.
23. The role of a woman in life in the light of wedding songs
24. The place of a woman and a man in the carnivalesque vision of the world on the example of selected fragments of Gargantua and Pantagruel by F. Rabelais (in Polish). Rabelais (in Polish translation) and Sowiźrzal literature. Feminine and masculine ugliness in Old Polish.
25. The Republic of Poland of the period of the first free elections as a "maiden taking a husband" in the light of political writings of that period. The man - a nobleman as a legal guardian.
26. Woman and man in the Church in the light of Old Polish religious polemics. 2
27. Forgotten women's rites - bringing women to church after the confinement.
28. The act of marriage and divorce in the Protestant tradition - an analysis of old service forms.
29. The language of love of a woman and a man - ways of showing feelings of female and male love in popular literature
30. Guide-books to family life and the way of speaking (of men - authorities) about women's sexual needs in guides from the turn of XIX and XX century.

Type of course

Master's seminars

Mode

Classroom

Prerequisites (description)

The topic of the seminar will be the analysis of vocabulary and semantics of historical Polish texts in terms of the way they express various aspects of femininity, referring to gender, the psycho-physical condition of a woman, her legal situation and culturally conditioned social roles. Women's issues will be approached from various perspectives (subjective and objective), the object of observation will be texts representing various genres and stages of development of Polish language, from the Middle Ages to the beginning of the 20th century. The seminar is linguistic in nature, the theoretical goal of the seminar is to develop tools for the description of discourse in ancient texts. The analyses are guided by the assumption that language is a cognitive entity dependent on extra-linguistic factors, therefore we consider context to be an interpretative category, which will allow us to apply linguistic tools of description in discourse analyses. Methodologically, the research may be based on several research streams: lexical semantics (especially word field analysis), but above all we will use pragmatic and cognitive linguistics based research on the semantics of speech and text, taking into account contextual conditions, assumptions of the linguistic image of the world, linguistic studies of stereotypes and linguistically oriented analyses of discourse and text. The research object, i.e. the basis for the works and detailed studies of the seminar participants will be various types of literary works, applied texts, especially guidebooks (for older periods these will be parenes, home guides, wedding or funeral speeches, polemical writings, rituals and religious forms (e.g. the ceremony of introducing a woman after her confinement, the ceremony of introducing a woman after her confinement, the ceremony of introducing a woman after her confinement). In the case of modern Polish vocabulary, apart from literary texts, there are also methodical manuals for girls' schools, medical textbooks and manuals on women's sexuality, magazines, etc. Regional and dialect vocabulary and sources can also be taken into consideration.

Learning outcomes

KNOWLEDGE
Students will know and understand
1. in a profound degree the role of linguistic reflection in the shaping of past and contemporary culture
2. in an advanced level, the terminology of linguistics in Polish, with a particular emphasis on the terminology used in the latest research works in these fields
3. in an advanced level, the relations between the main sub-disciplines of Polish philology
4. in a more advanced level, the main directions of development and the positions of contemporary linguistic theories,
5. in a more advanced level, the complex nature of the Polish language and its complexity and historical variability of meanings
6. in a broader sense, research methods appropriate to synchronic linguistics.
SKILLS
Students will be able to:
1. in an extended degree independently search, analyse, evaluate, select, integrate information from written and electronic sources and use it in independent research projects,
2. to an extended extent, independently acquire knowledge and develop research skills necessary to participate in scientific research, following the instructions of the academic supervisor
3. use the conclusions drawn from scientific texts and correctly apply the acquired linguistic terminology in scientific papers and their own research projects,
4. make advanced use in scientific discourse of theoretical approaches, research paradigms and notions typical of Polish philology
5. write independent research papers with a proper selection of the literature on the subject, with particular emphasis on the results of the latest research
6. to independently conduct research work at an extended level under the guidance of a supervisor or leader of a research team
7. to independently undertake and initiate scientific activities
8. make versatile use of innovative search tools appropriate for Polish philology.
SOCIAL COMPETENCES
A student is prepared to:
1. organise their own research workshop and critically evaluate their achievements,
2. take ethical responsibility for the accuracy of the provided knowledge and be guided by scientific honesty and reliability in conducting scientific and ideological disputes
3. to engage consciously in social, scientific and cultural life
4. to recognise the significance of the European and national cultural heritage for the understanding of social and cultural events
5. to create the cultural life of the region, country and Europe using their competencies in the Polish language.

Assessment criteria

The student will be evaluated on 1) class activity (referencing the literature on the subject, referencing the results of group projects, referencing the progress of the master's thesis), 2) group projects. To pass the first year it is required to formulate the topic of the master's thesis and to prepare preliminary literature of the subject, the method of analysis and the outline of the thesis.

NOTE!
Classes will be held in the classroom or remotely in real time using Google or Zoom tools (after agreeing at the first meeting). Additionally (also by arrangement) it will be possible to use tools available within the framework of the University-wide e-learning platform "Kampus".

Bibliography

Bartmiński J., 1988, Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji słowa [w:] Konotacja, red. Jerzy Bartmiński, wyd. UMCS, Lublin, s. 169–185.
Bartmiński J., 1989, Językowe sposoby porządkowania świata. Uwagi na marginesie biłgorajskich relacji o kosmosie, „Etnolingwistyka” 2, s. 49–58.
Bartmiński J., 2003, Miejsce wartości w językowym obrazie świata, [w:] Język w kręgu wartości. Studia semantyczne, red. Jerzy Bartmiński, wyd. UMCS, Lublin, s. 59–86.
Bartmiński J., 2006, Językowe podstawy obrazu świata, wyd. UMCS, Lublin.
Bartmiński J., 2007, Stereotypy mieszkają w języku, wyd. UMCS, Lublin.
Bartmiński J., 2008, Kontekst założony, historyczny czy kreowany, [w:] Polska genologia lingwistyczna, red. D. Ostaszewska, R. Cudak, PWN, Warszawa, s. 56–67.
Bartmiński J., 2010, Pojęcie „językowy obraz świata” i sposoby jego operacjonalizacji, [w:] Jaka antropologia literatury jest dzisiaj możliwa?, red. Przemysław Czapliński, Anna Legeżyńska, Marcin Telicki, wyd. UAM, Poznań, s. 155–178.
Blum D., 2000, Mózg i płeć. O biologicznych różnicach między kobietami a mężczyznami, przeł. E. Kołodziej-Józefowicz, Warszawa.
Bogucka M., 2005, Gorsza płeć. Kobiety w dziejach Europy od antyku po wiek XXI, Warszawa.
Bryłowa W. 2001, Określenia wartościujące płeć w historii języka polskiego, [w:] Modernizm i feminizm. Postacie kobiece w literaturze polskiej i obcej, red. E. Łoch, Lublin, 247–255.
Chlebda W., 2019, Jak historia odkłada się w pamięci, jak pamięć odkłada się w języku, „Etnolingwistyka” nr 31, Lublin, s. 55–72.
Czachur W., 2020, Język a kultura w lingwistycznych badaniach germanistycznych, „Socjolingwistyka” XXXIV, Kraków, s. 7–22.
Dobrzyńska T., 1984, Metafora, red. M. R. Mayenowa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź.
Dobrzyńska T., 1994, Mówiąc przenośnie... Studia o metaforze, wyd. IBL, Warszawa .
Dzido D., 2006, Kulturowe kody płci, w: Praktyki cielesne, red. J.M. Kurczewski i in., Warszawa.
Filar D., 2012, Narracyjne aspekty językowego obrazu świata. Interpretacja marzenia we współczesnej polszczyźnie, Lublin.
Filar D., Piekarczyk D., 2014, Narracyjność języka i kultury, UMCS, Lublin.
Fleming-Cejrowska D., Problem higieny w warszawskiej prasie kobiecej lat 1880-1918, „Dzieje Najnowsze” 2006 nr 1, s. 187-193.
Fleischer M. 1996, System polskich symboli kolektywnych (wyniki badań empirycznych), Wrocław.
Franke J., 1999, Polska prasa kobieca w latach 1820-1918, Warszawa.
Fuszara M., 2002, Kobiety w Polsce na przełomie wieków: nowy kontrakt płci?, Warszawa.
Górski J., 2011, Męska rzecz, Warszawa.
Grzegorczykowa R., 1990, Pojęcie językowego obrazu świata [w:] Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin.
Grzegorczykowa R., 2001, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa.
Handke K., 1990, Styl kobiecy we współczesnej polszczyźnie kolokwialnej, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 26, s. 5-24.
Handke H., 1994, Język a determinanty płci, w: Język a kultura, t. IX, Płeć w języku i kulturze, pod red. J. Anusiewicza i K. Handke, Wrocław.
Handke K., 1995, Polski język familijny. Opis zjawiska, Warszawa.
Hołówka T., 1982, Wstęp, w: Nikt nie rodzi się kobietą, tłum. T. Hołówka, Warszawa, s. 1-9.
Janicki K., 2015, Epoka hipokryzji. Seks i erotyka w przedwojennej Polsce, Kraków.
Jędrzejko E., 1994, Kobieta w przysłowiach, aforyzmach i anegdotach polskich. Konotacje i stereotypy, [w:] Język a kultura, tom 9: Płeć w języku i kulturze, red. J. Anusiewicz, K. Handke. Wrocław, s. 159-172.
Kałwa D., 2001, Kobieta aktywna w Polsce międzywojennej, Kraków.
Kasperczakowa M., 2004, Biolekty we współczesnej polszczyźnie, [w:] Współczesne odmiany języka narodowego, pod red. K. Michalewskiego, Łódź.
Karwatowska M., 2009, Uległa, podporządkowana i piękna, czyli stereotyp kobiety dawniej i dziś, [w:] Dialog kultur w edukacji, red. B. Myrdzik, M. Karwatowska Lublin.
Karwatowska M., Szpyra-Kozłowska J., 2005, Lingwistyka płci. Ona i on w języku polskim, Lublin.
Kloch Z., 2000, Język i płeć : różne podejścia badawcze, „Pamiętnik Literacki” 91/1, 141-160 (online).
Krawczyk-Tyrpa A., 1999, Atrybuty mężczyzn i kobiet utrwalone w polszczyźnie, [w:] W zwierciadle języka i kultury, red. A. Adamowski, S. Niebrzegowska, Lublin, 427–433.
Kobieta i kultura – wśród twórców kultury intelektualnej i artystycznej w dobie rozbiorów i w niepodległym państwie polskim. Zbiór studiów, t. 4, 1996, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa.
Kobieta i kultura czasu wolnego. Zbiór studiów, t. 7, 2001, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa.
Kobieta i kultura życia codziennego. Wiek XIX i XX, 1997, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa.
Kobieta i małżeństwo. Wiek XIX i XX, 2004, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa.
Kobieta i praca w XIX i XX w., 2000, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa.
Kobieta i rewolucja obyczajowa. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności.
Wiek XIX i XX, 2005, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa.
Kobieta i społeczeństwo na ziemiach polskich w XIX wieku, 1990, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa.
Kobieta i świat polityki, 1994-96, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa.
Lakoff G., 2011, Kobiety, ogień i rzeczy niebezpieczne. Co kategorie mówią nam o umyśle, red. E. Tabakowska, przekł. M. Buchta, A. Kotarba, A. Skucińska, Kraków.
Lakoff G., Johnson M., 1988, Metafory w naszym życiu, Warszawa.
Leśniak A., Pasek Z., 2020, Świadectwa ewangelikalne i katolickie w perspektywie korpusowej analizy dyskursu, „Socjolingwistyka” XXXIV, Kraków, s. 57–75.
Libura A., Amalgamaty kognitywne. Powstanie i rozwój koncepcji integracji pojęciowej [w:] Amalgamaty kognitywne w sztuce, Universitas, Kraków 2007, s. 11-66.
Łaszkiewicz M., 2019, Pamięć historii w stereotypach etnicznych (na przykładach Tatara, Kozaka, Szweda i Turka), „Etnolingwistyka” nr 31, Lublin, s. 237–256.
Łaziński M., 2005, Czy gramatyka może przeszkadzać w rozmowie kobiety i mężczyzny?, [w] Bariery w komunikacji językowej Polaków, red. J. Bartmiński, U. Majer- Baranowska. Lublin, s. 119-146.
Marszałek M., 2000, Płeć jako element obrazu świata we współczesnych elementarzach polskich, w: Język a kultura, t. XIII, Językowy obraz świata i kultura, pod red. A.Dąbrowskiej i J. Anusiewicza, Wrocław.
Miłoszewska-Kiełbiewska A., 2015, Obraz kobiety XX i XXI wieku w wybranych polskich czasopismach i poradnikach dobrego wychowania (doktorat pdf. online).
Moir A., Jessel D., 1993, Płeć mózgu. O prawdziwej różnicy między mężczyzną a kobietą, przeł. Nina Kancewicz-Hoffman, Warszawa.
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2017, Jakie dane są relewantne etnolingwistycznie?, „Etnolingwistyka” nr 29, Lublin, s. 11–29.
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2018, O różnych wariantach definicji leksykograficznej – od taksonomii do kognitywizmu, „Etnolingwistyka. Problemy języka i kultury”, nr 30, s. 259–284.
Niewiara Aleksandra, 1998, „Inni” w oczach wojowników sarmackich – o stereotypach narodowości w XVII wieku, [w:] Język a Kultura, t. 12, red. Janusz Anusiewicz, Jerzy Bartmiński, Wrocław, s. 171–184.
O płci, ciele i seksualności w kulturze i historii, 2014, red. M. Karwatowska, R. Litwiński, A. Siwiec, Lublin.
Oblicza płci. Literatura, 2012, red. M. Karwatowska,J. Szpyra-Kozłowska, Lublin.
Od kobiety do mężczyzny i z powrotem. Rozważania o płci w kulturze, 1997, red. J. Brach-Czaina, Białystok.
Pajdzińska A., Kobieta najlepszym przyjacielem człowieka (Przyczynek do językowego obrazu kobiety, [w:] Studia z historii języka polskiego i stylistyki historycznej, red. Cz. Kosyl, Lublin 2001.
Pajdzińska A., Tokarski R., 1996, Językowy obraz świata – konwencja i kreacja, „Pamiętnik Literacki” LXXXVII.
Pelletier C., Stereotyp językowy kobiety w przysłowiach polskich i francuskich, „Etnolingwistyka” 8.
Płeć - kobieta - feminizm, 1997, red. Z. Gorczyńska, S. Kruszyńska, I. Zakidalska, Gdański.
Punkt widzenia w języku i w kulturze, pod red. J. Bartmińskiego, S. Niebrzegowskiej, Bartmińskiej, R. Nycza, Lublin 2004 (wybrane pozycje, zwłaszcza Agnieszka Kluba, Męski i kobiecy "światopogląd" - style konwersacyjne a płeć, s. 261-276 oraz Marta Nowosad-Bakalarczyk, Męski i żeński punkt widzenia w językowym obrazie świata, s. 277- 291.
Puda-Blokesz M., 2019, Jak nie ma w domu chłopa, zgłupieje i Penelopa – męskość i żeńskość w polskiej leksyce i frazeologii o proweniencji mitologicznej, „Socjolingwistyka” 2019: https://socjolingwistyka.ijp.pan.pl/index.php/SOCJO/article/view/102
Ritz G., 1999, Dyskurs płci w ujęciu porównawczym, tłum. Małgorzata Łukasiewicz, „Teksty Drugie” 5, s. 117-123 http://rcin.
Rejter A., 2003, Płeć – język – kultura, Katowice.
Styl a płeć, „Stylistyka” 2004 nr. 13.
Tannen D. (1999), Ty nic nie rozumiesz! Kobieta i mężczyzna w rozmowie, przeł. A.Sylwanowicz, Poznań.
Trębska M.,Staropolskie szlacheckie oracje weselne. Genologia, obrzęd, źródła, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, seria: Studia Staropolskie. Series Nova, Warszawa
Trębska M., Orator w podwice - o staropolskich przemowach kobiet, "Kwartalnik Historii Nauki i Techniki" 2012/3-4, s. 145-153.
Trębska M., Stanisława Sarbiewskiego oddawanie panny do zakonu na tle tradycji świeckich mów weselnych, w: Studia rhetorica, red. M. Choptiany, W. Reczek, Kraków 2011, s. 245-258.
Trębska M., Świeckie mowy obłóczynowe a ceremoniały zakonne w XVII wieku, „Napis” 2010/1 (XVI), s. 123-137.
Trębska M., Jak oddać pannę bez wianka, czyli inwencyjne rozterki Jakuba Maksymiliana Fredry (mowa weselna na ślubie Jadwigi Łuszkowskiej), w: Amor vincit omnia. Erotyzm w literaturze staropolskiej, red. K. Krzywy, Warszawa 2008, s. 197–211.
Tokarski R. 1984, Struktura pola znaczeniowego, Warszawa.
Witosz B., 2003, Kobieta patrzy. (O aktach percepcji wzrokowej we współczesnej prozie kobiecej). W: „Język Artystyczny”. T. 12: Literatura kobiet, literatura kobieca, kobiecość w literaturze. Red. B. Witosz. Katowice.
Witosz B., 2001, Kobieta w literaturze. Tekstowe wizualizacje od fin de siècle’u do końca XX wieku. Katowice.
Witosz B., 2004, Obrazy zachowań komunikacyjnych kobiet i mężczyzn we współczesnej literaturze. „Stylistyka, nr 13: Styl a płeć.
Witosz B., 2008, Podmiot w stylistyce wobec różnych koncepcji podmiotowości w dyskursie współczesnej humanistyki. W: Podmiot w języku i kulturze. Red. J. Bartmiński, A. Pajdzińska. Lublin.
Wojtak M., O relacjach dyskursu stylu gatunku i tekstu, „Tekst i dyskurs – Text und Diskurs”, 4, s. 69–78.

Additional information

Additional information (registration calendar, class conductors, localization and schedules of classes), might be available in the USOSweb system:

Description of 3003-C262HJ1 in USOSweb