Methodology of linguistic studies - diachronic 3003-11B1MD
The point of the lecture is to introduce the students to the methodology of historical linguistics by discussing the following topics:
1. Scientific research methodology: basic concepts, criteria for assessing scientific works. Linguistics compared to other sciences.
2. Chronological aspect in linguistic research: synchrony, diachrony, panchrony and others.
3. Briefly about the history of language description since the 15th century; focusing on the period from the end of the 18th century, taking into account the issues of research and methods of language description until the mid-20th century.
4. The scientific study of the history of language: nineteenth-century historical-comparative linguistics.
5. Ferdinand de Saussure and structuralism.
6. Structuralism in Polish diachronics – Irena Bajerowa’s beliefs and research.
7. Methodology of onomastics. Differences between nomen proprium and nomen appelativum, main classifications of onyms. New research methods and ways of describing proper names.
8. Dialectological research methodology.
9. Methodology of sociolinguistic research and its adaptation to the description of old-time texts.
10-11. Methodology of lexicology. Methods used in works on lexis and its evolution.
12. Cognitivism research methodology, including its application to the description of language from a diachronic perspective.
13-14. Computational and corpus linguistics. Language corpora as sources of research material. Digitized dictionaries as text corpora. Application of achievements in computational linguistics in diachronic research.
15. Test of lectures.
Term 2023Z:
None |
Term 2024Z:
None |
Type of course
Prerequisites (description)
Course coordinators
Term 2024Z: | Term 2023Z: |
Mode
Practical placement
No.
Bibliography
Literature:
Ajdukiewicz K., Metodologia i metanauka, [w:] tegoż, Język i poznanie, t. 2. Wybór pism z lat 1945-1963, Warszawa 1985, s. 117-126.
Anusiewicz J., Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki. Wrocław 1994.
Badania diachroniczne w Polsce II. Między współczesnością a przeszłością, red. A. Krzyżanowska, M. Posturzyńska-Bosko, P. Sorbet, Lublin 2016.
Bajerowa I. (red.) Język polski czasu drugiej wojny światowej (1939-1945), Warszawa 1996.
Bajerowa I., Czy i jak historia języka może skorzystać z propozycji kognitywizmu?, „LingVaria” nr 2 (10), 2010, s. 37-44.
Bajerowa I., Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku, Wrocław 1964.
Bajerowa I., Polski język ogólny XIX wiek, t. 1. Ortografia, fonologia z fonetyką, morfonologia, t. 2. Fleksja, t. 3. Składnia. Synteza, Katowice 1986, 1992, 2000.
Bajerowa I., Strukturalna interpretacja historii języka, „Język Polski” XLIX, 1969, s. 81-103.
Bajerowa I., Tendencja do normalizacji jako główny czynnik rozwojowy polskiego języka ogólnego, [w:] „Studia historycznojęzykowe”, t. 3. Rozwój polskiego systemu językowego, pod red. K. Rymuta i W. R. Rzepki, Kraków 2000, s. 9-14.
Bajerowa I., Zarys historii języka polskiego 1939-2000, Warszawa 2003.
Bańko M., Z pogranicza leksykografii i językoznawstwa. Studia o słowniku jednojęzycznym, Warszawa 2001.
Bartmiński J., Językowe podstawy obrazu świata, Wyd. 2 uzup., Lublin 2007.
Bobrowski I., Wiedza historycznojęzykowa a dwudziestowieczne paradygmaty lingwistyczne, [w:] Synchronia – diachronia. Materiały z konferencji „Problematyka historycznojęzykowa we współczesnym językoznawstwie i jej miejsce w dydaktyce”, pod red. M. WojtyłyŚwierzowskiej, Kielce 1999, s. 29-38.
Bobrowski I., Zagadnienia metodologii i filozofii języka, Kraków 2020.
Bobrowski I., Zaproszenie do językoznawstwa, Kraków 1998.
Bogusławski A., Metodologia lingwistyki. Zarys, Warszawa 2023.
Borejszo M., Nazwy ubiorów w języku polskim do roku 1600, Poznań 1990.
Borejszo M., Nazwy ubiorów we współczesnej polszczyźnie, Poznań 2001.
Borejszo M., O sposobach tworzenia nazw odzieży w okresie staropolskim i współcześnie, „Studia historycznojęzykowe”, t. 1. pod red. M. Kucały i Z. Krążyńskiej, Kraków 1994, s. 43-49.
Büntig K.-D., Wstęp do lingwistyki, tłum. E. Tomczyk-Popińska, Warszawa 1989.
Buttler D., Rozwój semantyczny wyrazów polskich, Warszawa 1978.
Cygal-Krupa Z., Podstawowe słownictwo tematyczne języka polskiego (na wybranych przykładach), Kraków 1990.
Cygal-Krupa Z., Słownictwo tematyczne języka polskiego. Zbiór wyrazów w układzie rangowym, alfabetycznym i tematycznym, Kraków 1986.
Danielewiczowa M., Dosięgnąć przedmiotu. Rzecz o Ferdynandzie de Saussurze, Warszawa 2016.
Dawne ortografie, gramatyki i podręczniki języka polskiego. Internetowe kompendium edukacyjne, red. nauk. W. Decyk-Zięba, A. Kępińska, M. Kresa, A. Piotrowska, I. Stąpor, Warszawa 2014, www.gramatyki.uw.edu.pl.
Decyk-Zięba W., Kępińska A., Kresa M., Pawlicki K., Stąpor I., Etymologia w dydaktyce uniwersyteckiej. Dydaktyczny słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego (www.slowniketymologiczny.uw.edu.pl), [w:] Leksykografia w różnych kontekstach, t. 2, Warszawa 2020, s. 57-74.
Deptuchowa E., Informacja o badaniach zespołowych prowadzonych w Zakładzie Historii Języka Polskiego Instytutu Języka Polskiego, „LingVaria" V, nr 2 (10), 2010, s. 237-240.
Deptuchowa E., Publikacje Profesora Stanisława Urbańczyka w zakresie językoznawstwa polonistycznego, [w:] Język polski – wczoraj, dziś, jutro, pod red. B. Czopek-Kopciuch i P. Żmigrodzkiego. Wydawnictwo LEXIS, Kraków 2010, s. 15–23.
Derwojedowa M., Kieraś W., Skowrońska D., Wołosz R., Korpus polszczyzny XIX wieku – od mikrokorpusu do korpusu średniej wielkości, „Prace Filologiczne”, t. 65, 2014, s. 251-256
Derwojedowa M., Mikrokorpus gronowy polszczyzny 1830-1918, „Poradnik Językowy”, 2020, z. 8, s. 52-65.
Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe pod red. Haliny Karaś, www.dialektologia.uw.edu.pl Doroszewski W., Mowa mieszkańców wsi Staroźreby. Opis i tezy teoretyczne, „Prace Filologiczne” XVI, 1934, s. 249-278.
Dubisz S., Dzieje języka polskiego jako problem badawczy w pracy historyka języka, „Poradnik Językowy” 2009, z. 3, s. 19–34.
Dubisz S., Historia języka polskiego – „wczoraj, dziś i jutro”, „LingVaria” 2 (10), 2010, s. 45-51.
Dunaj B., Perspektywy badań historycznojęzykowych, „LingVaria” 2(10), 2010, s. 53-57.
Dydaktyczny słownik etymologiczno-historyczny. E-zeszyt próbny, kier. projektu W. Decyk-Zięba, Warszawa 2018-2021, https:// slowniketymologiczny.uw.edu.pl/.
Encyklopedia języka polskiego, pod red. Stanisława Urbańczyka, Wrocław 1991; wybrane artykuły
Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, pod red. Kazimierza Polańskiego, Wrocław 1993; wybrane artykuły
Evans V., Leksykon językoznawstwa kognitywnego, przekład M. Buchta, M. Cierpisz, J. Podhorecka, A. Gicala, J. Winiarska, Kraków 2009.
Florczak Z., Europejskie źródła teorii językowych w Polsce na przełomie XVIII i XIX wieku. Studia z dziejów teorii języka i gramatyki, Wrocław 1978.
Gala S., Chronia w słowotwórstwie gwarowym, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. 56, 2011, s. 57-64.
Gala S., Diachronia czy synchronia w badaniach słowotwórstwa gwarowego, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. 51, 2006, s. 79-84.
Gala-Milczarek B., Zjawisko wariantywności motywacyjnej w kategoryzacji rzeczownikowych derywatów gwarowych, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. 67, 2019, s. 75-84.
Gołąb Z., Heinz A., Polański K., Słownik terminologii językoznawczej, Warszawa 1970.
Grabias S., Język w zachowaniach społecznych. Podstawy socjolingwistyki i logopedii, wyd. 4, uzup., Lublin 2019.
Greń Z., Słowniki przedmiotowe jako źródło w badaniach porównawczych językowego obrazu świata, [w:] Etnolingwistyka a leksykografia, Tom poświęcony Profesorowi Jerzemu Bartmińskiemu, red. nauk. W. Chlebda, Opole 2010.
Grzegorczykowa R., Wstęp do językoznawstwa, Warszawa, 2007.
Gwary dziś. 1. Metodologia badań, pod red. J. Sierociuka, Poznań 2001.
Heinz A., Dzieje językoznawstwa w zarysie, Warszawa 1983.
Historia języka, dialektologia i onomastyka w nowych kontekstach interpretacyjnych, pod red. R. Przybylskiej, M. Raka, A. KwaśnickiejJanowicz, Kraków 2018 (wybrane artykuły).
Jankowiak L.A., Słownictwo medyczne Stefana Falimirza, t. 1. Początki polskiej renesansowej terminologii medycznej, t. 2. Słownik, Warszawa 2005-2006.
Janowska A., Pastuchowa M., Między leksykologią a słowotwórstwem. Osiągnięcia i propozycje katowickiej szkoły słowotwórstwa historycznego, [w:] Żywe problemy historii języka, red. M. Kuźmicki i M. Osiewicz, Poznań 2010.
Językoznawstwo w Polsce. Kierunki badań i perspektywy rozwoju, red. nauk. M. Grochowski, Warszawa 2012.
Karaś H., Perspektywy polskiej dialektologii, „Poradnik Językowy” 2012, z. 8, s. 15-28.
Karaś H., Polska leksykografia gwarowa, Warszawa 2011.
Klemensiewicz Z., Historia języka polskiego, t. 1-3, Warszawa 1974.
Kleszczowa K., Staropolskie kategorie słowotwórcze i ich perspektywiczna ewolucja. Rzeczowniki, Katowice 1998.
Kleszczowa K., Strukturalizm i poststrukturalizm w badaniach historycznojęzykowych, „Biuletyn PTJ” LXVII, 2011, s. 97-115.
Kołodziejek E., Człowiek i świat w języku subkultur, Szczecin 2007.
Kresa M., Księgi metrykalne i program EXCEL jako źródło i narzędzie badań antroponimicznych, [w:] Badania historycznojęzykowe. Stan, metodologia, perspektywy, red. B. Dunaj i M. Rak, Kraków 2011, s. 399-411.
Kuhn Th. S., Dwa bieguny. Tradycja i nowatorstwo w badaniach naukowych, tłum i posłowiem opatrzył S. Amsterdamski, Warszawa 1985.
Kurcz I., Lewicki A., Sambor J., Woronczak J., Słownictwo współczesnego języka polskiego. Listy frekwencyjne, t. 1-5, Warszawa 1974-1977.
Kurek H., Metodologia socjolingwistycznego badania fonetyki języka mówionego środowisk wiejskich (na przykładzie kilku wsi Beskidu Niskiego), Kraków 1990.
Lyons J., Wstęp do językoznawstwa, przeł. K. Bogacki, Warszawa 1976 (pierwodruk 1968).
Łozowski P., Panchronia, czyli językoznawstwo bez synchronii, [w:] Przeszłość w językowym obrazie świata, pod red. A Pajdzińskiej i P. Krzyżanowskiego, Lublin 1999, s. 25-50.
Łuczyński E., Maćkiewicz J, Językoznawstwo ogólne. Wybrane zagadnienia, Gdańsk 2005.
Majewska Małgorzata B., Wileński "Słownik języka polskiego..." i zagadnienia jego digitalizacji, Warszawa 2020.
Markowski A., Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny, t. 1-2, Warszawa 1990.
Metodologia badań onomastycznych, pod. red. M. Biolik, Olsztyn 2003.
Metodologie językoznawstwa. Ewolucja języka, ewolucja teorii językoznawczych, pod red. P. Stalmaszczyka, Łódź 2013.
Metodologie językoznawstwa. Od diachronii do panchronii, pod red. P. Stalmaszczyka, Łódź 2018.
Metodologie językoznawstwa. Podstawy teoretyczne. Podręcznik akademicki, pod red. P. Stalmaszczyka, Łódź 2006.
Miodunka W., Podstawy leksykologii i leksykografii, Warszawa 1989.
Młynarczyk E., Polskie słownictwo handlowe XVI i XVII wieku (na materiale krakowskich ksiąg miejskich i lustracji królewszczyzn), Kraków 2010.
Narodowy Korpus Języka Polskiego, praca zbiorowa pod red. A. Przepiórkowskiego, M. Bańko, R. L. Górskiego, B. LewandowskiejTomaszczyk, Warszawa 2012, http://www.nkjp.pl/settings/papers/NKJP_ksiazka.pdf
Niewiara A., Słowa klucze kultury jako nazwy pojęć wyrazistych o wysokim stopniu utrwalenia a zagadnienia synonimii leksykalnej, „LingVaria”, nr 1 (23) 2017.
Niewiara A., Wyobrażenia o narodach w pamiętnikach i dziennikach z XVI-XIX wieku, Katowice 2000.
Niewiara A., My i Inni: ewolucja wyobrażeń. Polski dyskurs prasowy w świetle imagologii i pamięci zbiorowej, Katowice 2020.
Okoniowa J., Profesor Kazimierz Nitsch i jego uczniowie, czyli „szkoły” dialektologiczne widziane inaczej, „Poradnik Językowy” 2012, z. 8, s. 29-40.
Pałka P., Kwaśnicka-Janowicz A., Przewodnik po elektronicznych zasobach językowych dla polonistów (słowniki, kartoteki, korpusy, kompendia), Kraków 2017. dostępny: https://www.tmjp.pl/106-przewodnik-po-elektr-zasobach.
Pamięć - tożsamość - kategorie językowo-kulturowe, red. nauk. S. Niebrzegowska-Bartmińska, M. Nowosad-Bakalarczyk, P. Łozowski, Lublin 2022.
Pastuch M., Metoda czy metodologia? Współczesne potrzeby historii języka, [w:] Historia języka w XXI wieku . Stan i perspektywy, pod red. M. Pastuch i M. Siuciak przy współpracy K. Wąsińskiej i W. Wilczek, Katowice 2018, s. 32-43.
Paveau M.-A., Sarfati G.-E., Wielkie teorie językoznawcze. Od językoznawstwa historyczno-porównawczego do pragmatyki, przekład I. Piechnik, Kraków 2009.
Pawłowski A., Empiryczne i ilościowe metody badań wobec naukowego statusu współczesnego językoznawstwa, [w:] Metodologie językoznawstwa. Filozoficzne i empiryczne problemy w analizie języka, pod red. P. Stalmaszczyka, Łódź 2010, s. 117-131.
Pelcowa H., Nowe wyzwania a tradycyjne metody badań dialektologicznych, „Poradnik Językowy” 2012, z. 8, s. 5-14.
Pędzich B., Jak powstaje socjolekt? Studium słownictwa paralotniarzy, Warszawa 2012.
Podstawy językoznawstwa korpusowego, red. B. Lewandowska-Tomaszczyk, Łódź 2005.
Polskie nazwy własne. Encyklopedia, pod red. E. Rzetelskiej-Feleszko, Warszawa 1998.
Polszczyzna XVII wieku. Stan i przeobrażenia, red. D. Ostaszewska, Katowice 2002.
Popper K.R., Wszechświat otwarty. Argument na rzecz indeterminizmu, tłum. A. Chmielowski, Kraków 1996.
Przepiórkowski A., Górski R. L., Lewandowska-Tomaszczyk B. i Łaziński M., Narodowy Korpus Języka Polskiego, [w:] „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXV, 2009, s. 47-55.
Rospond S., Struktura i klasyfikacja nazwiska słowiańskiego na podstawie "Słownika nazwisk śląskich", "Rozprawy Komisji Językowej WTN", t. 5, s. 9-63.
Saussure F., de, Kurs językoznawstwa ogólnego, przekł. K. Kasprzyk, wstęp i przypisy K. Polański, Warszawa 1991, wyd. 2, Warszawa 2002.
Saussure F., de, Szkice z językoznawstwa ogólnego, przekł., wstęp i red. nauk. M. Danielewiczowa, Warszawa 2004.
Siuciak M., Strukturalistyczna koncepcja rozwoju języka wobec przemian współczesnej polszczyzny, [w:] Leksyka języków słowiańskich w badaniach synchronicznych i diachronicznych, pod red. M. Gębki-Wolak, J. Kamper-Warejko, A. Moroza, Toruń 2014, s. 265-276.
Skarżyński M., W kręgu gramatyk polskich XIX i XX wieku, Kraków 2001.
Skowronek K. Współczesne nazwisko polskie. Studium statystyczno-kognitywne, Kraków 2001, dostępny: http://rcin.org.pl/dlibra/ docmetadata?id=2593&from=publication
Skudrzykowa A., Urban K., Mały słownik terminów z zakresu socjolingwistyki i pragmatyki językowej, Kraków-Warszawa 2000.
Słownik stereotypów i symboli ludowych, koncepcja całości i red. J. Bartmiński, zastępca red. S. Niebrzegowska, t. 1. Kosmos, cz. 1. Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie - t. 2. Rośliny, cz. 7. Krzewy i krzewinki, Lublin 1996-2022.
Słowniki dawne i współczesne. Internetowy przewodnik edukacyjny, red. M. Bańko, M. Majdak, M. Czeszewski, www.leksykografia.uw.edu.pl
Szczaus A., Leksyka specjalistyczna w „Informacyi matematycznej” Wojciecha Bystrzonowskiego z 1749 roku na tle polszczyzny XVIII wieku, Szczecin 2013.
Szkice z metodologii językoznawstwa i filozofii języka, pod red. P. Stalmaszczyka, Łódź 2021.
Świdziński M., Lingwistyka korpusowa w Polsce – źródła, stan, perspektywy, „LingVaria”, nr 1, 2006, s. 23-32.
Tabakowska E., Kognitywizm po polsku – wczoraj i dziś, Kraków 2004.
Taszycki W., Słowiańskie nazwy miejscowe (Ustalenie podziału), [w:] tegoż, Rozprawy i studia polonistyczne, t.1, Warszawa 1958, s. 228-268 (pierwodruk 1946).
Tokarski R., Przeszłość i współczesność w językowym obrazie świata. Metodologiczne pytania i propozycje, [w:] Przeszłość w językowym obrazie świata, pod red. A. Pajdzińskiej, P. Krzyżanowskiego, Lublin 1999, s. 9-23.
Tokarski R., Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Lublin 2014.
Tradycja i wyzwania. Metodologia badań slawistycznych XX i XXI wieku, pod red. H. Mieczkowskiej, E. Solak, P. Fałowskiego, N. Palich, Kraków 2015.
Urbańczyk S., Dwieście lat polskiego językoznawstwa 1751-1950, Kraków 1993.
Urbańczyk S., Językoznawstwo polskie pierwszej połowy XIX wieku, [w:] tegoż Szkice z dziejów języka polskiego, Warszawa 1968, s. 370-412.
Walczak B., Badania w zakresie historii języka (próba syntezy), [w:] Językoznawstwo w Polsce. Kierunki badań i perspektywy rozwoju, red. nauk. M. Grochowski, Warszawa 2012, s. 99-112.
Walczak B., Dialektologia a językoznawstwo historyczne, [w:] Gwary dziś. 1. Metodologia badań, pod red. J. Sierociuka, Poznań 2001, s. 17-23.
Wilkoń., Trwanie i jego rodzaje w języku, [w:] Badania historycznojęzykowe. Stan, metodologia, perspektywy. Materiały konferencji naukowej, Kraków 21-22 września 2010 r., pod red. B. Dunaja i M. Raka, Kraków 2011, s. 65-70.
Witaszek-Samborska M., Studia nad słownictwem kulinarnym we współczesnej polszczyźnie, Poznań 2005.
Wyderka B., Problemy metodologiczne współczesnej dialektologii, „Biuletyn PTJ” LXVII, 2011, s. 71-85.
Zajda A., Historia języka polskiego dzisiaj. Możliwości, zadania i postulaty w zakresie badań nad historią słownictwa polskiego, „LingVaria” nr 2 (10), 2010, s. 37–46.
Zarębski R., Polszczyzna we francuskich listach królowej Marysieńki – charakterystyka funkcjonalna i genologiczna, „Świat i słowo” 2022, z. 2, s. 155-170.
Zieliński J., Metodologia pracy naukowej, Warszawa 2012.
Term 2023Z:
None |
Term 2024Z:
None |
Notes
Term 2023Z:
None |
Term 2024Z:
None |
Additional information
Additional information (registration calendar, class conductors, localization and schedules of classes), might be available in the USOSweb system: