Sociology 2104-0DM0SOOG

SOCJOLOGIA - WYKŁAD (30 GODZIN)

I. Sprawy organizacyjne
1. Omówienie programu wykładu
2. Przedstawienie wymagań formalnych (zaliczenie zajęć, egzamin)

II. Czym jest socjologia?
1. Presocjologiczna refleksja nad społeczeństwem i miejscem jednostki w społeczeństwie
2. Myślenie potoczne a myślenie naukowe
3. Geneza socjologii
4. Definicja i funkcje socjologii
5. Istota wyobraźni socjologicznej (Charles Wright Mills)

Zalecana literatura:
P. Berger, Zaproszenie do socjologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, Rozdział I. Socjologia jako rozrywka indywidualna, 32-56.

Dla szczególnie zainteresowanych:
P. Berger, Zaproszenie do socjologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, pozostałe rozdziały.
Ch.W. Mills, Wyobraźnia socjologiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, Rozdział: Obietnica, s. 49-77.

III. Socjologia jako nauka empiryczna: metody badawcze w socjologii
1. Pojęcie metody badawczej
2. Metody ilościowe i metody jakościowe
3. Wybrane przykłady metod badawczych w socjologii
a. Standaryzowane wywiady kwestionariuszowe i badania ankietowe
b. Wywiady o charakterze eksploracyjnym
c. Metoda obserwacyjna i studium przypadku (case study)
d. Eksperyment

Zalecana literatura:
B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003, podrozdział: Metody i narzędzia badawcze socjologii, s. 43-51.

Dla szczególnie zainteresowanych:
R.A. Podgórski, Metodologia badań socjologicznych. Kompendium wiedzy metodologicznej dla studentów, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz - Olsztyn 2007.

IV. Jednostka a społeczeństwo
1. Biologiczne i ekologiczne podstawy życia społecznego
2. Jaźń i tożsamość
a. Pojęcie jaźni i tożsamości indywidualnej
b. Społeczeństwo a charakter społeczny jednostki (David Riesman)
c. Ponowoczesny kryzys tożsamości
3. Rola społeczna i osobowość społeczna
a. Anatomia roli społecznej
b. Role społeczne a osobowość
c. Osobowość społeczna

Zalecana literatura:
R.A. Podgórski, Socjologia. Mikrostruktury, Oficyna Wydawnicza Branta, Warszawa 2008, Rozdział 15. Dehumanizacja człowieka współczesnego, s. 238-245.
B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003, podrozdział: Życie społeczne człowieka z perspektywy biologii ewolucyjnej, podrozdział: Rola społeczna, s. 66-71, 144-149.

Dla szczególnie zainteresowanych:
E. Goffman, Człowiek w teatrze życia codziennego, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1981.
D. Morris, Ludzkie zoo, Wydawnictwo Ewal, Warszawa 2005.

V. Zbiorowości społeczne
1. Pojęcia: zbiorowość społeczna, zbiór społeczny, kategoria społeczna, krąg społeczny
2. Anatomia grupy społecznej
a. Liczebność jako konstytutywny element grupy społecznej
b. Wartości (funkcje) grupy
c. Więź społeczna w grupie
d. Organizacja wewnętrzna grupy
e. Komunikacja w grupie
3. Typologie i klasyfikacje grup społecznych
4. Grupy celowe

Zalecana literatura:
B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003, Rozdział VIII. Grupa społeczna, s. 183-201.

Dla szczególnie zainteresowanych:
J. Szmatka, Małe struktury społeczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.

VI. Socjalizacja
1. Pojęcie socjalizacji
2. Płaszczyzny i fazy socjalizacji
3. Socjalizacja pierwotna i socjalizacja wtórna
4. Resocjalizacja, kontrsocjalizacja, socjalizacja odwrotna
5. Agendy socjalizacji
6. Wybrane teorie socjalizacji

Zalecana literatura:
B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003, Rozdział: Socjalizacja, podrozdziały: Socjalizacja, Rodzaje socjalizacji, s. 137-139, 152-155.

Dla szczególnie zainteresowanych:
K.-J. Tillman, Teorie socjalizacji. Społeczność, instytucja, upodmiotowienie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996.
P.L. Berger, T. Luckmann, Społeczne tworzenie rzeczywistości, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1983, Rozdział III. Społeczeństwo jako rzeczywistość subiektywna (fragment), s. 202-226.

VII. Płeć, małżeństwo, rodzina
1. Płeć biologiczna (sex) a płeć kulturowa (gender)
2. Męskość i kobiecość w perspektywie historycznej
3. Modele instytucji rodziny
4. Czy anatomia jest przeznaczeniem?

Zalecana literatura:
A. Giddens, Socjologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, Rozdział VII. Rodziny (fragment), s. 193-200.

Dla szczególnie zainteresowanych:
A. Giddens, Przemiany intymności. Seksualność, miłość, erotyzm we współczesnych społeczeństwach, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, Rozdział 3. Miłość romantyczna i inne więzi, s. 51-63.

VIII. Kultura
1. Potoczne i naukowe rozumienie pojęcia kultura
2. Relacje pojęć: natura-kultura, cywilizacja-kultura
3. Anatomia kultury:
a. Elementy i kategorie kultury
b. Subkultura i kontrkultura
4. Relatywizm kulturowy
5. Współczesne koncepcje rozwoju kultury: memetyka
6. Kultura masowa
a. Pojęcie i geneza kultury masowej
b. Zjawisko homogenizacji kultury (Antonina Kłoskowska)
7. Społeczeństwo konsumpcyjne

Zalecana literatura:
B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003, Rozdział III. Kultura, s. 75-91.

Dla szczególnie zainteresowanych:
R. Brodie, Wirus umysłu, TeTa Publishing, Łódź 1996.
A. Kłoskowska, Kultura masowa. Krytyka i obrona, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, Rozdział II. Ramy społeczne kultury masowej, podrozdział: Określenie kultury masowej, Rozdział III. Obraz kultury masowej, podrozdział: Homogenizacja kultury masowej a poziomy kultury, s. 94-107, 320-358.
N. Klein, No logo, Świat Literacki, Izabelin 2004.

IX. Struktura i stratyfikacja społeczna
1. Pojęcie struktury społecznej i stratyfikacji społecznej
2. Schematy struktury społecznej: dychotomiczny, funkcjonalny i gradacyjny (Jan Błuszkowski)
3. Klasa społeczna i warstwa społeczna
4. Teza o śmierci klas
5. Pojęcie podklasy (underclass)
6. Marginalizacja i wykluczenie społeczne
7. Płeć jako czynnik stratyfikacji społecznej
8. Ruchliwość jednostek i grup w strukturze społecznej
a. Pojęcie i rodzaje ruchliwości społecznej
b. Typy społeczeństw a ruchliwość społeczna
c. Czynniki ograniczające ruchliwość społeczną
9. Przestrzeń społeczna a przestrzeń fizyczna

Zalecana literatura:
J. Błuszkowski, Struktura społeczna, Wydawnictwo Elipsa, Warszawa 1996, Rozdział 1. Podstawowe założenia, twierdzenia i pojęcia teorii struktury społecznej, s. 6 – 29.

Dla szczególnie zainteresowanych:
H. Domański, Struktura społeczna, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2007, Rozdział 3. Stratyfikacja, Rozdział 4. Klasy społeczne, s. 38-52, 53-68.

X. Naród i nacjonalizm
1. Naród
a. Pojęcie narodu, mniejszości narodowej i mniejszości etnicznej
b. Koncepcje genezy narodów europejskich
c. Stereotypy narodowe (Jan Błuszkowski)
d. Charakter narodowy
2. Nacjonalizm i konflikty etniczne
a. Pojęcie nacjonalizmu i etnonacjonalizmu
b. Typologia nacjonalizmów
c. Państwo a mniejszości narodowe
d. Konflikty i problemy etniczne - etnopolityka i polityka etniczna

Zalecana literatura:
B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003, Rozdział XI. Naród, s. 239-272.

Dla szczególnie zainteresowanych:
E. Gellner, Narody i nacjonalizm, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1991, Rozdział 1. Definicje, Rozdział 4. Przejście do epoki nacjonalizmu, Rozdział 7. Typologia nacjonalizmów, s. 9-16, 53-68, 109-133.

XI. Ład społeczny a zmiana społeczna
1. Pojęcie i typy ładu społecznego
2. Uzasadnienia trwania ładu społecznego: teoria gier
3. Koncepcje kapitału społecznego
4. Przyczyny i skutki zaburzeń ładu społecznego: pojęcie anomii
5. Pojęcia: zmiana, rozwój, ewolucja, postęp
6. Teorie rozwoju społecznego i paradygmaty zmiany społecznej
7. Rewolucje jako szczytowy przejaw zmiany społecznej

Zalecana literatura:
P. Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Wydawnictwo Znak, Kraków 2003, Rozdział 19. Zmiana społeczna, rozwój, postęp, s. 437-453.

Dla szczególnie zainteresowanych:
J. Błuszkowski, Paradoksy normalności i dewiacji, [w:] M. Karwat, Paradoksy polityki, Warszawa 2007, s. 94-107.
M.A. Nowak, R.M. May, K. Sigmund, Matematyka wzajemnej pomocy, „Świat Nauki. Scientific American”, 1995, 8 (48).

XII. Globalizacja
1. Pojęcie globalizacji
2. Globalizacja w różnych ujęciach teoretycznych
3. Wymiary globalizacji
a. Wymiar kulturowy
b. Wymiar ekonomiczny
c. Wymiar społeczny
d. Wymiar polityczny
e. Wymiar ekologiczny
4. Zwolennicy i krytycy globalizacji

Zalecana literatura:
P. Sztompka, Socjologia, Wydawnictwo Znak, Kraków 2003, Rozdział 26. Globalizacja, s. 581-599.

Dla szczególnie zainteresowanych:
Z. Bauman, Globalizacja, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2000.

---

XIII. Wizje człowieka i społeczeństwa przyszłości
1. Pojęcie i historia futurologii
2. Scenariusze i prognozy przyszłości
3. Literackie wizje społeczeństw przyszłości

Dla szczególnie zainteresowanych:
F. Fukuyama, Koniec człowieka. Konsekwencje rewolucji biotechnologicznej, Wydawnictwo Znak, Kraków 2008.
A. Sepkowski, Wizje światowego ładu, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, Piotrków Trybunalski 2001, Rozdział I. Źródła futurologii, s. 9-55.
D. Mider, Partycypacja polityczna w Internecie, Wydawnictwo Elipsa, Warszawa 2008, Rozdział VII. Uwagi końcowe o przyszłości partycypacji politycznej w Internecie, s.320-371.