Forma-Struktura-Dekonstrukcja: Teorie literatury w XX wieku, od formalizmu do poststrukturalizmu 3700-AL-FSDTL-QHU
Wiek XX w badaniach literaturoznawczych to wiek teorii. Kurs śledzi główne linie rozwoju w dwudziestowiecznych teoriach literatury od zwrotu antypozytywistycznego do przełomu poststrukturalistycznego, ze szczególnym naciskiem na teorie wyrosłe na gruncie zainteresowań językiem i językoznawstwem strukturalnym. Punktem wyjścia będą postulaty rosyjskich formalistów ogłoszone w drugiej dekadzie XX w., dotyczące między innymi poszukiwania cech specyficznych dla języka poetyckiego odróżniających go od języka praktycznego. Postulaty formalistów rosyjskich porównamy z rozwijającym się niemal równolegle formalizmem anglo-amerykańskim, znanym jako Nowa Krytyka i znaczeniem tej szkoły dla rozumienia badań literackich jako odrębnej dyscypliny i wprowadzenia nowych metod nauczania o literaturze. Znaczna część kursu poświęcona będzie omówieniu różnych aspektów myśli strukturalistycznej w literaturoznawstwie, u podstaw której leżą koncepcje językoznawstwa strukturalnego Ferdinanda de Saussure’a i antropologia strukturalna Claude’a Lévi-Straussa. Metoda strukturalistyczna w badaniach językoznawczych stała się źródłem inspiracji dla badaczy literatury. Koncepcję języka jako systemu oraz metody badań językoznawczych przeniesiono na grunt badań literaturoznawczych, próbując w ten sposób dać wiedzy o literaturze solidne podstawy naukowe. Wsłuchamy się również w głosy krytyczne wobec strukturalizmu, które pojawiły się w szeregach krytyków należących do tej szkoły w szczytowym momencie jej rozwoju, i które ostatecznie doprowadziły do przełomu postsrukturalistycznego. Przyjrzymy się również specyficznej „rozbiórce” kanonicznych tekstów strukturalizmu dokonanej przez Derridę za pomocą metody dekonstrukcjonistycznej oraz zastosowaniu tej metody w interpretacji literatury przez krytyków szkoły z Yale. Podsumowując, zastanowimy się, co z omawianych teorii i postulatów pozostało w dzisiejszych badaniach literaturoznawczych i myśleniu o literaturze.
Na zajęciach oprócz tekstów teoretycznych przeczytamy również kilka przykładów interpretacji tekstów literackich dokonanych w duchu omawianych teorii.
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Wiedza:
Absolwent
• zna podstawową terminologię nauk humanistycznych w zakresie teorii literatury i badań literackich i rozumie ich rolę kulturze
• Zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury, w szczególności tekstów teoretyczno-literackich
• Zna podstawowe kierunki badań literaturoznawczych i ich związki z innymi dyscyplinami
Umiejętności
Absolwent
• potrafi dokonywać analizy tekstów naukowych (w szczególności tekstów teoretycznoliterackich) za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych
• rozpoznawać i interpretować podstawowe problemy i zjawiska współczesności
• uczestniczyć w dyskusjach na temat teorii literatury, ich związków z innymi dyscyplinami i roli w kulturze
Kompetencje społeczne
Absolwent
• jest gotów do poznawania nowych metod badawczych
Kryteria oceniania
Ocena końcowa będzie wypadkową następujących ocen cząstkowych:
20% aktywny udział w dyskusji w czasie zajęć
20% krótki esej polemiczny odnoszący się do wybranego tekstu omawianego na zajęciach (do 500 słów)
60% Egzamin (test końcowy sprawdzający umiejętność rozpoznania omawianych założeń teoretycznych w tekstach krytyczno- i teoretyczno-literackich; głównie pytania zamknięte)
Dopuszczalna liczba nieobecności – 3 w semestrze
Zaliczenie na ocenę. Warunkiem zaliczenia poprawkowego jest złożenie wszystkich prac najpóźniej do końca poprawkowej sesji egzaminacyjnej semestru letniego.
Literatura
Antologie i opracowania:
• The Critical Tradition, D. H. Richter (ed.)
• The Norton Anthology of Theory and Criticism, 2001.
• Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. H. Markiewicz (t. 1-5)
• Teorie literatury XX wieku. Antologia, red. A. Burzyńska, M.P. Markowski, Kraków 2006
• Anna Burzyńska, Pomiędzy strukturalizmem i poststrukturalizmem: przypadek Rolanda Barthesa, 2001.
• Robert Young, Poststructuralism: The End of Theory, „Oxford Literary Review”, 1982, Vol. 5.
• Kryzys czy przełom. Studia z teorii i historii literatury, M. Lubelska, A. Łebkowska, 1994.
• Po strukturalizmie. Współczesne badania teoretycznoliterackie, red. R. Nycz, 1992.
Szczegółowa lista tekstów omawianych na zajęciach znajduje się w części opisowej dotyczącej zakresu tematów realizowanych w aktualnym cyklu dydaktycznym
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: