Paleośrodowisko w pradziejach 3101-DKPALEO
Zajęcia łączące wiedzę przyrodniczą z archeologią pradziejową. Omawiane będą następujące
zagadnienia:
- Pojęcie środowiska naturalnego i jego podstawowe elementy: abiotyczne – ziemia, woda, powietrze
i biotyczne – roślinność i zwierzęta.
- Stanowisko a uroczysko i mikroregion – ich wyodrębnianie i granice, skala odrębności w stosunku
do otoczenia i położenie w obrębie jednostek geograficznych wyższego rzędu.
- Fizjografia terenu i podstawowe formy ukształtowania powierzchni.
- Geomorfologia i procesy kształtujące formy terenowe i sedymenty powstałe w glacjale i
fluwioglacjale tj. w plejstocenie oraz w holocenie.
- Charakter sedymentu a warunki w jakich powstawał, system Troels-Smith’a opisu warstw.
- Elementy gleboznawstwa – pojęcie gleby, procesy glebotwórcze i czynniki kształtujące dany rodzaj
gleby, rodzaje gleb, ich geneza i charakterystyka, poziomy glebowe a warstwy wydzielane na
stanowisku archeologicznym, wtórne przekształcanie gleb przez czynniki naturalne lub
antropogeniczne.
- Rodzaje wód, procesy geomorfologiczne kształtowane działaniem morza, rzek, jezior i wód
podziemnych, charakterystyka każdego rodzaju tych wód.
- Rzeki – od źródeł do ujścia, charakterystyka wód, bioty i procesy geomorfologiczne zachodzące w
kolejnych strefach biegu rzeki, erozja i sedymentacja denna i brzegowa, rzeka w przekroju
poprzecznym (zmienność dynamiki wód, koryto, łożysko, brzegi, terasy zalewowe i nadzalewowe,
przełomy i rozlewiska, dorzecza, międzyrzecza i wododziały), sezonowa a wieloletnia cykliczność
powodzi, mechanizm powstawania meandrów, starorzeczy, łach i różnych rodzajów ujść.
- Jeziora – rodzaje jezior i ich geneza, strefy wód i roślinności w jeziorach i ich charakterystyka,
eutrofizacja, stawy naturalne, bagna i torfowiska, rodzaje i mechanizmy powstawania torfowisk,
procesy i etapy starzenia się jezior, zanikanie (zalądowianie się) jezior, warstwy pochodzenia
limnicznego, ich charakterystyka i warunki sedymentacji, odtwarzanie warunków środowiska w
oparciu o charakterystykę warstw limnicznych.
- Archeobotanika – odtwarzanie dawnej roślinności i jej interakcja z działalnością człowieka, działy
archeobotaniki - palinologia, makroszczątki, karpologia, dendrologia, antrakologia, roślinność a typ
krajobrazu, rodzaje lasów i innych form szaty roślinnej, strefowość (zmienność) południkowa i
równoleżnikowa krajobrazów-roślinności, strefy roślinności w górach, sukcesja roślinności (lasów) od
ustąpienia lodowca do nowożytności, periodyzacja, datowanie i charakterystyka okresów
klimatyczno-roślinnych późnego plejstocenu i holocenu, rośliny wskaźnikowe klimatu, typu gleby,
osadnictwa i typu gospodarki, rośliny synantropijne i ruderalne, wpływ roślinności na osadnictwo i
gospodarkę oraz człowieka na lokalny ekosystem (wypalenia, wycinki, karczowanie, okorowywanie i
prześwietlanie drzew, wypas śródleśny), świadectwa zbieractwa roślin jadalnych i użytkowych.
- Palinologia – podstawy, założenia i ograniczenia badawcze, miejsca i sposoby pobierania próbek,
lokalne i regionalne profile palinologiczne i ich przydatność do badań archeologicznych, budowa i
odczytywanie diagramów palinologicznych, odczytywanie i interpretacja krzywych (historii)
ważniejszych gatunków drzew i roślin wskaźnikowych, odtwarzanie charakteru roślinności danego
okresu w oparciu o diagram palinologiczny.
- Świat zwierząt w przeszłości – źródła do badań, podział zwierząt na podstawowe grupy
taksonomiczne, ekologiczne i użytkowe, zwierzęta łowne i nieeksploatowane przez człowieka,
gatunki eurytopowe (eurybionty) i stenotopowe (stenobionty), typowe dla strefy tundrowej,
borealnej, atlantyckiej lub stepowej, albo typowe dla specyficznej niszy ekologicznej, relacja
drapieżnik – żywiciel (ofiara), metody odtwarzania sezonowości łowiectwa i osadnictwa, specjalizacja
a oportunizm łowiectwa.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
- Znajomość podstawowych elementów i terminów dotyczących środowiska naturalnego -
abiotycznego i biotycznego.
- Znajomość podstawowych pojęć i procesów z zakresu nauk o ziemi – fizjografii, topografii,
geomorfologii, sedymentologii, gleboznawstwa, hydrologii i limnologii.
- Umiejętność prawidłowego opisania paleośrodowiska na danym stanowisku archeologicznym lub w
regionie badawczym.
- Umiejętność scharakteryzowania szaty roślinnej i świata zwierzęcego w danym okresie na badanym
stanowisku lub w regionie oraz zakresu i sposobu wykorzystywania ich przez człowieka.
- Umiejętność opisania czynników przyrodniczych wpływających na działalność człowieka
pradziejowego oraz zakresu i form przekształcania tego środowiska przez człowieka.
Kryteria oceniania
Czynny udział w zajęciach, końcowe ustne kolokwium (po 2 semestrze) z całości poruszanej
problematyki.
Literatura
Literatura podawana będzie sukcesywnie na zajęciach odpowiednio do aktualnie przerabianego
działu
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: