Rozwój mowy dziecka z elementami psycholingwistyki 3003-3122RM
I. Wprowadzenie
1. Podstawowe pojęcia: mowa - język
2. Co to jest "mowa dziecka"?
3. Badania nad rozwojem mowy dziecka - przegląd historyczny
II. Biologiczne, społeczne i intelektualne uwarunkowania rozwoju mowy dziecka
1. Język i jego nabywanie (natywizm Chomsky'ego i konstruktywizm Piageta)
2. Rozwój psychofizyczny dziecka a rozwój mowy
3. Socjalizacja dziecka a rozwój mowy
4. Edukacja a rozwój mowy
5. Myślenie a mowa
III. Periodyzacja rozwoju mowy u dzieci
1. Zagadnienie względnej chronologii rozwoju mowy
2. Czy dziecko komunikuje się z otoczeniem społecznym dopiero po opanowaniu języka?
3. Okresy rozwoju mowy dziecka w różnych ujęciach
4. Problem dojrzałości językowej
IV. Proces opanowywania języka jako systemu przez dzieci
1. Rozwój systemu fonologicznego
2. Rozwój systemu morfologicznego; opanowanie fleksji
3. Rozwój systemu składniowego
4. Rozwój leksyki i semantyki
V. Opanowywanie znaczeń przez dzieci
1. Czynności mowy
2. Ontogeneza aktów mowy
3. Nabywanie znaczeń w ontogenezie
4. Zjawisko kategoryzacji
5. Zagadnienie relacji semantycznych w mowie dzieci
6. Zjawisko neologizmów dziecięcych
VI. Rozwój mowy dziecka z perspektywy pragmalingwistycznej
1. Funkcje wypowiedzi dziecięcych
2. Charakterystyka wypowiedzi dziecięcych w perspektywie rozwojowej
3. Konwersacja i narracja dziecięca
VII. Dyskurs dziecięcy
1. Pojęcie dyskursu
2. Rozwój dyskursu
3. Właściwości dyskursu dziecięcego
4. Sprawności językowe i komunikacyjne dzieci w określonych grupach wiekowych
WYMAGANIA EGZAMINACYJNE
Umiejętność definiowania pojęć: mowa (langage), język (langue), mówienie (parole), rozumienie (comprehension); znak językowy; kompetencja językowa, świadomość językowa, sprawności mowy; akt mowy, funkcje wypowiedzi, dyskurs; kategoryzacja językowa; rozwój filo- / ontogenetyczny mowy, względna chronologia rozwoju mowy, stadialność rozwoju
Znajomość podstawowych pojęć z zakresu gramatyki opisowej: głoska, fonem, morfem, wyraz, zdanie, sem; znaczenie (wyrażeń językowych)
Znajomość podstawowych pojęć z zakresu kultury języka: norma językowa, uzus językowy, błąd językowy, kryteria poprawności językowej
Znajomość wybranych teorii akwizycji języka jako systemu, w tym zwłaszcza: 1. natywistycznej teorii Noama Chomsky'ego, 2. konstruktywistycznej teorii Jeana Piageta
Znajomość wybranych teorii socjolingwistycznych nabywania i rozwoju mowy, w tym zwłaszcza: 1. teorii Michaela Hallidaya o uczeniu się znaczeń, 2. teorii ontogenezy aktów Jerome Brunera, 3. teorii dwóch kodów Basila Bernsteina
Periodyzacja rozwoju języka i mowy dziecka w różnych ujęciach i z uwzględnieniem różnych kryteriów
Umiejętność opisywania rozwoju systemu językowego dzieci: fonologicznego, morfologicznego, syntaktycznego, semantycznego
1. Umiejętność opisywania rozwoju mowy dzieci w zakresie: konwersacji i narracji
2. Rozwój funkcji wypowiedzi dziecięcych
Rodzaj przedmiotu
Literatura
1. podstawowa
Bernstein B., Socjolingwistyczne ujęcie procesu socjalizacji: uwagi dotyczące podatności na oddziaływanie szkoły, [w:] "Badania nad rozwojem języka dziecka. Wybór tekstów", pod red. G.W.Shugar i M.Smoczyńskiej, Warszawa 1980, s. 557-596.
Bokus B., Tworzenie opowiadań przez dzieci. O linii i polu narracji, Kielce 1991.
Boniecka B., Pragmatyczne aspekty wypowiedzi dziecięcych, Lublin 1995.
Bruner J. S., Ontogeneza aktów mowy, [w:] "Badania nad rozwojem języka dziecka. Wybór tekstów", pod red. G.W.Shugar i M.Smoczyńskiej, Warszawa 1980, s. 483-513.
Chmura-Klekotowa M., Neologizmy słowotwórcze w mowie dzieci, "Prace Filologiczne" XXI, Warszawa 1971, s.99-235.
Chomsky N., O strukturach poznawczych i ich rozwoju - odpowiedź na wykład Piageta, [w:] "Noama Chomsky'ego próba rewolucji naukowej. Antologia tekstów", wyboru dokonała K. Rosner, T. 1.: "Język i jego nabywanie. Debata między Jeanem Piagetem i Noamem Chomskym", Warszawa 1995, s. 46-71.
Dąbrowska E., Kubiński W. (red.), Akwizycja języka w świetle językoznawstwa kognitywnego, Kraków 2003.
Fraser C., Bellugi U., Brown R., Poziom opanowania gramatyki w naśladowaniu, rozumieniu i produkowaniu mowy, [w:] "Badania nad rozwojem języka dziecka. Wybór tekstów", pod red. G.W.Shugar i M.Smoczyńskiej, Warszawa 1980, s.113-144.
Halliday M. A. K., Uczenie się znaczeń, [w:] "Badania nad rozwojem języka dziecka. Wybór tekstów", pod red. G.W.Shugar i M.Smoczyńskiej, Warszawa 1980, s. 514-556.
Kaczmarek L., Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin 1966, Wyd. Lub.
Kielar-Turska M., Mowa dziecka. Słowo i tekst, Kraków 1989.
Kurcz I., Język a psychologia, Warszawa 1992.
Łobacz P., Polska fonologia dziecięca, Warszawa 1996, Energeia.
Piaget J., Psychogeneza wiedzy i jej znaczenie epistemologiczne, [w:] "Noama Chomsky'ego próba rewolucji naukowej. Antologia tekstów", wyboru dokonała K. Rosner, T. 1.: "Język i jego nabywanie. Debata między Jeanem Piagetem i Noamem Chomskym", Warszawa 1995, s. 33-46.
Porayski-Pomsta J., Umiejętności komunikacyjne dzieci w wieku przedszkolnym. Studium psycholingwistyczne, Warszawa 1994.
Przetacznik-Gierowska M., Od słowa do dyskursu. Studia nad mową dziecka, Warszawa 1994.
Mystkowska H., Właściwości mowy dziecka sześcio-, siedmioletniego, Warszawa 1970.
Shugar G. W., Dyskurs dziecięcy, Warszawa 1995.
Smoczyński P., Przyswajanie przez dziecko podstaw systemu językowego, Wrocław 1955, Ossolineum.
Zarębina M., Język polski w rozwoju jednostki. Analiza tekstów dzieci. Rozwój semantyczny. Dyskusja nad teorią Chomskiego, Gdańsk 1994.
Zgółka T., Warstwy świadomości językowej, [w:} "Świadomość językowa - Kompetencja - Dydaktyka, pod red. E. Sękowskiej, Warszawa 1996, s.13-19.
2. uzupełniająca
Dzieniarz W., Werbalne ujęcie intencji semantycznych w mowie dzieci w wieku przedszkolnym, Opole 1993.
Jurkowski A., Ontogeneza mowy i myślenia, Warszawa 1975.
Kowalski S., Rozwój mowy i myślenia dziecka, Warszawa 1962.
Maciejewska A., Formowanie znaczeń w wypowiedziach dzieci w wieku przedszkolnym, [w:] "Studia Pragmalingwistyczne 3: Czynności tworzenia i rozumienia wypowiedzi", pod red. J. Porayskiego-Pomsty, Warszawa 2002, s.55-70.
Małkowska-Zegadło H., Rozwój języka mówionego i pisanego uczniów w wieku 8-11 lat, Warszawa 1983.
Porayski-Pomsta J., Konwersacja dziecięca: językowe sposoby nawiązywania rozmowy, [w:} "Świadomość językowa - Kompetencja - Dydaktyka.", pod red. E. Sękowskiej, Warszawa 1996, s. 43-47.
Porayski-Pomsta J., Spójność tekstów monologowych i dialogowych dzieci w wieku przedszkolnym, [w:] "Przemiany współczesnej polszczyzny", pod. red. S. Gajdy i Z. Adamiszyna, Opole 1994.
Porayski-Pomsta J., Nasze dziecko mówi [cykl artykułów], "Wychowanie w Przedszkolu" 2002, nr 1-5, 7-8, 10; 2003, nr 2, 4.
Zgółkowa H., Świat w dziecięcych słowach, Poznań 1990.
Zgółkowa H., Bułczyńska K., Słownictwo dzieci w wieku przedszkolnym. Listy frekwencyjne, Poznań 1987.
Żak-Święcicka M., Charakterystyka składniowa wypowiedzi dzieci w wieku przedszkolnym, Bydgoszcz 1993.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: