Anthropology of monstrosity: othering, excluding, abjecting, building social order. Significance of fantastic monsters' imagery in the past and present 3002-KON2021K4
Podczas zajęć zapoznamy się z zarówno z teoriami ogólnymi teoriami znaczenia wyobrażeniowej monstrualności, jak i z konkretnymi przykładami potworów, w ujęciu diachronicznym i synchronicznym, głównie w kulturze zachodniej, ale na życzenie studentów zajęciom możemy nadać zajęciom bardziej komparatystyczny charakter, skupiając się na relacjach Zachód-Wschód wyrażonych poprzez narracje o potworach w kulturach zachodnich i nie-zachodnich.
Przyjrzymy się genezie postaci wampira, wilkołaka, upiora w wierzeniach ludowych, a nastepnie pierwszym realizacjom literackim (Dracula Brama Stokera, Carmilla Josepha Sheridana Le Fanu, opowiadania Edgara Allana Poego). Omówimy warunki kulturowe, społeczne i polityczne, w których te utwory powstały, a następnie wspólnie zastanowimy się, jakich ideologii, kompleksów, strachów i przekonań każda z postaci była nośnikiem w XIX wieku - kiedy powstawały pierwsze literackie realizacje.
Następnie przyjrzymy się, w jaki sposób postacie te przeszły z literatury do filmu (filmy studia Hammer). Zaobserwujemy zmianę w sposobie kreowania tych postaci w drugiej połowie XX wieku (od Wywiadu z wampirem Ann Rice po serial Buffy, postrach wampirów), zastanowimy się, z czego ona wynikła: omówimy szereg przemian społeczno-kulturowych, jakie zaszły w cywilizacji zachodniej (kolejne fale komunizmu, emancypacja mniejszości, dekolonizacja, rewolucja seksualna). Przyjrzymy się narodzinom nowych monstrów, takich jak cyborgi.
Następnie zastanowimy się nad sposobem kreacji postaci fantastycznych w XXI wieku. Wyodrębnimy dwa rodzaje: tradycyjny, wywodzący się z XIX wieku sposób przedstawiania wampira czy wilkołaka jako potwora, oraz nowy sposób - przedstawiania ich jako bohaterów, którzy mają być wzorem dla odbiorcy (przede wszystkim w sadze Zmierzch). Wspólnie zastanowimy się, co obecność tych dwóch rodzajów kreacji mówi o kulturze i społeczeństwie dnia dzisiejszego.
W ramach komparatystyki przyjrzymy się trans-migracjom i re(adaptacjom) monstrualnych figur pomiędzy kulturami. Zaobserwujemy, jak postacie używane do “uinniania”, orientalizowania Wschodu w zachodnich narracjach, mogą być przechwycone i użyte w narracjach nie-zachodnich, w celu imitacji Zachodu lub w celu stawienia oporu jego (globalnej) dominacji. Będziemy analizować (post)kolonialne spotkanie opisane w i poprzez zachodnie i nie-zachodnie narracje o potworach.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Wiedza: absolwent zna i rozumie:
⁃ swoistość nauk o kulturze, subdyscypliny tych nauk i ich rozległe związki z innymi naukami humanistycznymi i społecznymi także w perspektywie historycznej;
⁃ w stopniu pogłębionym współczesne teorie kultury oraz jej mediów i związanych z nimi praktyk kulturowych;
⁃ w stopniu pogłębionym współczesne teorie tożsamości stanowiące podstawę aktualnie prowadzonych badań kulturoznawczych i z zakresu antropologii kultury.
Umiejętności: absolwent potrafi:
⁃ interpretować zgromadzony materiał, uwzględniając kontekst historyczny, społeczny i polityczny;
⁃ określać znaczenie medialnego charakteru przekazów kulturowych dla ich treści i funkcji.
Kompetencje społeczne: absolwent jest gotów do:
⁃ krytycznej oceny posiadanej wiedzy i odbieranych treści;
⁃ przyjęcia postawy szacunku i badawczej ciekawości wobec różnorodnych zjawisk kultury, w tym używania zdobytej wiedzy do rozwiązywania zaobserwowanych problemów oraz zasięgania opinii ekspertów;
⁃ dostrzegania wagi refleksji kulturoznawczej dla życia społecznego i dostrzegania konieczność jej rozwoju.
Kryteria oceniania
Zaliczenie na podstawie obecności i aktywności (esej lub rozmowa dla tych, którzy chcą poprawić ocenę końcową lub którzy przekroczą limit dopuszczalnych nieobecności).
Literatura
Poniższy przegląd nie stanowi ostatecznego rozpisania planu zajęć, ale raczej zaznaczenie ram, w obrębie których chciałbym się poruszać, jak również wskazanie typu zagadnień i tekstów, które chcielibyśmy przedstawić na zajęciach.
Wstęp: pojęcie monstrualności, potwora. Potwór a Inny. Wyimaginowane monstrualne ciało Obcego jako znak Inności.
J. Kristeva, Powers of horror. An Essay on Abjection
D. Harraway, A Cyborg Manifesto.
2. Ludowe źródła legend o postaciach.
E. Petoia, Vampires and werewolves. Sources, history, legends from antiquity to the present.
P. Barber, Vampires, Burial and Death, Yale, 1988, fragmenty.
3. Historia przemian. Narodziny narracji o potworach i narodziny nowoczesności. Studium pierwszych dzieł literackich.
J. W. Polidori, Wampir
M. Schelley, Frankenstein
B. Stoker Dracula
G. Waggner, Wilkołak (1941, film)
4. Dyskurs medykalizujący a potwory.
N. Groom, The Vampire. A New History, New Haven and London, 2018, fragmenty.
G. Agamben Homo sacer. Suwerenna władza i nagie życie (fragment o ciałach, na których można bezkarnie dokonywać medycznych doświadczeń)
5. Potworność jako zaraza
- konteksty rasowe: Dale Hudson, Vampires and Transnational Hollywood, 2017, fragmenty;
konteksty religijne: Susan Chaplin, The Postmillennial Vampire…., 2017, fragmenty;
filmy i seriale (do wyboru): I am Legend, Being human, V-Wars, Wirus
6. Dyskursy o kryminalizujące
L. Wacquant, Moralism and Punitive Panopticism: Hunting Down Sex Offenders, in: Punishing the Poor: The Neoliberal Government of Social Insecurity, Duke, 2009, pp. 209-239.
J. Chessex, Wampir z Ropraz, 2007.
7. Dyskursy o seksualności: potwory jako nienaturalne, wynaturzone, dewiacyjne i dyskursy płciowe: potwory a kobiecość, kobieta, kobiece ciało.
J. Weeks, The invention of sexuality, in: Sexuality. Second Edition, New York, 1986.
A. Hobson, U. M. Anyiwo, Gender in Vampire Narrative, fragmenty/D. Baker Hospitality, Rape and Consent…, fragmenty.
fragmenty filmów wytwórni Hammer, fragmenty powieści Anne Rice, Draculi F. F. Coppoli, serialu Czysta krew, Carmilli J. S. Le Fanu.
8. Dyskurs kolonialny, rasistowski, antysemicki.
- Bhabha/Spivak (?)
Lenny A Ureña Valerio, Disease, Race, and Space in: Colonial Fantasies, Imperial Realities: Race Science and the Making of Polishness on the Fringes of the German Empire, 1840-1920, Athens, 2019.
B. Stoker Dracula, Hemlock Grove (serial)
9. Ewolucja potworów, ich pogromców i ofiar. Znak emancypacji czy odtworzenie dawnych schematów?
b. hooks Margines jako miejsce radykalnego otwarcia.
J. Passos, Postmodern Gothic: Teen Vampires, in: I. Ermida, Dracula and the Gothic in Literature, Pop Culture and the Arts, 2016.
S. Meyer, Zmierzch (fragmenty)
Zmierzch i filozofia (fragmenty, zwłaszcza tekst Rebecci Housel)
10-11. Zachód versus Wschód, Wschód versus Zachód: podwójne odbicie
on przykładach wybranych ze studentów (Japonia, Indie, Rosja, Polska).
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: