Wytwórczość rzemieślnicza w Polsce późnośredniowiecznej 2800-DKWRZEM
Zajęcia poświęcone są charakterystyce różnych dziedzin wytwórczości rzemieślniczej w Polsce późnośredniowiecznej i nowożytnej, podzielonych wedle kategorii surowcowych. Omówiony zostanie sposób ich organizacji, asortyment wyrobów, technologia produkcji, a także ślady technologiczne zachowane na zabytkach archeologicznych i możliwości ich analizy. Do każdego zagadnienia przedstawiony zostanie zasób źródeł historycznych (archeologicznych i pozaarcheologicznych).
Pierwsze zajęcia poświęcone zostaną zagadnieniom związanym z powstaniem i organizacją wytwórczości cechowej (struktura, cele i zasady funkcjonowania, podziały kompetencji, atrybuty cechowe, jednostki miar i wag) oraz kwestii wytwórczości pozacechowej. Zaprezentowane i omówione zostaną przykładowe teksty źródłowe, dotyczące funkcjonowania cechów rzemieślniczych na ziemiach polskich.
Główną treść zajęć stanowić będzie charakterystyka wytwórczości wybranych rzemiosł, uporządkowanych w grupach surowcowych:
- rzemiosła związane z obróbką drewna
- rzemiosła włókiennicze
- rzemiosła skórnicze
- rzemiosła rogownicze
- rzemiosła kowalskie i odlewnicze
- wytwórczość szklarska
Każda z dziedzin wytwórczości omówiona zostanie pod kątem wykorzystywanych surowców, ich pozyskiwania, obróbki i dystrybucji, następnie technologii i organizacji produkcji oraz asortymentu wytwarzanych wyrobów. Na przykładach zabytków archeologicznych wskazane zostaną ślady technologiczne powstałe na wyrobach w wyniku zastosowanych technik wytwórczych oraz kategorie źródeł umożliwiających identyfikację miejsc produkcji
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
Wiedza: absolwent zna i rozumie
- podstawowe pojęcia i terminologię stosowane w archeologii (K_W02);
- ma podstawową wiedzę w zakresie opisu, analizy i interpretacji źródeł archeologicznych (K_W03);
- ma podstawową wiedzę o powiązaniach archeologii z innymi dziedzinami oraz dyscyplinami naukowymi, z obszaru nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych i ścisłych (K_W06);
- zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji różnych wytworów kultury, właściwe dla wytwórczości rzemieślniczej późnośredniowiecznej i nowożytnej Polski (K_W09);
- ma ogólną wiedzę na temat właściwości surowców oraz sposobów ich wykorzystania przez dawne społeczności (K_W15);
Umiejętności: absolwent potrafi:
- wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informacje zawarte w różnych źródłach (K_U02);
- samodzielnie interpretować źródła archeologiczne, dobierając właściwe metody analityczne, oraz zaprezentować uzyskane wyniki pracy (K_U03);
- rozpoznawać, analizować i wykorzystywać teksty źródłowe przydatne w pracy i warsztacie archeologa (K_U11);
- rozpoznawać, analizować, wykorzystywać i klasyfikować źródła archeologiczne (K_U12);
- wyszukiwać możliwości poszerzania wiedzy i doskonalenia umiejętności zawodowych poza uczelnią (K_U26 );
Kompetencje społeczne: absolwent jest gotów do:
- wykorzystania posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności oraz jest świadomy konieczności konfrontowania ich z opiniami ekspertów (K_K01);
- uznania istotnego znaczenia pozostałości materialnych i źródeł pisanych jako elementu dziedzictwa kulturowego ludzkości (K_K02);
- docenić niepowtarzalne wartości źródeł archeologicznych i ich roli w odtwarzaniu przeszłości człowieka (K_K03);
- wykorzystania posiadanej przez siebie wiedzy na temat kompleksowej natury kultury i jej złożoności, ze świadomością potrzeby analizy rozmaitych kategorii źródeł dla odtworzenia przeszłości człowieka (K_K05);
- podkreślania znaczenia dziedzictwa kulturowego ludzkości dla rozumienia procesu przemian gospodarczych, społecznych i kulturowych od czasów najdawniejszych do współczesności (K_K06);
Kryteria oceniania
Zaliczenie na ocenę - kolokwium na koniec semestru. Obecność na zajęciach obowiązkowa - dopuszczalne dwie nieobecności w semestrze.
Literatura
Podstawowa literatura
Bogucka M., Gdańsk jako ośrodek produkcyjny w XIV-XVII wieku, Warszawa 1962
Herbst S., Cechy rzemieślnicze, Warszawa 1948
Historia kultury materialnej Polski w zarysie, tom II od XIII do XV wieku, red. A. Płachcińska-Rutkowska, Wrocław-Warszawa-Kraków 1978
Historia kultury materialnej Polski w zarysie, tom III od XVI do połowy XVII wieku, red. A. Keckowa i D. Molenda, Wrocław-Warszawa-Kraków, 1978
Rozszerzona literatura do poszczególnych zagadnień:
Barnycz-Gupieniec R., Tokarstwo i bednarstwo z XIII-XIV wieku w osadzie miejskiej w Gdańsku, Materiały Zachodniopomorskie, t. VII, 1961
Metz D., Organizacja wytwórczości naczyń drewnianych w średniowieczu, [w:] Nie tylko archeologia. Księga poświęcona pamięci Eugeniusza „Gwidona” Wilgockiego, red. E. Cnotliwy i in., Szczecin 2006, s. 293-302
Woźnicka Z., Wyroby bednarskie i tokarskie średniowiecznego Międzyrzecza, Prace Komisji Archeologicznej, t. V, z. I, Poznań 1961
Maik J., Sukiennictwo elbląskie w średniowieczu, Łódź 1997
Zarys historii włókiennictwa na ziemiach polskich do końca XVIII wieku, praca zbiorowa pod red. J. Kamińskiej i Ireny Turnau; Wrocław 1966
Blusiewicz K., Obuwie warszawskie w XIV-XVIII w., Archeologia dawnej Warszawy, t. 1, Warszawa 2009
Blusiewicz K., Szewc czy garbarz? Interpretacja archeologicznych śladów produkcji skórniczej, Archaeologia Historica Polona, t. 25, Toruń 2017, s. 201-220
Turnau I., Garbarstwo na ziemiach polskich w XVI-XVIII wieku, Wrocław 1975
Turnau I., Skórnictwo odzieżowe w Polsce XVI-XVIII wieku, Wrocław 1975
Jaworski K., Wytwórczość rogownicza we Wrocławiu przed i po XIII-wiecznym przełomie, [w:] Kultura średniowiecznego Śląska i Czech. „Rewolucja” XIII wieku, red. K. Wachowski, Wrocław 1998, s. 73-86.
Jaworski K., Wytwórczość kościanych i rogowych przedmiotów w późnośredniowiecznym Wrocławiu, [w:] Kultura średniowiecznego Śląska i Czech. Miasto, red. K. Wachowski, Wrocław 1995, s. 145-154
Osipowicz G., Metody rozmiękczania kości i poroża w epoce kamienia w świetle doświadczeń archeologicznych oraz analiz traseologicznych, Toruń 2005
Żurowski T., Zmiękczanie poroży i kości stosowane przez wytwórców w starożytności i we wczesnym średniowieczu, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia IV, z. 60, Toruń 1974
Jasiński T., Rzemiosła kowalskie średniowiecznego Torunia, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej R. 23 (1975) z. 2
J. Pazdur, Górnictwo rud żelaza. [w:] Zarys dziejów górnictwa na ziemiach polskich, t. I, Katowice 1960
D. Molenda, E. Balcerzak, Metale nieżelazne na ziemiach polskich od XIV do XVIII wieku, Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. LIX, red. Z. Kamieńska
Dąbrowska M., Proces odlewania dział w lejni malborskiej w XV wieku, Archaeologia Historica Polona, t. 22, Toruń 2009, s. 21-44
Žalnierius A., Balčiūnas, Pozostałości pieców ludwisarskich z XVII-XVIII wieku z Kowna, Archaeologia Historica Polona, t. 25, s. 155-180
Biszkont J., Średniowieczne szklarstwo na Śląsku, Wratislavia Antiqua, t. 7, 2005
Wyrobisz A., Szkło w Polsce od XIV do XVII wieku, Wrocław 1968
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: