Humanistyka cyfrowa: koncepcje, perspektywy, narzędzia 1500-SZD-HCKPN
Kurs poświęcony jest problematyce przełomu cyfrowego w humanistyce, ze szczególnym uwzględnieniem wyzwań filologicznych, nowych form i sposobów obcowania z tekstem oraz modelowania pamięci kulturowej. Celem kursu jest zapoznanie uczestników z zastosowaniami technologii cyfrowych w humanistyce, w tym z narzędziami wspomagającymi lub rozwijającymi pracę naukową z różnymi typami zasobów.
Kurs skonstruowany jest jako seria komplementarnych zajęć prowadzonych przez specjalistów z różnych dziedzin, łączących elementy wykładu z formułą warsztatową i panelową.
Program zajęć obejmuje następujące zagadnienia:
blok metodologiczny
1. Wielkie przełomów w humanistyce: od rękopisu do edycji cyfrowej. Pojęcie przełomu w rozważaniach teoretycznych: J. Derrida The Archive Fever. Pojęcie przełomu w rozważaniach teoretycznych: J. McGann The New Republic of Letters.
2. Modelowanie pamięci kulturowej: bazy danych, archiwa, kolekcje tematyczne. Homo typographicus a specyfika tekstu cyfrowego.
blok warsztatowy
3. Problematyka prawa autorskiego i infrastruktura otwartej nauki.
4. Dane w badaniach humanistycznych (+ wymiana danych?).
5. Wikipedia i siostrzane projekty w kontekście historii wiedzy.
6. Archiwa Webu.
7. Teksty literackie online: przetwarzanie języka naturalnego z CLARIN.
8. Teksty literackie online: XML + TEI.
blok panelowy
9. Potencjał badawczy cyfrowych zasobów szekspirowskich, przegląd projektów zrealizowanych na UW z wykorzystanie narzędzi cyfrowych.
10. Prezentacje uczestników na temat projektów/badań z wykorzystaniem narzędzi cyfrowych.
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza: zna i rozumie
P8S_WK.1 fundamentalne dylematy współczesnej cywilizacji
Umiejętności: potrafi
P8S_UW.1 wykorzystywać wiedzę z różnych dziedzin nauki lub dziedziny sztuki do twórczego identyfikowania, formułowania i innowacyjnego rozwiązywania złożonych problemów lub wykonywania zadań o charakterze badawczym, a w szczególności:
- definiować cel i przedmiot badań naukowych, formułować hipotezę badawczą,
- rozwijać metody, techniki i narzędzia badawcze oraz twórczo je stosować,
- wnioskować na podstawie wyników badań naukowych
Kompetencje społeczne: jest gotów do
P8S_KK.3 uznawania znaczenia wiedzy w rozwiązywaniu problemów poznawczych i praktycznych
P85_KR.1 podtrzymywania i rozwijania etosu środowisk badawczych i twórczych, w tym:
- prowadzenia działalności naukowej w sposób niezależny,
- respektowania zasady publicznej własności wyników działalności naukowej, z uwzględnieniem zasad ochrony własności intelektualnej
Uczestnicy kursu rozumieją:
- znaczenie i skalę procesów zachodzących w humanistyce w wyniku rewolucji cyfrowej,
- specyfikę edycji cyfrowych oraz wpływ zasobów cyfrowych na modelowanie pamięci kulturowej,
- znają metody i dobre praktyki prowadzenia projektów cyfrowych,
- uzyskują praktyczną wiedzę pozwalającą zaplanować prace nad samodzielnym projektem z zakresu humanistyki cyfrowej.
Uczestnicy kursu opanowują również następujące umiejętności szczegółowe:
-poznają podstawy prawa autorskiego w kontekście projektów z zakresu humanistyki cyfrowej (domena publiczna, wolne licencje, Creative Commons, RightsStatements.org, otwarte dane i FAIR, 5 star Open Data);
-mają orientację w zakresie infrastruktury otwartej nauki oraz zasobów wolnej wiedzy;
- mają podstawową wiedzę na temat danych i metadanych; znają zasady budowy ontologii i schematów; standardy
metadanych i ich zapisu (MARC21, schema.org, Dublin Core, słowniki);
- znają rozwiązania pozwalające na wymianę danych między projektami cyfrowymi: IIIF, OAI-PMH, API; rozpoznają podstawowe (XML, JSON) oraz zaawansowane (RDF) struktury danych;
- zyskują wiedzę na temat udostępniania tekstów literackich
online: metadane, skan, transkrypcja (OCR), semantyczna transkrypcja (XML - TEI);
- potrafią projektować dane dla projektów humanistyki cyfrowej.
Kryteria oceniania
Ocena prezentacji pod względem rozumienia idei humanistki cyfrowej, funkcji i specyfiki narzędzi cyfrowych, spójności koncepcji badawczej.
Udział w zajęciach, prezentacja z analizą przydatności humanistyki cyfrowej w planowanym lub realizowanym projekcie badawczym.
Literatura
Elizabeth Eisenstein, The Printing Revolution in Early Modern Europe (wyd. 2), (Cambridge, Cambridge University Press, 2005). / Elizabeth Eisenstein, Rewolucja Gutenberga, przeł. Henryk Hollender (Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004).
Elizabeth Eisenstein, Divine Art, Infernal Machine. The Reception of Printing in the West from First Impressions the Sense of an Ending (Philadelphia PA: University of Pennsylvania Press, 2011).
Harriet Bradley, “The Seductions of the Archive: Voices Lost and Found,” History of the
Human Sciences, t. 12, nr 2 (1999), 107-122.
Constance Crompton, Richard Lane, Ray Siemens (red.), Doing Digital Humanities: Practice, Training, Research (London and New York: Routledge, 2016).
Hugh Craig and Brett Greatley-Hirsch, Style, Computers and Early Modern Drama: Beyond Authorship (Cambridge, Cambridge University Press, 2017).
Jacques Derrida, Archive Fever: A Freudian Impression, trans. Eric Prenowitz (Chicago and London: University of Chicago Press, 1995). / Jacques Derrida, Gorączka archiwum, przeł. Jakub Momro, (Warszawa: IBL PAN, 2016).
Marlene Manoff, “Theories of the Archive from Across the Disciplines”, portal: Libraries and the Academy, t. 4, nr 1 (2004), 9–25.
Jerome McGann, A New Republic of Letters: Memory and Scholarship in the Age of Digital
Reproduction (Cambridge, MA, Harvard University Press, 2014). / Jerome McGann, Nowa Respublica Litteraria. Pamięć i nauka w wieku cyfryzacji, przeł. Paweł Bem, Łukasz Cybulski, Olga Mastela, Jan Prussak (Warszawa: IBL PAN, 2016).
Susan Schreibman, Ray Siemens, and John Unsworth (red.) A New Companion to Digital Humanities (Wiley-Blackwell, 2016).
Adriaan van der Weel, Changing Our Textual Minds: Towards a Digital Order
of Knowledge (Manchester: Manchester University Press, 2011).
oraz materiały szkoleniowe Centrum Kompetencji Cyfrowych UW.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: