Gleboznawstwo 1400-215GLEB
Powstawanie, rozwój, budowa, właściwości (fizyczne, chemiczne i biologiczne) i funkcjonowanie gleby. Rola gleby w przepływie energii, krążeniu i retencji wody i pierwiastków biogenicznych oraz w stwarzaniu warunków życia dla roślin i zwierząt (sorpcyjne właściwości gleby, kwasowość i zasadowość, właściwości buforowe, procesy oksydo-redukcyjne, mineralizacja i humifikacja materii organicznej, rola próchnicy). Systematyka gleb Polski. Czynniki powodujące przestrzenną zmienność pokrywy glebowej w różnej skali. Gleby świata. Sposoby użytkowania gleb. Czynniki i procesy degradacyjne gleb, metody ochrony i rekultywacji.
Wykład: 1. Czynniki glebotwórcze i powstawanie gleb. Procesy wietrzenia i typy zwietrzelin.
2. Ważniejsze fizyczne, chemiczne i biologiczne właściwości gleby w tym: gęstość i porowatość, skład granulometryczny, postacie wody w glebie, chemizm roztworu glebowego, retencja glebowa i retencja wody użytecznej, skład chemiczny powietrza glebowego, aktywność respiracyjna, dostępność tlenu dla korzeni roślin, cieplne właściwości gleby.
3. Składniki pokarmowe w glebie, ich źródło i rola, sorpcyjne właściwości gleby: koloidy glebowe, ich budowa, właściwości i rola, rodzaje sorpcji, pojemność sorpcyjna gleby; kwasowość i zasadowość, właściwości buforowe, procesy oksydo-redukcyjne w glebie. 4. Substancja organiczna, jej skład i właściwości, procesy mineralizacji i humifikacji, charakterystyka swoistych i nieswoistych substancji próchnicznych, typy próchnicy glebowej, wpływ próchnicy na fizyczne, chemiczne i biologiczne właściwości gleby. Rola mikroorganizmów w przemianach związków mineralnych i organicznych w glebie.
5. Charakterystyka głównych procesów glebotwórczych i glebowych na tle systematyki gleb Polski. Gleby antropogeniczne. Zasobność, żyzność i urodzajność gleb. Bonitacja gleb i kompleksy glebowo-rolnicze.
6. Gleby świata.
7. Czynniki wpływające na degradację i niszczenie gleby, w tym: zagrożenie gleb erozją, zaburzenie stosunków wodnych, zubożenie w próchnicę, zaburzenie równowagi chemicznej, "zmęczenie gleby", zakwaszenie, alkalizacja, zasolenie gleb. Chemiczne zanieczyszczenia gleb (rolnicze, przemysłowe, komunikacyjne) i ich migracje. Odporność gleb na degradację. Zasady użytkowania gleb zanieczyszczonych. Kierunki rekultywacji.
Ćwiczenia: I. Zajęcia terenowe: Rozpoznawanie gleb w terenie na podstawie morfologicznych cech profilu glebowego. Wpływ roślinności, skały macierzystej i stosunków wodnych na właściwości różnych typów gleb.
II. Zajęcia laboratoryjne: 1. Oznaczanie ogólnie przyjętymi metodami ważniejszych fizycznych i chemicznych właściwości gleb, w tym: podział gleb na frakcje i grupy granulometryczne oraz oznaczanie składu granulometrycznego;
2. Pojemność sorpcyjna (kationy wymienne i kwasowość hydrolityczna).
3. Analiza jakościowa i ilościowa próchnicy (w tym analiza frakcyjna).
4. Odczyn, zawartość azotu ogólnego i fosforu.
5. Pomiary zasolenia gleby oraz zawartości wybranych metali ciężkich. Szacowanie "naturalnych" (dopuszczalnych) zawartości metali ciężkich. Podstawy oceny chemicznego zanieczyszczenia gleby.
III. Zajęcia kameralne i seminaryjne: Opracowanie wyników analiz gleby metodami statystycznymi i graficznymi. Analiza łącznej zmienności przestrzennej warunków glebowych i zbiorowisk roślinnych.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Po ukończeniu przedmiotu student:potrafi opisać mechanizmy powstawania, rozwoju i funkcjonowania gleby oraz jej fizyczne i chemiczne właściwości;rozpoznaje wzajemne zależności między glebą i roślinnością;potrafi przeprowadzić analizy chemiczne podstawowych parametrów gleby;ocenia stopień chemicznego zanieczyszczenia gleby;potrafi opracować wyniki analiz chemicznych różnymi metodami i przeprowadzić interpretację wyników;
Kryteria oceniania
Egzamin końcowy, do którego student dopuszczany jest po zaliczeniu ćwiczeń ma formę pisemnego testu zawierającego pytania otwarte, pytania do uzupełnienia oraz jedno- i wielokrotnego wyboru.Zaliczenie ćwiczeń następuje na podstawie samodzielnie przygotowanej przez studenta prezentacji.
Literatura
Bednarek R., Dziadowiec H., Pokojska U., Prusinkiewicz Z. 2004. Badania ekologiczno-gleboznawcze. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Bednarek R., Prusinkiewicz Z. 1999. Geografia gleb. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Dobrzański B., Zawadzki S. (Red.)1995. Gleboznawstwo. PWRiL, Warszawa.
Jaroszewski W. (Red.) 1978. Przewodnik do ćwiczeń z geologii dynamicznej. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
Kabata-Pendias A., Pendias H. 1999. Biogeochemia pierwiastków śladowych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Kabata-Pendias A., Pendias H. 2001. Trace elements in soils and plants. CRC Press, Floryda.
Lazar J. 1976. Gleboznawstwo z podstawami geologii. PWN, Warszawa-Poznań.
Mannion A.M. 2001. Zmiany środowiska Ziemi. Historia środowiska przyrodniczego i kulturowego. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Prusinkiewicz Z. 1994. Leksykon ekologiczno-gleboznawczy. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Schoenholtz S.H., Van Miegroet H., Burger J.A. 2000. A review of chemical and physical properties as indicators of forest soil quality: challenges and opportunities. For. Ecol. Manage. 138: 335-356.
Systematyka Gleb Polski. Wyd. IV. Roczn. Glebozn. 40, 3/4, 1989.
Uggla H., Uggla Z. 1979. Gleboznawstwo leśne. PWRiL, Warszawa.
Zawadzki S. 2002. Podstawy gleboznawstwa. PWRiL, Warszawa.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: