Semiotyka kultury 4012-016
"Semiotyka nie tyle stanowi odrębną dyscyplinę, ile zbiór pomocniczych technik analizy, którą posługują się badacze różnych dziedzin, zwłaszcza kultur, z reguły bogato uznakowionych, pełnych znaczeń dla człowieka."
Stefan Żółkiewski
Seminarium, któremu przyświeca to motto, kierowane jest do zainteresowanych teorią literatury i kultury, etnografią, kulturą masową, a przede wszystkim do osób zamierzających pisać pracę magisterską z jednej z tych właśnie dziedzin. Śledzić będziemy ewolucję badań strukturalno-semiotycznych, mówić o ich ograniczeniach, kierunkach rozwoju, będziemy je porównywać z koncepcjami i metodologiami, które powstały później, sprawdzać ich interpretacyjną przydatność. W programie przewidziano dyskusje nad tekstami Barthesa, Łotmana, Uspieńskiego, Mieletinskiego, Eco i innych.
Semianarium ma na celu zapoznanie studentów z różnorakimi możliwościami opisu heterogenicznych zjawisk kultury dawnej i dzisiejszej.
Ramowy program zajęć:
1. Semiotyka kultury, semiotyka sztuki - tradycje, historia, przedstawiciele. Semiotyka a semiologia.
2. Podstawowe pojęcia: znak i jego rodzaje. De Saussure i Peirce jako fundatorzy XX-wiecznej nauki o znakach.
3. Znak językowy i znak ikoniczny. Typologia znaków, zasady klasyfikacji. Ikony, indeksy, symbole.
4. Znak w rozumieniu szkoły tartusko-moskiewskiej. Znaki języka i znaki w sztuce. Arbitralność i motywacja znaku w zależności od rodzaju komunikatu.
5. Podstawowe pojęcia semiotyki sztuki: przekaz, wypowiedź, system, kod, komunikat, tekst, dyskurs, kultura.
6. Tekst jako kategoria opisu zjawisk kultury wyrażanych w różnorakim materiale semiotycznym. Pojęcie ramy i punktu widzenia.
7. Ewolucja rozumienia kultury w szkole tartusko-moskiewskiej; kultura jako zbiór tekstów lub reguł, kultura jako niedziedziczona pamięć społeczna.
8. Semiotyka folkloru. Podstawowe wyznaczniki tekstów folkloru.
9. Mit jako sposób myślenia i pojmowania świata (Frejdemberg).
10. Mit jako język imion własnych (Uspienski, Łotman).
11. Mit jako narracja (Mieletinski, Eliade).
12. Poetyka mitu i jego rola w dzisiejszej kulturze i sztuce (literatura, film, teatr XX wieku).
13. Semiotyka i historia, czyli semiotyka historii.
14. Historia jako ciąg zdarzeń i historia jako narracja.
15. Semiotyka filmu.
16. Semiotyka kultury masowej.
17. Semiologiczne aspekty fotografii i przedstawień ikonicznych. Zdjęcie jako przekaz semiotyczny. Modelująca funkcja tytułu.
18. Nowe kanały komunikacyjne a przyszłość książki.
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Po ukończeniu przedmiotu student:
- powinien posługiwać się podstawowymi kategoriami opisu kultury, takimi jak tekst, znak oraz mieć rozeznanie w XX wiecznych koncepcjach kultury.
- powinien potrafić zinterpretować w kategoriach semiotycznych zdarzenie kulturowe, tekst dawny lub współczesny
- powinien potrafić posługiwać się metodyka semiotyczną jako narzędziem interpretacyjnym.
Kryteria oceniania
Ocena ciągła (przygotowanie do zajęć i aktywność) 20 %
Końcowe zaliczenie ustne lub egzamin ustny 30 %
Referat na jeden z tematów zajęć 50 %
Literatura
Barthes R., Światło obrazu. Uwagi o fotografii. Warszawa 1995.
Barthes R.., Dyskurs historii. Pamiętnik Literacki 1984, z. 3.
Bogatyriew P., Semiotyka kultury ludowej. Warszawa 1978. Tu rozprawy:
Przyczynek do etnografii strukturalnej
Znaki teatralne
Folklor jako swoista forma twórczości
O wzajemnych związkach dwóch bliskich systemów semiotycznych
Pisanie miasta, czytanie miasta. Pod red. A. Zeidler-Janiszewskiej. Poznań 1997
Eco U., Superman w literaturze masowej. Warszawa 1998
Eco, U Nowe środki masowego przekazu a przyszłość książki. Warszawa 1996.
Frejdenberg O., Metafora (maszynopis powielony lub „Pamiętnik Literacki 1983, z.2) oraz O. Frejdenberg, O., Mif i lieratura drevnosti. Moskwa 1978, recenzja „Pamiętnik Literacki” 1981, z. 2.
Jakobson R., W poszukiwaniu istoty języka Wybór pism. Redakcja naukowa i wstęp M.R. Mayenowa Warszawa 1989, t. 1, t. 2. Tu rozprawy:
Język a inne systemy komunikacji
Kilka uwag o Peirce’ie poszukiwaczu dróg w nauce o języku
Metajęzyk jako problem językoznawczy
Semiotyka
Łotman J., O modelującym znaczeniu „końca” i „początku” W: Semiotyka kultury. Wybór i opracowanie E. Janus, M. R. Mayenowa. Warszawa 1977.
Łotman J., O semiotyce pojęć „wstyd” i „strach” w mechanizmie kultury. W: Semiotyka kultury. Wybór i opracowanie E. Janus, M. R. Mayenowa. Warszawa 1977.
Łotman J., Semiotyka filmu. Warszawa 1983.
Łotman J., Uspieński B., O semiotycznym mechanizmie kultury
Łotman, J. O znaczeniach we wtórnych systemach modelujących. „Pamiętnik Literacki” 1969, z. 1.
Mieletinski E., Poetyka mitu. Warszawa 1981.
Semiotyka kultury. Wybór i opracowanie E. Janus, M. R. Mayenowa. Warszawa 1977.
Toporow W., Miasto i mit Gdańsk 2000.
Uspieński B., Historia i semiotyka. Gdańsk 1998.
Uspieński B., O systemie przekazu obrazu w rosyjskim malarstwie ikon
Uspieński B., Strukturalna wspólnota rożnych rodzajów sztuki.
Wallace P., Psychologia Internetu. Poznań 2001.
White H., Poetyka pisarstwa historycznego. Kraków 1999.
Zalizniak A, Iwanow W., Toporow W., O możliwościach strukturalno-typologicznych badań semiotycznych. W: Semiotyka kultury. Wybór i opracowanie E. Janus, M. R. Mayenowa.
Więcej informacji
Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: