Religie w Europie 4003-202RWE
Celem, jaki stawia sobie ten wykład jest zaznajomienie studentów z historią najważniejszych doktryn religijnych Europy od starożytności po współczesność oraz ukazanie na wybranych przykładach najbardziej żywotnych nurtów myślenia teologicznego i religijnej filozofii.
1. Fenomen religijny w ujęciu religioznawstwa i filozofii religii.
Pojecie sacrum i epifanii. Stosunek wiary zorganizowanej do wiary indywidualnej. Psychologiczne potrzeby i doświadczenie religijne. Religie pierwotne i rozwinięte formy kultu religijnego. 2 godz.
2. Tradycja religijna Starożytnej Grecji i Rzymu. Homer, Hezjod i tragedia grecka, misteria orfickie. Religia grecka a filozofia. Neoplatonizm. Zjawisko tolerancji religijnej w czasach grecko-rzymskich. Oficjalna religia rzymska i rozpowszechnienie kultów Wschodu w okresie hellenistycznym. 2 godz.
3. Stary Testament jako źródło dwóch religii monoteistycznych – judaizmu i chrześcijaństwa. Teologia Starego Testamentu. Księgi mądrościowe. Księga Koheleta i Księga Hioba. Psalmy. 2 godz.
4. Nowy Testament jako źródło chrześcijańskiego Objawienia. Chrystus jako założyciel Chrześcijaństwa, nauczyciel moralności i Mesjasz. Szczególna rola Ewangelii Św. Jana. Soteriologia Św. Pawła. Chrześcijańskie wezwanie do miłości. 2 godz.
5. Religia chrześcijańska w starożytności. Okres apologetyki i patrystyki. Filozofia i teologia Św. Augustyna. Heteronomia moralna w etyce Św. Augustyna. Augustyńska wizja dziejów i Państwa Bożego. Wolna wola i łaska Boża. Szczególny wpływ teologii Św. Augustyna na tradycję protestantyzmu. Chrześcijańscy myśliciele Wschodu i ich wpływ na teologię prawosławną. 2 godz.
6. Św. Tomasz i średniowieczna scholastyka. Ogólny charakter średniowiecznej scholastyki. Rozum a tajemnice wiary. Teologia i nauka moralna Św. Tomasza. Tomistyczna koncepcja miłości. Współczesny neotomizm jako podstawowa doktryna katolicyzmu. 2 godz.
7. Św. Franciszek z Asyżu i średniowieczna ideologia ubóstwa. Mistyczny charakter franciszkanizmu i franciszkańskiej filozofii. Św. Franciszek a zjawisko panteizmu (zachwyt nad Stworzeniem). Obecność franciszkanizmu we współczesnej tradycji katolickiej. 2 godz.
8. Religijna myśl okresu Reformacji. Reforma religijna Lutra i Kalwina. Lutra koncepcja zbawienia wyłącznie przez wiarę. Biblia jako najważniejszy autorytet religijny. Anglikanizm. Myśl katolicka po Soborze Trydencki. 2 godz.
9. Złożoność zjawiska Kontrreformacji. Pascal i jansenizm. Porządek rozumu i serca w „Myślach” Pascala. Krytyka jezuickich ułatwień moralnych. Nurty mistyczne w chrześcijaństwie XVII wieku. 1 godz.
10. Racjonalizm XVII wieku a tradycja wiary chrześcijańskiej. Próby racjonalizacji wiary – kartezjanizm i Leibniz. Panteizm i racjonalistyczna krytyka religii w filozofii Spinozy. Chrześcijańska krytyka kartezjanizmu. 2 godz.
11. Oświeceniowa krytyka religii. Racjonalizacja wiary religijnej w ujęciu Kanta. Encyklopedyści i Rousseau o wierze chrześcijańskiej i religii. 1 godz.
12. Współczesna myśl katolicka. Personalizm. Kierkegaard a katolicki egzystencjalizm. Myśl katolicka wobec ideologicznych wyzwań (Marks, Nietzsche, Freud, Sartre). 1 godz.
13. Podstawowe założenia teologii prawosławnej. Filozoficzna myśl Prawosławia. Stosunek Prawosławia do tradycji katolickiej. Dostojewski i Tołstoj wobec tradycji Prawosławia. Leninowska i stalinowska praktyka niszczenia religijnej tradycji. 2 godz.
14. Ważniejsze tradycje judaizmu. Tora i Talmud. Filozofia Kabały. Chasydyzm. Stosunek judaizmu do tradycji chrześcijaństwa i do fenomenu żydowskiego Oświecenia. 2 godz.
15. Główne nurty Islamu. Mahomet i Koran. Filozofia i mistycyzm arabski (na przykładzie tradycji sufizmu). Koncepcja dżihadu i stosunek Islamu do wiary chrześcijańskiej. Zjawisko fundamentalizmu. 2 godz.
16. Tradycje religijne i filozofie Wschodu w kulturze współczesnej Europy. Schopenhauer i buddyzm. Hinduizm. Taoizm. Buddyzm zen. Wschodnie sztuki walki. 2 godz.
17. Problem tak zwanej ateizacji. Postulat rozdziału państwa od Kościoła jako podstawowy wymóg współczesnej demokracji. Prawo do tolerancji i granice światopoglądowej i religijnej tolerancji. Obecność wartości chrześcijańskich we współczesnej koncepcji Zjednoczonej Europy. 1 godz.
Nakład pracy studenta:
wykład - 30 h
przygotowanie do wykładu - 45 h
przygotowanie do egzaminu - 45 h
razem - 120 h
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Studenci po zajęciach
1. znają:
- najważniejsze doktryny religijne w dziejach Europy (chrześcijaństwo, judaizm, islam)
- religijności starożytnej Grecji i Rzymu
rozumieją
- dialog między religią chrześcijańską a innymi religiami
- spory w ramach religii Chrześcijańskiej
- filozoficzną krytykę religii i odpowiedzi na nią
- obecność religii Wschodu w kulturze współczesnej Europy
- związki między teologią, filozofią i mistycyzmem
- treści etyczne najważniejszych religii Europy
2. potrafią:
- krytycznie porównywać ze sobą tradycje najważniejszych religii obecnych w europejskiej kulturze
- dostrzegać różnice między poszczególnymi wyznaniami i nurtami mistycznymi w ramach najważniejszych religii
- dostrzegać związki między myśleniem religijnym a myśleniem filozoficznym
- dostrzegać wspólnotę elementarnych wartości obecnych w odmiennych tradycjach religijnych
- analizować wypowiedzi religijnych autorytetów
- zwracać uwagę na fenomen doświadczenia religijnego
3. w ramach kompetencji społecznych:
- posiadają umiejętność krytycznego myślenia,
- mają ukształtowaną postawę szacunku dla religijnych przeżyć,
- mają ukształtowaną postawę tolerancji religijnej i światopoglądowej.
Kryteria oceniania
Egzamin ustny
Literatura
1. M. Eliade, „Historia wierzeń i idei religijnych”, t. 2-3, Warszawa 2008
2. R. Otto, „Świętość”, Warszawa 1968.
3. C. H. Dodd, „Założyciel Chrześcijaństwa”, Paryż 1978.
4. M. G. Demombynes, „Narodziny Islamu”, Warszawa 1988.
5. G. Sholem, „Mistycyzm żydowski i jego główne kierunki”, Warszawa 2007.
6. „Kwiatki Św. Franciszka z Asyżu”, Warszawa 1954.
7. M. Buber, „Opowieści Chasydów”, Warszawa 2013.
8. „Księga Hioba”, przekład Cz. Miłosz, Paris 1983.
9. Św. Augustyn, „O naturze dobra”, w: „Dialogi i pisma filozoficzne”, t. 4, Warszawa 1954.
10. Św. Tomasz, „Suma teologiczna”, t. 16 „Milość”, London 1967.
11. Judaizm, pr.zb., Kraków 1990.
12. K. Farrington, „The history of religion", London 2001.
13. H. McLeod, „Religion and the people of Western Europe 1789-1989", Oxford 1997.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: