Seminarium główne: Tradycja chciana i niechciana. Przeszłość akceptowana i odrzucana. Casus kultur narodowych i kontekst europejski 3700-CS2-SEM-TCN-22
Celem seminarium będzie próba odpowiedzi na pytanie podstawowe: czy decydujący o paradygmacie kultur narodowych kanon tradycji narasta niejako w sposób naturalny, czy jest produktem kreacji, a jeżeli jest produktem kreacji to w jakim stopniu i jakie czynniki decydują o jego ostatecznym kształcie?
Jakie są mechanizmy pamięci kulturowej i kształtowania się tradycji? Czy kanon może być kształtowany całkiem dowolnie, czy w obrębie paradygmatu danej kultury?
Czy przeszłość jest swoistym workiem, z którego można wybierać dowolną część, a inną odrzucać?
Czy dziedziczymy wszystko?
Tytułowe kwestie będą prezentowane zarówno w zróżnicowanych geograficznie i historycznie kulturach narodowych, jak też poprzez postawy jednostek twórczych dyskutujących z kanonem lub wpływających na jego kształt.
Zarówno wykłady jak i dyskusja (podobnie jak w latach poprzednich) będą obejmowały z jednej strony historyczno-geograficzne ilustracje tytułowej problematyki, z drugiej rozważania teoretyczne.
Zarys problematyki, która będzie poszerzana przez wszystkich współprowadzących seminarium:
- kulturowe centrum i kulturowe peryferie, a kształtowanie się kanonu tradycji;
- pamięć zbiorowa i mechanizmy kształtujące tradycje;
- kwestia tzw. kultur/tożsamości mniejszych i dokonywane przez nie wybory kanonu tradycji narodowej;
- odpowiedzialność za Zagładę
- konstrukty tożsamościowe w literaturze i sztuce od średniowiecza po czasy współczesne (ze szczególnym uwzględnieniem kultury XIX, XX i XXI wieku).
Podstawą dyskusji będą wskazane przez wykładowców teksty źródłowe i literatura przedmiotu.
Wstępne propozycje tematów (lista będzie rozbudowana)
Dr Monika Stobiecka:
„Tradycja chciana i niechciana w perspektywie krytycznych studiów nad dziedzictwem”
Abstrakt:
Ostatnie dwie dekady naznaczone są wzrostem zainteresowania dziedzictwem kulturowym i naturalnym. Zarówno okoliczności historyczno-gospodarcze, jak i rosnąca fascynacja społeczna historią, archeologią, sztuką czy turystyką kulturową zintensyfikowały badania dotyczące dziedzictwa. W efekcie prowadzonych studiów badacze rekrutujący się przede wszystkim z Australii, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych dokonali systematycznej i wieloaspektowej krytyki obowiązujących praktyk zarządzania dziedzictwem. Nie tylko jednak skupili się na działaniach aparat w ochronnych (UNESCO, urzędy konserwatorskie, muzea), lecz także zainicjowali trwającą już prawie 20 lat dynamiczną i inspirującą dyskusję teoretyczną wokół pytań o istotę i znaczenia dziedzictwa. Intensyfikacja rozważań teoretycznych przyniosła cały szereg nowych ustaleń dotyczących
dziedzictwa, a także zaowocowała pojawieniem się nowej, interdyscyplinarnej subdyscypliny badań lokującej się na styku antropologii, archeologii, historii, historii sztuki, humanistyki środowiskowej, konserwatorstwa, muzealnictwa i turystyki, którą określa się mianem krytycznych studiów nad dziedzictwem (critical heritage studies). Podczas swojego referatu chciałabym przedstawić możliwości interpretowania tradycji chcianych i niechcianych w Polsce w perspektywie krytycznych studiów nad dziedzictwem.
Zagadnienia:
1. Która z definicji dziedzictwa obowiązuje w Polsce?
2. Jak UNESCO kreuje i wspomaga określoną wizję polskości? Czy ma ona "chciany" czy "niechciany" wymiar? Jak odnosi się do zabytków uznawanych przez polskie urzędy konserwatorskie?
3. Czym jest negatywne dziedzictwo w realiach polskich?
Literatura:
Harrison Rodney, 2010, What is heritage?, w: Understanding the Politics of Heritage, red. tegoż, Manchester University Press, Manchester, s. 5-42.
Stobiecka M., [red. w przygotowaniu] Krytyczne studia nad dziedzictwem: pojęcia, metody, teorie, perspektywy, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Meskell Lynn, 2002, Negative heritage and past mastering in archaeology, „Anthropological Quarterly”, 75(3), s. 557-574.
Smith Laurajane, 2006, Heritage as a cultural process, w: Uses of Heritage, Routledge, New York-London, s. 44-84.
Dr hab. Hieronim Grala, prof. UW : „Kozaczyzna – meandry ukraińskiego dyskursu narodowego (kontekst stosunków ukraińsko/żydowskich)
Prof. dr hab. Jolanta Sujecka: “Nikola/Nikoła Vapcarov/Wapcarow:
pomiędzy bułgarską i macedońską tożsamością”
Literatura:
Dąbek-Wirgowa T., (1980), Historia literatury bułgarskiej, Wrocław: Ossolineum, s. 195-212 i 236-239.
Dorovský I., (1997), Balkan a Mediterán. Literárně historické a teoretické studie. Brno.
Георгиев М., (1993), Третият разстрел. Роман – разследване, София.
Каменов Ј.,2004, Властта, история и Вапцаров. Издателство Пространство ‘ форма.
Ристовски Б., (1997), Националната свест во литературно-културната дејност на Македонскиот литературен кружок во Софија, Прилози. Одделение за лингвистика и литературна наука XXII, 1-2, Скопје: Македонска академија на науките и уметностите, s. 169-199.
Тодоровски Т., (2008), Македонски дводомни писатели, Битола: НИД „Микена“.
Тоциновски В., (1995), (избор, превод, редакција и белешки), Македонскиот Литературен Кружок, Софија , 1938-41, Документи, Скопје: Архив на Македонија. Матица македонска.
Трифунова Цв., (2004), Никола Вапцаров. Текстът и сянка, София: Фабер.
Mgr Maria Piekarska: „Europejscy Żydzi na pustyni. Nowi Kananejczycy i poszukiwanie „nowej” tożsamości w „nowej” przestrzeni”
Abstrakt:
W ramach seminarium „Tradycja chciana i niechciana” proponuję przyjrzeć się po raz kolejny procesom tożsamościowym zachodzącym pośród żydowskiej emigracji z Europy Środkowej i Wschodniej do Mandatowej Palestyny. W rozpatrywanym przypadku wybór tradycji skupiać się będzie w soczewce pustyni, przestrzeni przytłaczającej dla nowych imigrantów. Jej bezpośrednie doświadczanie dało podstawy małemu, lecz wpływowemu ruchowi Nowych Kananejczyków, który głosił zerwanie z żydowską tradycją religijną – zakorzenioną w pustyni, na rzecz przyjęcia w jej miejsce ogólno-kananejskiej tożsamości opartej na starożytnych semickich mitach odnajdywanych w pustyni. Szczególnie interesować mnie będzie postać Yitzhaka Danzigera – słynnego rzeźbiarza i architekta krajobrazu, jednego z najważniejszych przedstawiciela ruchu Nowych Kananejczyków, którego prace skupiały się na relacji ze „starą-nową” pustynną przestrzenią.
Zagadnienia:
- konkurujące tradycje związane z tą samą przestrzenia
- materialność krajobrazu a jego symboliczna rola
- wpływ przestrzeni na tożsamość grupy
- sekularyzacja przestrzeni w zastanym kodzie kulturowym grupy
- przestrzenne wyrazy tożsamości – rzeźba, sztuka środowiskowa, architektura krajobrazu
Literatura:
Even-Zohar, Itamar (1981). The emergence of a native Hebrew culture in Palestine: 1882–1948. Studies in Zionism: Politics, Society, Culture, 2(2), 167-184.
Ohana, David (2012). The origins of Israeli mythology: Neither Canaanites nor crusaders. Cambridge: Cambridge University Press.
Omer, Mordechai (1996). Itzhak Danziger. The Place. Tel Aviv: Museum of Art.
Yaron, Hadas (2010). Zionist Arabesques: Modern Landscapes, Non-Modern Texts. Boston: Academic Studies Press.
Yerushalmi, Yosef (1982). Zakhor. Jewish history and Jewish memory. Seattle: University of Washington Press.
Zerubavel, Yael (2019). Desert in the Promised Land. Palo Alto: Stanford University Press.
Dr hab. Wojciech Sajkowski, prof. UAM: „Tradycja niechciana – oświeceniowe postrzeganie wołoskiego pasterstwa transhumacyjnego w Dalmacji na początku XIX wieku
Zagadnienia
Celem wystąpienia jest zwrócenie uwagi problem postrzegania tradycyjnej wołoskiej gospodarki transhumancyjnej w dobie Oświecenia, w perspektywie fizjokratyzmu, a także w szerszym kontekście nowoczesności i zacofania. Wystąpienie skupia się na obszarze Dalmacji, która w XVIII w. znajdowała się pod panowaniem weneckim, a później przeszła pod panowanie austriackie (1797-1806) i francuskie (1806-1813). Podstawą źródłową przedstawionej analizy jest dokumentacja wytworzona przez francuskie władze Dalmacji w tym ostatnim okresie.
Literatura
Caciur D., 2021 “The Morlachs of Dalmatia during the 15th and 16th century. A Venetian perspective”, Balcanica Posnaniensia. Acta Et Studia, 2021, 28(1), 149-176.
Maggs B., 1989, “Three Phases of Primitivism in Portraits of Eighteenth-Century Croatia”, The Slavonic and East European Review, 67 (4), ss. 546-563 .
Wolff L.,2001, Venice and the Slavs: The Discovery of Dalmatia in the Age of Enlightenment, Stanford, ss. 126-172.
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Seminarium realizuje humanistyczny, społeczny i przyrodniczy moduł kształcenia.
Po ukończeniu przedmiotu Studentka/Studnet:
Student ma poszerzoną i pogłębioną wiedzę o miejscu i roli nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych w kulturze, zna i rozumie powiązania między dyscyplinami humanistycznymi oraz specyficzne zależności między poszczególnymi dyscyplinami, które dotyczą studiów nad kulturą; nabył podstawy podejścia interdyscyplinarnego w studiach kulturoznawczych i międzycywilizacyjnych, interdyscyplinarnego w studiach kulturoznawczych i międzycywilizacyjnych, (K_W01, K_W02, K_W03, K_W05, K_W06
Potrafi przekazać uzyskane wyniki w postaci wypowiedzi ustrukturyzowanej i uargumentowanej, zarówno w formie pisemnego opracowania jak i ustnego wystąpienia (referatu konferencyjnego lub głosu w dyskusji). Potrafi zweryfikować swoje poglądy poprzez udział w dyskusji lub debacie. Wypowiedź formułuje w języku polskim lub obcym na poziomie B2+ (uwzględniając specjalistyczną terminologię) wobec różnych kręgów odbiorców, (K_U01, K_U02, K_U03, K_U04, K_U05)
Jest gotów do krytycznej oceny poznawanych treści i uznaje znaczenie wiedzy oraz rozumie potrzebę wykorzystywania jej w rozwiązywaniu problemów praktycznych i teoretycznych, uczestniczenia w dyskusji: szanuje poglądy partnerów i używa argumentów merytorycznych; rozumie zasady tolerancji i różnic kulturowych. (K_K01, K_K03, K_K04, K_K05)
Odniesienie do efektów uczenia sie programu studiów:
Zna i rozumie
K_W01 tematy obecności kultury grecko-rzymskiej w kulturach późniejszych epok i współczesności.
K_W02 główne tendencje rozwojowe i powiązania dyscyplin naukowych z zakresu kulturoznawstwa i badań recepcji kultury antycznej oraz związane z nimi współczesne metodologie i terminologie.
KW_03 pogłębione metody analizy i interpretacji wytworów kultury oraz wybranych tradycji, teorii i szkół badawczych.
KW_05 główne zjawiska życia kulturalnego oraz zasady funkcjonowania instytucji kultury w Polsce i wybranym regionie, ze szczególnym uwzględnieniem własności intelektualnej.
K_W06 powiązania między dyscyplinami humanistycznymi oraz specyficzne zależności między poszczególnymi dyscyplinami, które dotyczą studiów nad kulturą; nabył podstawy podejścia interdyscyplinarnego w studiach kulturoznawczych i międzycywilizacyjnych.
potrafi
K_U01 samodzielnie formułować problemy badawcze, dokonuje właściwego doboru źródeł, przeprowadza ich krytyczną analizę i ocenę według uświadomionych uprzednio kryteriów, potrafi dostosować metodologię do przedmiotu badań, formułuje wnioski ze świadomością różnych punktów widzenia, potrafi prezentować wyniki swoich badań, wykorzystując nowoczesne narzędzia techniczne i multimedialne.
K_U02 przeprowadzić krytyczną analizę i interpretację wybranych wytworów i zjawisk kultury oraz ich ocenę, uwzględniając ich znaczenie a także oddziaływanie w procesie historyczno[1]kulturowym.
K_U03 przekazać uzyskane wyniki w postaci wypowiedzi ustrukturyzowanej i uargumentowanej, zarówno w formie pisemnego opracowania jak i ustnego wystąpienia (referatu konferencyjnego lub głosu w dyskusji). Potrafi zweryfikować swoje poglądy poprzez udział w dyskusji lub debacie. Wypowiedź formułuje w języku polskim lub obcym na poziomie B2+ (uwzględniając specjalistyczną terminologię) wobec różnych kręgów odbiorców.
K_U04 zaplanować i zorganizować pracę grupową ( określenie celów, etapów, ról, dobór metod). Potrafi wziąć udział w pracy zespołowej w różnych rolach.
K_U05 zaplanować i realizować proces własnego rozwoju i uczenia się oraz ukierunkowywać proces uczenia się innych poprzez planowanie pracy zespołowej.
jest gotów do
K_K01 krytycznej oceny poznawanych treści i uznaje znaczenie wiedzy oraz rozumie potrzebę wykorzystywania jej w rozwiązywaniu problemów praktycznych i teoretycznych.
K_K03 poznania etosu akademickiego i stosuje go w rozwijaniu własnego dorobku naukowego.
K_K04 świadomego uczestniczenia w życiu kulturalnym i korzystania z jego różnych form.
K_K05 uczestniczenia w dyskusji: szanuje poglądy partnerów i używa argumentów merytorycznych; rozumie zasady tolerancji i różnic kulturowych.
Kryteria oceniania
Ocena pozytywna jest uwarunkowana systematycznym i aktywnym udziałem w zajęciach.
Przedmiotem oceny są: wartość merytoryczna, dyscyplina intelektualna i komunikatywność wypowiedzi dyskusyjnych, aktywnego udziału w dyskusji w czasie seminarium, referatu wygłoszonego przez studenta, oraz (opcjonalnie) krótkiej pracy na dowolnie zaproponowany przez studenta temat.
Literatura
Szczegółowe informacje dotyczące literatury źródłowej i literatury przedmiotu dotyczącej poszczególnych zagadnień zostaną podane przez wykładowców.
Opracowania ogólne i wprowadzające (do swobodnego i dowolnego wykorzystania):
Anderson Benedict, 1985, Imagined Communities, London.
Assman Aleida, Między historią a pamięcią. Antologia, red. M. Saryusz-Wolska, Warszawa 2013.
Baszkiewicz Jan, 1993, Nowy człowiek, nowy naród, nowy świat. Mitologia i rzeczywistość społeczna, Warszawa.
Burszta Józef, 1973, Kultura ludowa – kultura narodowa, Warszawa.
Chałasiński Józef, 1968, Kultura i naród, Warszawa.
Chlebowczyk Józef, 1975, Procesy narodotwórcze we wschodniej Europie środkowej w dobie kapitalizmu od schyłku XVII w. do początków XX w., Warszawa-Kraków.
Gellner Ernest, 1984, Nations and nationalism, Oxford.
Hobsbawm Eric, Ranger Terence (eds.), 1983, The Invention of Tradition, Cambridge.
Jarosz Dariusz, 1998, Główne kierunki działalności państwa w zakresie stalinizacji wychowania dzieci w Polsce w latach 1948-1956, “Mazowieckie Studia Humanistyczne”, nr 2.
Kłoskowska Antonina, 1990, Narodowe i uniwersalne tendencje w kulturze symbolicznej, “Kultura I Społeczeństwo”, nr 1.
Kłoskowska Antonina (red.), 1990, Oblicza polskości, Warszawa.
Kula Marcin, 2003, Wybór tradycji, Warszawa.
Ossowski Stanisław, 1948, Więź społeczna i dziedzictwo krwi, Warszawa.
Popper Karl R., 1963, Krytycyzm i tradycja, „Znak”, nr 109 /110.
Shils Edward A., 1958, Tradition and Liberty: Antinomy and Interdepandance, “Ethics” vol. LXVIII, nr 3.
Shils Edward A., 1981, Tradition, Chicago.
Smith Anthony, 1979, Nationalism in the Twentieth Century, New York.
Smith Anthony, 2004, The Antiquity of Nations, Cambridge.
Smolicz Jerzy, 1987, Wartości rdzenne i tożsamość kulturowa, “Kultura I Społeczeństwo” nr 1, s. 59-75.
Szacki Jerzy, 1971, Tradycja. Zarys problematyki, Warszawa.
Szpociński Andrzej, 1983, Kanon historyczny, „Studia Socjologiczne” 4, (91), s. 129-146.
Tazbir Janusz, 1986, Szlaki kultury polskiej, Warszawa.
Tomaszewski Jerzy, 1985, Rzeczpospolita wielu narodów, Warszawa.
Traba Robert, 1999, Konstrukcja i proces dekonstrukcji narodowego mitu. Rozważania na podstawie analizy semantycznej polskich obchodów rocznic grunwaldzkich w XX wieku, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” nr 4.
Tradycja i współczesność. O kulturze artystycznej Polski Ludowej, Z prac Instytutu Sztuki PAN (Materiały sesji: Problemy kultury artystycznej w Polsce Ludowej, Warszawa, 3-4 lipca 1969), 1970, Warszawa.
Zaremba Marcin, 2001, Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm, Nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce, Warszawa.
Zaremba Marcin, 1997, Polski naród socjalistyczny - legitymizacja nacjonalistyczna w okresie stalinowskim, „Kultura i Społeczeństwo”, nr. 4.
Żmigrodzka Maria, Przez wieki idąca powieść. Wybór pism o literaturze XIX i XX wieku, oprac.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: