Biologiczne podstawy człowieczeństwa. Podstawy metodologii nauk przyrodniczych na tle nauk humanistycznych i społecznych 3700-AL-BPC-QPR
Celem zajęć jest:
- poznanie i rozumienie metodologii, podstawowej terminologii oraz wybranych teorii i koncepcji nauk przyrodniczych na tle nauk humanistycznych i społecznych
- umiejętność krytycznego odniesienia się do tekstu naukowego z zakresu nauk biologicznych
- poznanie ewolucyjnych postaw kultury
- poznanie i zrozumienie biologicznych podstaw funkcjonowania człowieka
W ramach zajęć omówione zostaną następujące tematy:
1. Potrzeba dialogu między humanistami i naukowcami; kontrowersyjne pola, w których świat nauki wyprzedza rozwój społeczeństwa; etyka nauki; zwierzęcość człowieka, człowieczeństwo zwierzęcia; ewolucyjne podstawy kultury
2.Metoda naukowa i jej rozwój ; Elementy historii nauki, dzisiejsze rozumienie nauki; Metodologia a technologia – obrazowanie w nauce, zmiana perspektyw. Przykłady obrazowania w biologii i medycynie, USG dopplerowskie, mikroskopy konfokalne, przykłady metod obliczeniowych, techniki eksperymentalne, PCR, projektowanie genów, CRISPR-Cas9.
3.Filozofia nauki a filozofia przyrody; pojęcia prawdy naukowej, dowodu naukowego, falsyfikowalność; schemat wyjaśniania Hempla – Oppenheima; rewolucje i ewolucje naukowe Thomasa Kuhna; metoda naukowa w naukach biologicznych i naukach społecznych, paradygmaty w naukach biologicznych i naukach społecznych – rozumienie różnic
4.Ewolucyjne korzenie człowieka; nasza wiedza o człowieku z punktu widzenia nauk biologicznych – co z niej wynika; mechanizmy ewolucji organizmów, różnica między ewolucją jedno- i wielokomórkowców; homary Petersona; Na czym zależy bakteriom? Sygnaling komórkowy, informacja biologiczna.
5.Wielokomórkowość i mózg; aromorfoza i jej konsekwencje dla ówczesnego życia, jej konsekwencje dla nas; zasada działania sieci nerwowych – podstawy, drogi nerwowe i podział funkcjonalny mózgu
6.Poszukiwania definicji świadomości, pojęcie emergencji i nieredukowalnej złożoności; iluzje sensoryczne, obrazowanie funkcjonalne mózgu, przyżyciowe i pośmiertne;
7.Zaburzenia świadomości i neuropsychiatria – podstawy; lezje, lobotomia, uszkodzenia kory, mózg stary i mózg nowy ewolucyjnie, mózg „gadzi” w każdym z nas; pojęcie modelu wewnętrznego, im mniejsza dominacja kory, tym silniejsze odruchy pierwotne
8.Informacja naukowa; Fake news vs. Nauka; Publikacje i publicystyka; Impact Factor; Indeks Hirscha; wydawnictwa naukowe, zasady publicystyki naukowej, niebezpieczny charakter nauki ukrytej za paywallem; bazy danych (PubMed, Sci-Hub, Gene Bank, UniPROT)
9.Postprawda; pseudonauka, pseudomedycyna, Evidence Based Medicine, Stopnie dowodu naukowego w medycynie, odpowiedzialność naukowca w medycynie
10.Prezentacje studentów
11.Biologiczne podstawy dobra: altruizm, empatia, rodzicielstwo, dyskusja nad psychoanalizą w świetle nauk przyrodniczych.
12.Biologiczne podstawy sprawiedliwości i piękna: doświadczenia z poczuciem sprawiedliwości u zwierząt i ludzi, dyskusja o definicji sprawiedliwości (prawo karne i cywilne, karanie dzieci przez nauczycieli i rodziców, karanie pracownika przez pracodawcę); estetyka u zwierząt i ludzi, dobór płciowy, przykłady gniazd ptaków, rzeźb ryb, tańców skakunów.
13.Komunikacja; geneza i konsekwencje komunikacji, przykłady u prokariontów, w obrębie organizmu, między organizmami, komunikacja między gatunkami, przykłady fraktalnej powtarzalności rozwiązań w biologii; okno kontaktu (Lem, język, komunikacja międzygatunkowa, cukrzyca typu 2); koewolucja gatunków; komunikacja pierwszych ludzi, social media, cenzura kontaktu, społeczeństwo globalne, memosfera
14.Moralność z biologicznego punktu widzenia; konsekwencje odkrycia życia w kosmosie - życie w kosmosie i moralność, darwinizm w kosmosie, Czy człowiek ma mandat do kolonizacji kosmosu?
15.Kim jesteśmy i dokąd zmierzamy? Dobór genetyczny vs. Dobór kulturowy; Ewolucja kultury wyprzedza ewolucję biologiczną; Rola medycyny w ewolucji biologicznej; Rola technologii informacyjnych w kształtowaniu biologicznym człowieka, projekt Eden, Elon Musk i NeuraLink – dyskusja
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
K_W01 (absolwent ma poszerzoną i pogłębioną wiedzę o miejscu i roli nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych w kulturze)
K_W02 (absolwent zna i stosuje terminologię nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych)
K_W03 (absolwent zna i rozumie zależności pomiędzy dyscyplinami nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych)
K_W04 (absolwent zna i stosuje zna i stosuje metody analizy i interpretacji tekstów naukowych)
K_W07 (absolwent zna zasady komunikacji naukowej w zakresie nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych)
K_U01 (absolwent potrafi samodzielnie selekcjonować informacje pochodzące z różnych źródeł naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych i innych oraz dokonać ich krytycznej oceny)
K_U02 (absolwent potrafi samodzielnie dobrać i zastosować odpowiednie narzędzia badawcze do analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów wizualnych)
K_U04 (absolwent potrafi samodzielnie sformułować problem badawczy w zakresie nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych)
K_U05 (absolwent wykorzystuje interdyscyplinarne metody i narzędzia badawczych do analizy zjawisk kultury)
K_U08 (absolwent potrafi samodzielnie zanalizować tekst naukowy z dziedziny nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych w języku polskim oraz w wybranym języku obcym)
K_U010 (absolwent potrafi przygotować wystąpienie ustne, uwzględniając potrzeby odbiorców)
K_K02 (absolwent jest gotów do dynamicznego rozwoju naukowego w obrębie nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych oraz śledzi nowe metody i paradygmaty badawcze)
K_K03 (absolwent ma kompetencje w zakresie wyboru najwłaściwszych środków służących do realizacji samodzielnie podjętych zadań)
K_K06 (absolwent szanuje dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze)
K_K07 (absolwent ma poszanowanie dla różnorodności kulturowej i przyrodniczej)
Kryteria oceniania
Frekwencja (100% obecność, pod warunkiem dobrej aktywności, podwyższa ocenę o pół stopnia. Więcej niż 2 nieobecności, niezależnie od przyczyn, muszą zostać nadrobione w formie uzgodnionej z wykładowcą, np. referatu, prezentacji lub indywidualnej rozmowy);
Aktywność (częstotliwość i jakość wypowiedzi z poszanowaniem innych uczestników dyskusji, wykazanie się znajomością zadanych lektur);
Umiejętność pracy ze źródłami
Umiejętność analizy i interpretacji źródeł i baz danych; oraz samodzielnego i krytycznego myślenia na temat poruszanych problemów;
Jakość prezentacji, ocena z kolokwium.
Egzamin ustny
Literatura
Literatura zalecana:
T. Kuhn „Struktura rewolucji naukowych”, 1962 (wybrane fragmenty)
R. Dawkins „Samolubny gen”, 1996 (wybrane fragmenty)
D. Morris „Zwierzę zwane człowiekiem”, 1997 (wybrane fragmenty)
K. Darwin „O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt” (wybrane fragmenty)
K. Darwin „O powstawaniu gatunków” (wybrane fragmenty)
T. Brzezinski “Historia medycyny”, 2000 (wybrane fragmenty)
R. Preece “Awe for the Tiger, Love for the Lamb: A Chronicle of Sensibility to Animals”, 2002 (wybrane fragmenty)
M.T. Kennedy „A Brief History of Disease, Science and Medicine”, 2004 (wybrany fragment)
S. Lewandowsky, J. Cook „The Debunking Handbook”, 2011
D. Kahneman “Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym”, 2012 (wybrane fragmenty)
One R. Pagan: The first brain. The First Brain: The Neuroscience of Planarians, 2016 ( rozdziały: Science, Research, First Brain)
Y.N. Harari „Sapiens. Od zwierząt do bogów”, 2019 (fragmenty)
B. Alberts (red.) Podstawy Biologii Komórki, 2019 (rozdz. 15 Sygnalizacja Międzykomórkowa, część "ogólne zasady")
K. Dołowy „Wbrew bogom, czyli od magii i religii do metody naukowej… i z powrotem”, 2020 (fragmenty)
J. Harris „Poprawianie ewolucji. Argumenty etyczne za tworzeniem lepszych ludzi”, 2021 (wybrany fragment)
Artykuły naukowe:
Z. R. Donaldson, L.J. Young “Oxytocin, Vasopressin and the Neurogenetic of Sociality”, Science 2008
D. Proctor, R. A. Williamson, F. B. M. de Waal, S. F. Brosnan “Chimpanzees play the ultimatum game”, 2012
M. Gross “Elements of consciousness in animals”, 2013
D. Dutton „Sztuka i dobór naturalny” w: Kultura, Społeczeństwo, Edukacja, 2015
M. Ereshefsky, M. Pedroso “Rethinking evolutionary individuality”, PNAS, 2015
Calvin K. Lee et al. “Multigenerational memory and adaptive adhesion in early bacterial biofilm communities”, 2018
B. Swire, U. K. H. Ecker, S. Lewandowsky “The role of familiarity in correcting inaccurate information”, 2018
M. Bucchi „Facing the challenges of science communication 2.0: quality, credibility and expertise”, EFSA Journal, 2019
M. A. Cacciatore „Misinformation and public opinion of science and health: Approaches, findings, and future directions”, 2021
T.M. Waring, Z. T. Wood “Long-term gene–culture coevolution and the human evolutionary transition”, 2021
Filmy:
F. Heider, M. Simmel “Experimental study of apparent behavior”
Doświadczenia B. F. Skinnera
Elephants Are Even Smarter Than We Realized (Scientific American)
Researchers in Harvard’s Psychology Department conduct a four-cup test on an African grey parrot (Harvard)
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: