Lingwistyka I 3501-KOG-L1
Na wykładzie wprowadzone zostaną najważniejsze pojęcia dwóch działów lingwistyki: morfoskładni i składni.
Szczegółowo omówiony zostanie system morfosyntaktyczny języka polskiego i różne podejścia do problemu klasyfikacji leksemów i form wyrazowych.
Pojęcia wprowadzone w tej części kursu będą bezpośrednio wykorzystane w drugiej części, poświęconej różnym podejściom do składni języków naturalnych: zależnościowym i opartym na analizie składników bezpośrednich. Wykład zawierał będzie prezentację teorii lingwistycznej łączącej te dwa podejścia, a mianowicie Lexical Functional Grammar.
Przedstawiona zostanie hierarchia Chomskiego gramatyk formalnych. W terminach językoznawstwa strukturalnego zostaną omówione mechanizmy rządu i zgody, a także pojęcie wymagań składniowych. W terminach współczesnych teorii generatywnych, szczególnie teorii Lexical Functional Grammar, zanalizowane zostaną wybrane zjawiska składniowe języka polskiego.
Ćwiczenia będą poświęcone praktycznemu wykorzystaniu pojęć i mechanizmów wprowadzonych na wykładzie.
Szczegółowo omówiony zostanie system morfoskładniowy języka polskiego, w tym różne podejścia do niektórych kategorii gramatycznych (rodzaj, deprecjatywność itp.). W tej części przewidziane jest wykorzystanie słowników i korpusów języka polskiego.
Podstawowe pojęcia składniowe (analiza zależnościowa i składnikowa, konstrukcje endocentryczne i egzocentryczne, wymagania składniowe itp.) zostaną zastosowane do analizy zdań polskich. Krytycznie omówione zostaną testy na odróżnianie argumentów i modyfikatorów. Na przykładzie zdań polskich i angielskich zbadane zostaną zjawiska, którym poświęca się wiele miejsca w składni generatywnej, w tym dychotomii przypadka (strukturalny i leksykalny) oraz odróżnieniu kontroli i podnoszenia (ang. control, raising). Wybrane zjawiska będą przedmiotem analizy w teorii Lexical Functional Grammar.
Szacowana liczba godzin, które student powinien przeznaczyć na osiągnięcie efektów uczenia się: 30h (wykład) + 30h (ćwiczenia) + 90h pracy własnej.
Kurs obejmuje następujące zagadnienia:
1. Pojęcie „gramatyki”, ze szczególnym wyróżnieniem morfoskładni, składni i semantyki.(1 wykład)
2. System fleksyjny języka polskiego. Leksemy odmienne (rzeczownikowe, zaimkowe, czasownikowe) i nieodmienne. Kategorie gramatyczne polszczyzny (w tym różne podejścia do kwestii rodzaju gramatycznego). Klasyfikacje leksemów i form wyrazowych. Fleksja w polskich słownikach i korpusach. (2 wykłady)
3. Pojęcie składni i morfoskładni. Nadrzędniki i podrzędniki. Podejścia składnikowe i zależnościowe. Pojęcie grupy składniowej. Równoważność dystrybucyjna, konstrukcje endocentryczne i egzocentryczne. Problem konstrukcji współrzędnie złożonych. Pojęcia rządu i zgody. Podział podrzędników na argumenty i modyfikatory. Pojęcie walencji składniowej. Schematy walencyjne w języku polskim. (2–3 wykłady)
4. Hierarchia Chomskiego. Gramatyki regularne (odpowiadające im wyrażenia regularne i automaty skończenie stanowe), gramatyki bezkontekstowe. (2–3 wykłady)
5. Gramatyka generatywna: transformacyjne podejścia Chomskiego i nietransformacyjne gramatyki unifikacyjne. Pojęcie struktury atrybutów i unifikacji. Wprowadzenie do teorii Lexical Functional Grammar (LFG). (2 wykłady)
6. Wybrane pojęcia gramatyk generatywnych: przypadek strukturalny, kontrola i podnoszenie (ang. control, raising) itp. Ich analiza w języku polskim i formalizacja w LFG. (3-4 wykłady)
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Nabyta wiedza:
- zna podstawowe procesy morfologiczne i typy zjawisk składniowych [K_W01, K_W03, K_W10
- dogłębnie zna system morfoskładniowy języka polskiego [K_W02, K_W10]
- zna wybrane współczesne teorie składniowe [K_W02, K_W03, K_W04, K_W05, K_W06, K_W10, K_W13]
Nabyte umiejętności:
- umie odróżnić zjawiska słowotwórcze od fleksyjnych i morfologiczne od składniowych [K_U01]
- umie określić typ zjawiska morfologicznego i konstrukcji składniowej [K_U03]
- dokonuje analizy morfologicznej i składniowej podstawowych konstrukcji języka polskiego [K_U01, K_U02, K_U09]
Nabyte kompetencje społeczne:
- umie uważnie, aktywnie słuchać innych i śledzić ich tok myśli [K_K02
- umie selekcjonować i porządkować informacje uzyskane w procesie komunikacji [K_K02
- umie jasno komunikować trudne i abstrakcyjne zagadnienia [K_U07, K_U09, K_U10, K_U11]
Kryteria oceniania
Kryteria oceniania:
- wykład: egzamin
- ćwiczenia: co najmniej 55% możliwych do zdobycia punktów; punkty będą przydzielane za prace domowe i kolokwia (ich liczba zostanie określona na początku zajęć); dodatkowe (ponadprogramowe) punkty mogą zostać przyznane przez prowadzącego za aktywność na ćwiczeniach (w tym za pełną obecność).
Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2
Literatura
- A. Carnie (2012), Syntax: A generative introduction (Vol. 18). John Wiley & Sons.
- M. Dalrymple (2001), Lexical Functional Grammar, Academic Press.
- A. Przepiórkowski, M. Bańko, R. L. Górski, B. Lewandowska-Tomaszczyk (2012), Narodowy Korpus Języka Polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Z. Saloni i M. Świdziński (2011), Składnia współczesnego języka polskiego, PWN.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: