Wstęp do antropologii miasta 3500-SSZCZ-ANMI
Pół wieku temu tempo wzrostu populacji świata, gwałtowne procesy migracyjne oraz
przemiany społeczno-technologiczne doprowadziły do zatarcia granic między „miastem” a
„wsią” i zmusiły antropologów do podjęcia badań nad żywiołowymi procesami społecznymi
zachodzącymi na obszarach zurbanizowanych.
Dziś już ponad połowa mieszkańców Ziemi żyje na terenach zurbanizowanych. Antropologia
przestrzeni miejskich z jednej strony wyrasta z poszukiwań całościowego ujęć zachodzących
w nich procesów społecznych, z drugiej strony z zastosowania etnograficznych metod do
badań nad niewielkimi układami społecznymi. Jej szczególną wartością jest spojrzenie na
miasto i jego mieszkańców z perspektywy kulturowej, wewnętrznej, uwzględniającej różnice
i detale umykające innym naukom społecznym.
Wykłady rozpoczną się od omówienia (w tym krytycznego) zagadnień, które interesowały
pierwszych antropologów miasta. Należą do nich: pochodzenie miast w różnych częściach
świata, ich typologie, oraz ich specyfika, definiowana m.in. w opozycji do innych form życia
osadniczego. Następnie omówione zostaną koncepcje teoretyczne oraz przykłady
fascynujących monografii empirycznych światów społecznych amerykańskich metrologii,
które powstały w ramach tzw. szkoły chicagowskiej. Dalej, w oparciu o klasyczne i
współczesne badania problematyzowane będą różne ujęcia badawcze fenomenów biedy,
slumsów i gettoizacji.
Antropologia rozwijała się w dobie kolonializmu – na kursie ukazane zostanie jak przekładało
się to planowanie miast w wybranych częściach Afryki czy Azji oraz na sposoby ich badania
przez zachodnich antropologów. Następnie, między innymi na przykładach Singapuru i
Hongkongu, analizowane będą polityki i trendy związane z przemianami miast portowych
wraz z ich dekolonizacją i tworzeniem się nowych tożsamości zbiorowych.
Na zajęciach szeroko dyskutowane będą procesy społecznego wytwarzania przestrzeni oraz
różne sposoby ich badania i konceptualizowania. Omówione zostaną najważniejsze utopie
miejskie i ich wpływ na planowanie miast w różnych częściach świata. Odrębne zajęcia
poświęcone zostaną miastom socjalistycznym i postsocjalistycznym. Humanistyczne teorie
przestrzeni, pojęcia wypracowane w ramach badań nad miejskim symbolizmem, koncepcje
ikonosfery i krajobrazu zostaną wykorzystane do analizy historii konkretnych miast w
przełomowych momentach historycznych.
Na kursie podjęte zostaną zagadnienia dotyczące: wykorzystania i rozwijania etnograficznych
technik badawczych oraz antropologicznych koncepcji teoretycznych do badania życia
społecznego w zurbanizowanych środowiskach. Kurs zamykać będą rozważania dotyczące
najnowszych obszarów i wyzwań badawczych, które rysują się przed antropologią miasta.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
K_W11 posiada pogłębioną wiedzę o metodach badania zróżnicowania kulturowego
K_W12 posiada pogłębioną wiedzę na temat wybranych metod i technik badań społecznych, ich ograniczeń, specyfiki i obszarów zastosowania
K_W13 jest świadomy znaczenia refleksyjnego i krytycznego podejścia do wyników badań społecznych, analiz i procedur badawczych
K_U03 potrafi dokonać krytycznej analizy zjawisk i procesów społecznych, zwłaszcza dotyczących współczesnego społeczeństwa polskiego
K_U05 potrafi samodzielnie formułować i weryfikować sądy na temat przyczyn wybranych procesów i zjawisk społecznych
K_U06 potrafi posługiwać się kategoriami teoretycznymi oraz metodami badawczymi do opisu i analizy zmian społecznych i kulturowych we współczesnych społeczeństwach oraz ich konsekwencji
K_U14 potrafi formułować pogłębione sądy na temat motywów ludzkiego działania oraz przewidywać społeczne konsekwencje tego działania
K_U18 potrafi wskazać, w jakich rodzajach badań można wykorzystać czytane przez siebie teksty naukowe
K_U19 potrafi przygotować prezentację wybranego zagadnienia lub badania w języku polskim i w języku obcym
K_K02 umie zaproponować rozwiązanie problemów, które wymagają interdyscyplinarności w podejściu badawczym
K_K05 potrafi gromadzić, wyszukiwać, syntetyzować, a także krytycznie oceniać informacje na temat zjawisk społecznych
K_K06 potrafi argumentować stawiane tezy posługując się dowodami naukowymi
K_K07 umie uzasadnić wybór źródeł
K_K12 jest świadomy istnienia dylematów etycznych związanych z pracą socjologa
K_K13 jest otwarty na różne perspektywy teoretyczne i metodologiczne badań społecznych
K_K14 bierze odpowiedzialność za projektowane i wykonywane zadania
Kryteria oceniania
egzamin w formie testu, prezentacja
Literatura
1. Antropologia miasta/antropologia obszarów miejskich jako subdyscyplina, rys
historyczny. “Teren” w badaniach miejskich
2. Pochodzenie miast. Pierwsze badania
Referat: Sjoberg, Gideon. 1955. “The Preindustrial City.” American Journal of Sociology
60(5):438-445.
1. Miasta i miejski styl życia
Referat: Simmel, Georg “Mentalność mieszkańców wielkich miast” w: Georg Simmel,
Most i drzwi. Wybór esejów, Warszawa, Oficyna Naukowa, 2006, s. 114-134.
1. Szkoła ekologii społecznej (szkoła chicagowska)
Referat: Paul Cressey Part I Part II: The Taxi-Dance Hall: A Sociological Study in
Commercialized Recreation and City Life, 1932, Chicago and Illinois, Chicago University Press,
Chicago.
1. „Getto” i „kultura biedy”
Referat: Louis Wirth “The Ghetto” w: On cities and social life, The University of Chicago
Press, Chicago, 1928, s. 84-98 (online)
1. Miasta w Afryce. Zainteresowania badawcze w dobie kolonializmu i
postkolonializmu
Referat: Garth Myres r.2 Postcolonial city w: African cities. Alternative visions of urban
theory and practice, 2011, s. 43-59.
1. Slumsy dawniej i dziś
Referat: Mike Davis r. r. „Haussmann w tropikach” w: Planeta slumsów Instytut Wydawniczy
Książka i Prasa, Warszawa, 2009, 105-139, s. 140-172.
1. Miasta kolonialne i postkolonialne: Hongkong
Referat: Małgorzata Osińska r. „Hongkong. Proces powstawania jednego miasta dla dwóch
społeczności”, Międzymiejsce. Współczesny Hongkong w poszukiwaniu własnej tożsamości,
Scholar, Warszawa, 2019, s. 66-96.
1. Miasta kolonialne i postkolonialne c.d.: Singapur
Referat: Denis Bocquet “Living in Singapore: Housing Policies between Nation-building
Processes, Social Control and the Market”, w: Territorio, October 2015, DOI:
10.3280/TR2015-074006
1. Przestrzeń i miejsce w ujęciu antropologicznym oraz humanistycznym
Referat: Tuan Yi-Fu „Ciało, relacje międzyludzkie i wartości przestrzenne”, w: Przestrzeń i
miejsce, 1987, Warszawa: PIW, s. 51-71.
1. Przestrzenie publiczne
Referat: Sennett Richard r. Ciało wyzwolone w: „Ciało i kamień”, Warszawa, 2015, s. 339-
380.
1. Domy i mieszkania jako przestrzenie prywatne i przestrzenie społeczne
Referat: Małgorzata Jacyno r. Mieszkanie i moralna architektura kultury indywidualizmu “Co
znaczy mieszkać. Szkice antropologiczne”, Trio, 2007, s. 31-45.
1. Miejski symbolizm
Referat: Peter Nas Urban symbolic ecology and the hypercity: State of the art and challenges
for the future, w: (red.) Peter Nas Annemarie Samuels “Hypercity. The Symbolic Side of
Urbanism”, Kegan Paul Limited, London, 2006.
1. Krajobraz i ikonosfera a tożsamości zbiorowe w mieście
Referat: Anderson Kay “The Idea of Chinatown.” Annals of the Association of American
Geographers 77(4), 1987, s. 580-598.
1. Miejskie utopie i planowanie miast
Referat: Adam Czyżewski r. Wstęp, r. 1,2,3 w: Trzewia Lewiatana. Miasta ogrody i narodziny
przedmieścia kulturalnego, s. 6-43.
1. Miasta socjalistyczne i postsocjalistyczne
Referat: (ed.) Gregory Andrusz, Michael Harloe, Ivan Azelenyi “Cities after Socialism” Ivan
Szeleneyi p. “Cities under Socialism – and After”s. 286-317.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: