CPS: Partie polityczne: stare pojęcia i nowe wyzwania 3500-CPS-PPOL
Diagnoza obecnej kondycji partii politycznych zawiera się w zakresie od zupełnego kryzysu, upadku (trzy „d” czyli party decay, decline, and decomposition – rozkład, upadek i dekompozycja) do trwania, a nawet odrodzenia (trzy „r” czyli party re-emergence, revitalisation, and resurgence – ponowne pojawienie się, rewitalizacja i odrodzenie). Wykład ma pomóc słuchaczom w wypracowaniu własnej, uzasadnionej teoretycznie i empirycznie, diagnozy sytuacji partii politycznych we współczesnych (różnych) systemach demokratycznych. Będzie on właśnie poświęcony teoretycznym i badawczym problemom partii politycznych – jednej z najważniejszych instytucji systemów demokratycznych.
Wykład składa się z czterech „nierównych” części i krótkiego podsumowania.
1. Część wstępna, wprowadzająca w problematykę partii politycznych poświęcona będzie
(a) systemowi demokratycznemu jako kontekstowi partii politycznych i różnym rozumieniom demokracji (historycznie: Joseph Schumpeter – Robert Dahl – Larry Diamond; współcześnie: różne typy demokracji) oraz
(b) definiowaniu partii politycznych poprzez ich cechy charakterystyczne i/lub funkcje (które przedstawione zostanie na przykładzie propozycji Richarda Gunthera i Larry Diamonda oraz Paula Lewisa). Cechy partii i ich funkcje charakteryzował już Max Weber. Od tamtej pory wyróżnia się i bada różne typy partii: elitarne i masowe, catch-all parties, lewicowo-libertariańskie, kartel partii …) oraz różne typy systemów partyjnych: dwu-partyjne, ale też systemy jednopartyjne oraz rozmaite systemy wielopartyjne.
2. Druga część wykładu poświęcona będzie przedstawieniu podejść teoretycznych do problematyki partii politycznych, a zwłaszcza trzem z nich:
(a) klasycznemu podejściu socjologiczno-strukturalnemu (Seymour Lipset & Stein Rokkan );
(b) podejściu socjologiczno-ideowemu w dwóch wersjach: kategorie lewica-prawica i rodziny partyjne;
(c) zróżnicowane podejście instytucjonalne – w ramach tego podejścia omówione zostaną systemy wyborcze.
3. Trzecia część wykładu poświęcona będzie problematyce badawczej i empirycznym badaniom partii politycznych. Przedstawione zostaną następujące kwestie:
(a) Stabilność i zmiana partii politycznych i systemów partyjnych.
(b) Partie polityczne jako złożone obiekty badawcze: poziomy funkcjonowania (od lokalnego po międzynarodowy; tu poziom przywództwa partyjnego) i „skrzydła”
(c) Partie polityczne w procesie wyborczym: wyłanianie kandydatów – kampanie wyborcze – partie w parlamencie i w rządzie.
(d) Symptomy kryzysu partii politycznych.
4. Czwarta część wykładu poświęcona będzie specyfice partii w krajach postkomunistycznych.
(a) Zaczniemy od omówienia partii i systemów partyjnych w krajach komunistycznych.
(b) Następnie – partie komunistyczne a przejście do demokracji.
(c) Przedstawiona zostanie koncepcja Petera Maira powstawania partii politycznych w krajach postkomunistycznych oraz
(d) specyfika partii politycznych w krajach postkomunistycznych.
5. Wykład zakończy próba podsumowania mocnych i słabych stron partii politycznych jako instytucji współczesnych demokracji.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
K_W01 zna i rozumie podstawowe pojęcia z zakresu socjologii polityki
K_W02 ma świadomość istnienia sporów teoretycznych i metodologicznych prowadzonych we współczesnej socjologii, jest refleksyjny i krytyczny wobec różnych stanowisk
K_W03 posiada pogłębioną wiedzę o partiach politycznych i ich relacjach ze społecznym otoczeniem
K_W04 jest refleksyjny i krytyczny wobec problemu zróżnicowania społecznego i nierówności społecznych
K_W06 posiada pogłębioną wiedzę o znaczeniu zróżnicowania kulturowym i jego przemianach, tożsamości kulturowej i komunikacji dla partii politycznych
K_W10 posiada pogłębioną wiedzę na temat najważniejszych międzynarodowych i krajowych badań socjologicznych odnoszących się do obszaru partii politycznych
K_W11 posiada pogłębioną wiedzę o normach i regułach organizujących struktury i instytucje społeczne
K_W12 posiada pogłębioną wiedzę na temat funkcjonowania partii politycznych i zarządzania nimi
K_W14 posiada pogłębioną wiedzę na temat założeń i twierdzeń wybranych historycznych i współczesnych teorii socjologicznych
K_U08 umie zinterpretować rolę kultury w funkcjonowaniu partii politycznych
K_K09 jest otwarty na różne perspektywy teoretyczne i metodologiczne badań społecznych
Kryteria oceniania
Egzamin pisemny lub - po uzgodnieniu - praca pisemna, prezentacja.
Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 3
Zasady zaliczania poprawkowego - takie same jak w 1. terminie
Literatura
Literatura
Uwaga: literatura może ulec niewielkim zmianom
▪ Antoszewski A., R. Herbut (red.), Demokracje Europy Środkowo-Wschodniej w perspektywie porównawczej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 1997
▪ Dalton R. and M. Wattenberg (eds), Parties without Partisans. Political Change in Advanced Industrial Democracies. Oxford University Press 2002
▪ Diamond L. and R. Gunther, Political Parties and Democracy. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press 2001
▪ Grabowska M., T. Szawiel, Budowanie demokracji. Podziały społeczne, partie polityczne i społeczeństwo obywatelskie w postkomunistycznej Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2003 (2001)
▪ Grabowska M., T. Szawiel. (red.), Korzenie demokracji. Partie polityczne w środowisku lokalnym. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 2000
▪ Grabowska M., Podział postkomunistyczny. Społeczne podstawy polityki w Polsce po 1989 roku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2004
▪ Gunter R., J. Montero and J. Linz (eds), Political Parties. Old Concepts and New Challenges. Oxford University Press 2002
▪ Holmes L., Post-Communism. An Introduction. Cambridge: Polity Press 1997
▪ Huntington S., Trzecia fala demokratyzacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1995
▪ LeDuc L., R. G. Niemi, P. Norris (eds), Comparing Democracies. Elections and Voting in Global Perspective. Thousand Oaks-London-New Delhi: SAGE Publications 1996
▪ Lewis P., Political Parties in Post-Communist Eastern Europe. London and New York: Routledge 2000
▪ Lipset S.M. & S. Rokkan, Osie podziałów, systemy partyjne oraz afiliacje wyborców. W: J. Szczupaczyński (ed.), Władza i społeczeństwo. Antologia tekstów z zakresu socjologii polityki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, 1995
▪ Mair P., Party System Change. Approaches and Interpretations. Oxford University Press, 1997
▪ Mair P., W. Müller and F. Plasser, Political Parties and Electoral Change. SAGE Publications 2004
▪ Nalewajko E., Protopartie i protosystem? Szkic do obrazu polskiej wielopartyjności. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 1997
▪ Raciborski J., Polskie wybory. Zachowania wyborcze społeczeństwa polskiego 1989-1995. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR 1997
▪ Raciborski J. (red.), Elity rządowe III RP 1997-2004. Warszawa: Wydawnictwo Trio 2006
▪ Sobolewska-Myślik K., Partie i systemy partyjne na świecie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2004
▪ Szawiel T., Zróżnicowanie lewicowo-prawicowe i jego korelaty. W: Markowski R. (red.), Wybory parlamentarne 1997. System partyjny - postawy polityczne - zachowania wyborcze. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, Fundacja im. Friedricha Eberta 1999
▪ Szawiel T., Podział na lewicę i prawicę w Polsce po 1989 roku – jego sens i trwałość. W: Markowski R. (red.), System partyjny i zachowania wyborcze. Dekada polskich doświadczeń. Warszawa: ISP PAN, Fundacja im. Friedricha Eberta, 2002
▪ Trutkowski C., S. Mandes, Kapitał społeczny w małych miastach. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR 2005, s. 81-175, 204-222, 223-257.
▪ Ware A., Political Parties and Party Systems. Oxford University Press 2000
▪ Webb P., D. Farrell and Ian Holiday (eds), Political Parties in Advanced Industrial Democracies. Oxford University Press 2002 Holmes L., Post-Communism. An Introduction. Cambridge: Polity Press 1997
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: