Historia Ameryki Łacińskiej I (okres prekolumbijski i kolonialny) wykład 3305-HAL-11w
Zajęcia są kursem podstawowym, podczas którego studenci poznają historię kultur Ameryki przedhiszpańskiej na przykładzie:
- kultur mezoamerykańskich, m. in. kultury Olmeków, Teotihuacan, Zapoteków, Mixteków, kultur Wybrzeża Zatokowego oraz w znacznie większym stopniu kultur Majów i Azteków
- kultur andyjskich, m. in. kultury Chavin, Paracas, Moche, Nazca, Tiahuanaco, Huari oraz w znacznie większym stopniu kultury Inków
W drugim semestrze studenci poznają także europejskie uwarunkowania oraz przebieg i skutki XV- i XVI-wiecznych odkryć geograficznych i podbojów organizowanych przez Korony Hiszpańską i Portugalską. Przedstawione zostaną procesy formowania się nowej rzeczywistości kolonialnej w Ameryce, procesy „metysażu” kulturowego pod wpływem ewangelizacji i efektu spotkania w Ameryce ludności pochodzącej z trzech (a nawet czterech) kontynentów oraz miejscowej reakcji na nową rzeczywistość. Zostanie omówiona również administracja, gospodarka i ekonomia Ameryki Kolonialnej aż do wojen o niepodległość (przełom XVIII i XIX wieku).
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
WIEDZA:
K_W01 ma podstawową wiedzę o miejscu i znaczeniu nauk humanistycznych w systemie nauk oraz ich specyfice przedmiotowej i metodologicznej
K_W02 zna podstawową terminologię nauk humanistycznych (w szczególności historii)
K_W03 zna elementarną terminologię używaną w opisie kultury i historii, rozumie jej źródła oraz zastosowania
K_W04 ma elementarną wiedzę o metodologii badań nad kulturą i historią
K_W09 ma podstawową wiedzę o procesach i faktach z historii Półwyspu Iberyjskiego i Ameryki Łacińskiej w kontekście historii światowej
K_W10 ma podstawową wiedzę o miejscu iberystyki w systemie nauk oraz o jej przedmiotowych i metodologicznych powiązaniach z innymi dyscyplinami naukowymi
K_W13 ma podstawową wiedzę niezbędną w profesjonalnej analizie procesów literackich, kulturowych i historycznych w obszarze Półwyspu Iberyjskiego i Ameryki Łacińskiej
UMIEJĘTNOŚCI:
K_U01 potrafi - z wykorzystaniem różnych źródeł i sposobów - wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informacje
K_U04 potrafi posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami właściwymi dla kulturoznawstwa i historii w typowych sytuacjach profesjonalnych
K_U06 posiada umiejętność merytorycznego argumentowania, z wykorzystaniem poglądów innych autorów oraz formułowania wniosków
K_U09 posiada umiejętność przygotowania wystąpień ustnych w języku polskim z zakresu problematyki iberystycznej i zagadnień z nią związanych
KOMPETENCJE SPOŁECZNE:
K_K01 Rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie
K_K07 potrafi aktywnie włączyć się w uczestnictwo w kulturze studiowanego regionu (Półwysep Iberyjski/Ameryka Łacińska), korzystając z różnych mediów i form
Ponadto, po ukończeniu zajęć student:
- wymienia cechy charakterystyczne kultur mezoamerykańskich, m. in. kultury Olmeków, Teotihuacan, Zapoteków, Mixteków, kultur Wybrzeża Zatokowego oraz w znacznie większym stopniu kultur Majów i Azteków
- wymienia cechy charakterystyczne kultur andyjskich, m. in. kultury Chavin, Paracas, Moche, Nazca, Tiahuanaco, Huari oraz w znacznie większym stopniu kultury Inków;
- wskazuje cechy kulturowe cechy kulturowe o zasięgu panamerykańskim, jak również cechy charakterystyczne dla Mezoameryki, a nieobecne w regionie andyjskim i odwrotnie,
- wie, jakie były uwarunkowania i skutki XV- i XVI-wiecznych hiszpańskich i portugalskich odkryć geograficznych i wskazuje czynniki, które je umożliwiły;
- zyskuje szerszą orientację na temat zjawisk kulturowych i procesów historycznych charakterystycznych dla Ameryki w epoce kolonialnej (ze szczególnym uwzględnieniem Wicekrólestwa Nowej Hiszpanii i Wicekrólestwa Peru);
- orientuje się w roli kleru świeckiego i zakonnego w Nowym Świecie i wie, jakie przywileje miał kościół hiszpański
- charakteryzuje system administracyjno-polityczny i ekonomiczny Ameryki hiszpańskiej i Brazylii (do reform burbońskich i reform Pombala)
- zna przyczyny i rozmiar katastrofy demograficznej w Nowym Świecie, jak również opisuje proces emigracji (Europejczyków i Afrykańczyków) do Ameryki hiszpańskiej;
- opisuje przebieg proces metysażu kulturowego w Ameryce Kolonialnej i wie, jaką rolę odegrała w nim arystokracja indiańska;
- wskazuje na mapie najważniejsze ośrodku kultury Majów, Azteków i Inków, trasy podróży europejskich odkrywców i konkwistadorów pływających pod banderą hiszpańską i portugalską oraz granice obszarów administracyjnych w Ameryce w epoce kolonialnej (do wojen o niepodległość).
Kryteria oceniania
Obecność na wykładzie jest nieobowiązkowa, ale zalecana. Warunkiem zaliczenia wykładu jest zaliczenie zajęć konwersatoryjnych, co jest zarazem warunkiem przystąpienia do egzaminu końcowego. Egzamin koncowy w postaci testu jednokrotnego wyboru.
Literatura
Literatura do pierwszego semestru:
Blanton, Richard (2006) “Powstawanie cywilizacji w Mezoameryce”. W: Goran Burenhult (ed.) Wielkie Cywilizacje. Bielsko Biała, Wyd. Debit: 229-233.
Boone, Elizabeth (2000) Stories in red and black. Austin, University of Texas Press.
Caso, Alfonso (1953) Naród Słońca. Kraków, Wydawnictwo Literackie.
Cieślewska, J. (2007) Mitologie świata. Inkowie . Warszawa, Rzeczpospolita S.A., New Media Concept.
Clendinnen, Inga (1996) Aztekowie. Próba interpretacji. Warszawa, PIW.
Curyło-González, Irena (2001) Człowiek i świat wartości w Ameryce . Warszawa, Wyd. Scholar.
Giersz, Miłosz (2001) „Prekolumbijskie cywilizacje Andów środkowych”. W: Marcin F. Gawrycki (red.) Dzieje kultury latynoamerykańskiej. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN: 85-96.
Giersz, Miłosz (?) „Tawantinsuyu – państwo Inków”. W: Wielka historia świata.
Grube, Nikolai (2001) “Bark paper books”. W: Nikolai Grube (ed.) Maya. Divine Kings of the Rainforest. Wyd. Konemann: 128-129.
Grube, Nikolai (red.) (2001) Majowie. Niezwykła cywilizacja. Warszawa, Wyd. Buchmann.
Gugliotta, Guy (2007) “Świt i zmierzch Majów”. National Geographic. Sierpień: 2-37.
León-Portilla, Miguel (1976) Dawni Meksykanie. Kraków, Wydawnictwo Literackie.
López Austin, Alfredo i Leonardo López Lujan: El pasado indígena (2001). Meksyk, El Colegio de México, Fideicomismo Historia de las Américas, Fondo de Cultura Económica.
Masson, M. (2001) “The Dynamics of Maturing Statehood in Postclassic Maya Civilization”. W: Nikolai Grube (ed.) Maya. Divine Kings of the Rainforest. Wyd. Konemann: 341-353.
Morris, C. (2006) “Architektura i rzeźbione kamienie Inków”. W: Goran Burenhult (ed.) Wielkie Cywilizacje. Bielsko Biała, Wyd. Debit: 332-333.
Olko, Justyna (2007) Mitologie Świata. Aztekowie . Warszawa, Rzeczpospolita S.A., New Media Concept.
Olko, Justyna (2010) Meksyk przed konkwistą . Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
Olko, Justyna, Źrałka, Jarosław (2008) W krainie czerni i czerwieni . Warszawa, WUW.
Olko, Justyna (?) „Majowie”. W: Wielka historia świata.
Popol Vuh. Księga Majów o początkach życia oraz chwale bogów i władców (2007) Tłum. Dennis Tedlock, tłum. na j. polski Izabela Szybilska. Gliwice, Wyd. Helion.
Rostworowski, María, Morris, Craig (1999) “The Fourfold Domain: Inka Power and Its Social Foundations”. W: Frank Salomon i Stuart B. Schwartz (ed.) The Cambridge History of the Native Peoples of the Americas, Vol. 3, part 1: South America. Cambridge University Press.
Roztworowska, Maria (2007) Historia Państwa Inków. Warszawa, PIW.
Sachse, F. (2001) “The Martial Dynasties –The Postclassic in the Maya Highlands”. W: Nikolai Grube (ed.) Maya. Divine Kings of the Rainforest. Wyd. Konemann: 357-369.
Schele, Linda, Freidel, David (1992) A Forest of Kings. New York, London, Toronto, Sidney, Harper Perennial.
Schele, Linda, Miller, Mary Ellen (1986) The Blood of Kings: Dynasty and Ritual in Maya Art. New York, Kimbell Art Museum, Fort Worth, in association with George Brazilier.
Shimada, Izumi (2006) “Rola metali w środkowym okresie kultury Sican”. W: Goran Burenhult (ed.) Wielkie Cywilizacje. Bielsko Biała, Wyd. Debit: 306-307.
Sten, Maria (1980) Malowane Księgi . Kraków, Wydawnictwo Literackie.
Stuart, D. (2006) “Hieroglificzne pismo Majów”. W: Goran Burenhult (ed.) Wielkie Cywilizacje. Bielsko Biała, Wyd. Debit: 260-261.
Szemiński, Jan, Ziółkowski, Mariusz (2006) Mity, rytuały i polityka Inków. Warszawa, PIW.
Teufel, Stefanie (2001) “The art of weaving”. W: Nikolai Grube (ed.) Maya. Divine Kings of the Rainforest. Wyd. Konemann: 354-355.
Tomicki, Ryszard (1984) Tenochtitlan 1521. Warszawa, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.
Tuszyńska, Boguchwała (2007) Mitologie Świata. Majowie. Warszawa, Rzeczpospolita S.A., New Media Concept.
Voss, A. (2001) “Astronomy and mathematics”. W: Nikolai Grube (ed.) Maya. Divine Kings of the Rainforest. Wyd. Konemann: 131-143.
Literatura do drugiego semestru:
Bailey, H. M., Nasatir, A. P. (1969) Dzieje Ameryki Łacińskiej. Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Bergreen, Laurence (2005) Poza krawędź świata. Rebis.
Casas, Bartolomé de las (1988) Krótka relacja o wyniszczeniu Indian. Tłum. K. Niklewiczówna. Poznań, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Delumeau, Jean (1993) Cywilizacja Odrodzenia. Warszawa, PIW.
Eakin, Marshall C. (2009) Historia Ameryki Łacińskiej. Zderzenie kultur. Tłum. Barbara Gutowska-Nowak. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Gibson, Charles (1964) The Aztecs Under Spanish Rule. A History of the Indians of the Valley of Mexico. Stanford, Stanford University Press.
Kula, Marcin (1987) Historia Brazylii. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
León-Portilla, Miguel (1967) Zmierzch Azteków. Tłum. Maria Sten. PIW.
Magidowicz, I. P. (1979) Historia poznania Ameryki Środkowej i Południowej. Warszawa, PWN.
Lockhart, James (1992) The Nahuas after the Conquest. A Social and Cultural History of the Indians of Central Mexico, Sixteenth Through Eighteenth Centuries, Stanford, Stanford University Press.
Łepkowski, Tadeusz (1986) Historia Meksyku, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Miłkowski, Tadeusz (1999) Indianie i zakonnicy. Studia z dziejów Kościoła w kolonialnej Ameryce hiszpańskiej. Warszawa, CESLA UW.
Parry, J. H. (1983) Morskie Imperium Hiszpanii. Gdańsk, Wydawnictwo Morskie.
Pietraszczyk-Sękowska, J. (2009) „Tradycje indiańskiego oporu wobec Hiszpanów w wicekrólestwie Peru (XVI-XVIII w.)”. W: M.F.Gawrycki (red.) Dzieje Ameryki Łacińskiej. Warszawa, PWN: 109-119.
Pizarro, Pedro (1995) Relacja o odkryciu i podboju królestwa Peru. Tłum. Maria Mróz. Gdańsk, Novus Orbis.
Posern-Zieliński, A. (1974) Ruchy społeczno-religijne Indian Hiszpańskiej Ameryki Południowej. Wrocław, Ossolineum.
Powell, Phillip (1944) “Spanish Warfare against the Chichimecas in the 1570’s”. The Hispanic American Historical Review (Duke University Press). 24 (4): 580-604.
Powell, Phillip (1945) “The Chichimecas: Scourge of the Silver Frontier in Sixteenth-Century Mexico”. The Hispanic American Historical Review (Duke University Press). 25 (3): 315-338.
Procesos de indios idólatras y hechiceros (1912) Meksyk, Archivo General de la Nación.
Rowe, J. H. (1957) “The Incas under Spanish colonial institutions”. The Hispanic American Historical Review (Duke University Press). 55 (2): 155-199.
Tarczyński, Andrzej (2001) Wartości i postawy w obliczu zderzenia systemów kulturowych. Hiszpańscy zdobywcy XVI wieku wobec Nowego Świata. Bydgoszcz, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
Tarczyński, Andrzej (2004) Ruchliwość społeczna i geograficzna hiszpańskich konkwistadorów XVI wieku, Bydgoszcz, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej
Tarczyński, Andrzej (2009) Podbój imperiów Inków i Azteków. Warszawa, Bellona.
Tomicki, Ryszard (1984) Tenochtitlan 1521. Warszawa, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.
Tomicki, Ryszard (1990) Ludzie i bogowie. Indianie meksykańscy wobec Hiszpanów we wczesnej fazie konkwisty. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Tomicki, Ryszard, „Między Scyllą pogaństwa a Charybdą chrześcijaństwa: indiańscy arystokraci z Tetzcoco (Nowa Hiszpania) w 1539 roku. Studium mikroetnohistoryczne” w: Etnografia Polska, t. XLII, z. 1-2, 1998, str. 107-140. Dostępny online: cyfrowaetnografia.pl/Content/.../Strony+od+EP_XLII-7_Tomicki.pdf
Tomicki, Ryszard (2002) „Synowie Słońca, synowie Boga. «Zderzenie języków» podczas podboju Meksyku w: Między drzewem życia a drzewem poznania. Księga ku czci prof. Andrzeja Wiercińskiego, wyd. M. Ziółkowski, A. Sołtysiak, Warszawa-Kielce, Uniwersytet Warszawski i Akademia Świętokrzyska.
Solís Robleda, Gabriela (1995) „Gonzalo Guerrero entre los mayas”. Arqueología mexicana. 11: 62-65.
Szyszka, T. (2009) „Zmagania ewangelizacyjne w Ameryce Łacińskiej okresu kolonialnego”. W: M.F.Gawrycki (red.) Dzieje Ameryki Łacińskiej. Warszawa, PWN: 120-130.
Ziółkowski, Mariusz (?) „Dlaczego przegrali, czyli o grzechu pychy w polityce”.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: