Historia Ameryki Łacińskiej II 3305-HAŁ-21
- Wojny o niepodległość. Wojna wyzwoleńcza czy rewolucja społeczna? - różne drogi do niepodległości (model Haiti, Meksyku, Ameryki Bolivara, Brazylii). Nowe państwa narodowe, nowe tożsamości.
- Kształtowanie się elit politycznych nowych państw. Zjawisko caudillismo i caciquismo. Źródła militaryzmu latynoamerykańskiego. Dyktatura "z przywolenia" dr. Francii w Paragwaju i dyktatura "z plebiscytu" J. M. Rosasa w La Placie. Kształtowanie się granic nowych państw (powstanie Paragwaju i Urugwaju, walki o utrzymanie integralności wielkiej La Platy)
- Wojny o niepodległość Kuby. Problem niewolnictwa i udziału Murzynów w walce i ich pozycji w nowopowstającym państwie (porównanie z Haiti, Kolumbią/Wenezuelą, Brazylią). Wzrost znaczenia Stanów Zjednoczonych na półkuli zachodniej (od doktryny Monroe do Poprawki Platta). Idea "nuestra América"
- Wojna o Saletrę i zmiana układu sił między państwami wybrzeża Pacyfiku. Ukształtowanie się wewnętrznego podziału politycznego Peru (konserwatywna Sierra vs. liberalna Costa). Początek krytyki rzeczywistości peruwiańskiej (myśl M. Gonzaleza Prady)
- XIX-wieczny podział polityczny na Partie Konserwatywne i Liberalne, gł. różnice między nimi na przykładzie Wojny o Reformę w Meksyku (przy porównaniach z azules i rosados w La Placie). Pozycja Kościoła w Meksyku. Obca interwencja i stosunek Europy (Hiszpanii, Francji) do Meksyku i innych młodych państw Ameryki Łacińskiej (por. interwencję hiszpańską w Peru). Relacje Meksyku ze Stanami Zjednoczonymi po wojnie o Teksas. Kształtowanie się tożsamości meksykańskiej
- Porfiriat (dyktatura i jeden z pierwszych projektów modernizacyjnych w Ameryce Łacińskiej) i Rewolucja Meksykańska. Problem ziemi i udział Indian w Rewolucji, pierwsza reforma rolna w A. Ł. Problem obrony bogactw narodowych.
- Ruch indygenistyczny w Peru ("problem indiański" i problem ziemi). Dyskusja o integracji Indian do społeczeństwa narodowego i o tożsamości peruwiańskiej. Definicja Indianina, Kreola (por. z wcześniejszym użyciem terminu), Metysa, cholo.
- Ruch Reformy Uniwersyteckiej z Kordoby 1918 i jego reperkusje w Ameryce Łacińskiej. Kształtowanie się nowych elit politycznych, powstawanie nowych partii.
- Nowe ruchy polityczne w Peru: PS (PC) J. C. Mariateguiego i APRA V. R. Haya de la Torze. Ich stosunek do "problemu indiańskiego". Poszukiwanie własnej drogi dla Peru i Ameryki: "komunizm inkaski" i "Indoameryka". APRA jako partia nowego typu i prototyp partii populistycznych. Hasło antyimperializmu.
- Rewolucja 1933 r. na Kubie. Znaczenie ruchu studenckiego i powstanie ruchu robotniczego na Kubie. Powstanie partii Auténticos i Ortodoxos
- Dyktatura J. V. Gomeza i nowe partie reformistyczne w Wenezueli: AD i COPEI. Ich geneza (rewolucyjny ruch studencki i wojskowy) i ewolucja.
Rewolucja Boliwariańska Chaveza na gruzach wenezuelskiego systemu partyjnego
- W poszukiwaniu nowych rozwiązań ustrojowych: radykalizm wojskowy w Chile w 1932 r. Kapitalizm państwowy w Socjalistycznej Republice Chile
- W poszukiwaniu nowych rozwiązań ustrojowych: populizm. Żetulizm (varguismo) i peronizm jako klasyczne modele populizmu. Kwestia społeczna (arbitraż Państwa zamiast walki klas) i narodowa (nacjonalizm, antyimperializm) w populizmie. Kontrolowana mobilizacja mas, ich rosnąca rola na scenie politycznej.
- Violencia i powstanie partyzantki w Kolumbii. Od konfliktu (Violencia) do współpracy (Front Narodowy) liberałów i konserwatystów. Radykalizacja liberałów (od J. Eliecera Gaitana do ELN). FARC i Partia Komunistyczna. Różnice między "starą" i "nową" partyzantką kolumbijską (narkobiznes). Powstanie prawicowych oddziałów paramilitarnych (AUC).
- Ameryka Centralna - dyktatury, wojny i partyzanci. Primavera Democrática i partyzantka w Gwatemali. Kwestia etniczna w partyzantce gwatemalskiej. Wojna futbolowa.
- Rewolucja Kubańska. Przegrana 26 lipca 1953. Budowanie opozycji (M-26) przez Fidela Castro. Ekspedycja "Granmy", partyzantka, rola chłopstwa. Radykalizacja rewolucji i zmiana ustrojowa na Kubie. Między USA a ZSRR - relacje z oboma mocarstwami.
- Nikaragua: od Sandino do sandinistów. Walka partyzancka A. C. Sandino przeciw interwencji USA i rodzimym konserwatystom 1926-1933. Rządy rodziny Somozów. Powstanie FSLN, ich walka partyzancka i wygrana w 1979. Ewolucja rządów sandiniostowskich i ruch contras. Ustąpienie sandinistów w 1990 i ich powrót w 2007.
- Guerrilla latynoamerykańska. Lata 60 i przykłade Kuby. "Guerra de guerrillas" E. Che Guevary. Teologia wyzwolenia a walka partyzancka. Nowe ruchy partyzanckie (Sendero Luminoso). Zapatistas - partyzantka III generacji.
- Rewolucja w Boliwii 1952 r. Wojna o Chaco i zagrożenie egzystencji Boliwii. Ruch febreristas w Paragwaju. Powstanie i ewolucja MNR. Udział Indian w rewolucji. Reforma rolna i nacjonalizacja cyny.
- Cywilny reformizm i rewolucja wojskowa w Peru w 1968 r. W poszukiwaniu III drogi. Rola wojska w Am. Łac. Rządy A. Fujimoriego odpowiedzią na niepowodzenia rządów cywilnych po 1980 r.
- Reformy chadecji i rządy Frontu Ludowego w Chile. Wojskowy przewrót gen. A. Pinocheta i reformy neoliberalne w gospodarce. Ocena dyktatury. Rola wojska w Am. Łac.
- Rządy wojskowe i "guerra sucia" w Argentynie 1975-1982. Desaparecidos i Matki z Placu Majowego. Problem rozliczania zbrodni dyktatury (por. z Chile). Rola wojska w Am. Łac.
- Stosunki Am. Łac. - USA. Rozszerzanie interpretacji doktryny Monroe. Panamerykanizm. Polityka grubego kija, dyplomacja dolarowa, polityka dobrego sąsiedztwa, Sojusz dla Postępu.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
mieszany: w sali i zdalnie
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Student zna i rozumie podstawową terminologię, przedmiot i kierunki badań obejmujących wybrane obszary dziedzin nauki i dyscyplin naukowych właściwych dla studiów iberystycznych (K_W03), najważniejsze wydarzenia z historii Ameryki Łacińskiej oraz istotne aspekty kultury i języka hiszpańskiego (K_W06), podstawowe pojęcia i zasady z zakresu ochrony własności intelektualnej i prawa autorskiego (K_W09). Ponadto potrafi czytać ze zrozumieniem teksty w jęz. hiszpańskim (K_U01), przedstawić własne poglądy, opinie, dyskutować i prezentować przygotowane zagadnienia w jęz. hiszpańskim (K_U02), rozpoznawać różne rodzaje tekstów hiszpańskojęzycznych, umiejscowić je w kontekście historyczno-kulturowymi i przeprowadzić ich analizę z użyciem podstawowej terminologii i właściwych metod (K_U03), samodzielnie zdobywać wiedze i rozwijać umiejętności z wykorzystaniem odpowiednich źródeł z wybranych obszarów dziedzin nauki i dyscyplin naukowych właściwych dla studiów hispanistycznych (K_U04), przygotować wystąpienie ustne w jęz. hiszpańskim z zastosowaniem odpowiednich metod i źródeł właściwych dla studiów hispanistycznych (K_U06). Jest także gotów do aktywnego uczestnictwa w kulturze studiowanego regionu z wykorzystaniem różnych form i mediów oraz do pracy w zespole pełniąc w nim różne role (K_K03) oraz do śledzenia współczesnych procesów i zjawisk zachodzących w kulturze i polityce Ameryki Łac. (K_K04).
Kryteria oceniania
Po faktograficznym wprowadzeniu (zarysowanie kontekstu wydarzeń przez prowadzącą zajęcia, ew. na podstawie referatów studentów) analizowane będą teksty źródłowe (przemówienia, programy), w mniejszym stopniu artykuły naukowe, co ma na celu nie tylko zilustrowanie omawianej problematyki, ale generalnie naukę krytycznej lektury tekstu. Podstawą zaliczenia jest uczestnictwo (maksymalnie dwie nieobecności nieusprawiedliwione) i aktywność (minimum cztery wypowiedzi w dyskusji na uzyskanie oceny dst.; każda dodatkowa wypowiedź podwyższa ocenę). Przewidziany jest egzamin w formie pisemnej.
Praktyki zawodowe
brak
Literatura
A. Podręczniki (Manuales)
1. O. Dabene, América Latina en el siglo XX, Ed. Sintesis, Madrid 2007
2. Dzieje Ameryki Łacińskiej, praca zbiorowa pod red. T. Łepkowskiego, 3 tomy, Warszawa 1979-1983
3. Dzieje kultury latynoamerykańskiej, F. Gawrycki (red.). Warszawa 2009
4. W. Dobrzycki, Stosunki międzynarodowe w Ameryce Łacińskiej, Warszawa 2000
5. T. Halperin Donghi, Historia contemporánea de América Latina, Madrid 1970 (i następne wydania)
6. T. E. Skidmore, P. H. Smith, Historia contemporanea de America Latina. America Latina en el siglo XX, Barcelona 1996
7. T. Wittman, Historia de America Latina, Budapest 1980
B. Monografie i opracowania (Estudios)
- M. S. Alperowicz, Dyktatura doktora Francii w Paragwaju, Wrocław 1981
- America Latina: dos siglos de Independencia, T. Fernandez Garcia et al. (eds.), Warszawa 2010
- America Latina. Interpretaciones a inicios del siglo XXI, A. Dembicz (ed.), Warszawa 2009
- J. Dominguez Arribas, El enemigo unitario en el discurso rosista (1829-1852), "Anuario de Estudios Americanos", t. LX/2/2003
- A. Domosławski, Gorączka latynoamerykańska, Warszawa 2004
- Doświadczenie demokracji w Ameryce Łacińskiej, M. Kania, A. Kaganiec-Kamieńska (red.), Kraków 2008
- H. Favre, El movimiento indigenista en America Latina, Warszawa 2006
- M. Gawrycki, Między wojną a pokojem - narodowe i międzynarodowe koncepcje rozwiązania konfliktu zbrojnego w Kolumbii, WUW, Warszawa 2004
- B. R. Hamnett, Problemas intrpretativos de la Independencia mexicana
- R. Kapuściński, Wojna futbolowa
- Identidades. Etnias, Culturas, Naciones, M. Nalewajko (ed.), Warszawa 2004
- Z. M. Kowalewski, Guerrilla latynoamerykańska, Wrocław 1978.
- T. Łepkowski, Dwie biografie amerykańskie (Bolivar. Juárez)
- M. Nalewajko, El debate nacional en el Peru (1920-1933), Warszawa 1995
- V. Perez Diaz, Sueno y razon de America Latina, Madryt 2005
- Ruchy społeczne i etniczne w Ameryce Łacińskiej, K. Derwich, M. Kania (eds.), Kraków 2011
C. Teksty źródłowe (wybór) Fuentes (selección)
1. S. Bolivar, Decreto de Guerra a Muerte
2. Dr. Francia, Discurso de apertura del Congreso del 17.06.1811
3. El Catecismo político del Doctor Francia
4. Enmienda Platt
5. J. Martí, Bases del Partido Revolucionario Cubano
6. J. Martí, Manifiesto de Montecristi
7. M. González Prada, Nuestros indios. Propaganda y ataque
8. Plan z San Luis Potosí i Plan z Ayala. Wybrane artykuły Konstytucji Meksykańskiej 1917 r.
9. Manifiesto de Córdoba (15.06.1918)
10. J. C. Mariátegui, Siete ensayos de interpretación de la realidad peruana (fragm.)
11. V. R. Haya de la Torze, El problema histórico de nuestra América. El Estado Antiimperialista. Discurso del 7 de mayo de 1924
12. J. D. Perón, Veinte verdades del peronismo
13. F. Castro, Primera Declaración de La Habana
14. E. Che Guevara, Mensaje a la Tricontinental, 1967
15. Doktryna Monroe (1823)
16. A. C. Sandino, Manifiesto politico
Teksty źródłowe przewidziane do analizy na zajęciach udostępniane będą studentom w postaci rozsyłanych mailowo skanów (w przypadku zajęć zdalnych) lub wyłożonych kserokopii (w przypadku zajęć w sali)
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: