Zagadnienia pogranicza językowego 3221-S2-0ZP11K
Na początku rozpatrywana jest dwujęzyczność, a nawet wielojęzyczność w historii Białorusi, jak również skład narodowościowy kraju.
Ponieważ interferencja językowa dotyczy przede wszystkim języka mówionego (gwarowego) - z wyjątkiem wpływów rosyjsko-białoruskich, które zachodzą zarówno na poziomie gwarowym, jak i języka literackiego - na zajęciach omawiane są związki białoruskich dialektów z dialektami sąsiednich narodów: dialektu północno-wschodniego z dialektami zachodnich regionów Rosji oraz dialektu południowo-zachodniego z gwarami ukraińskimi i polskimi. Ukazywana jest także rola substratu litewskiego.
Przy charakterystyce polsko-białorusko-litewskiego pogranicza językowego omawiany jest język białoruski północno-wschodniej Polski oraz język polski kresów północno-wschodnich: powstawanie polskich obszarów na Wileńszczyźnie, wpływ języka białoruskiego na polszczyznę kresową, cechy litewskie w języku białoruskim i polskim, sposoby slawizacji lituanizmów oraz wpływy słowiańskie w języku litewskim. Zwracana jest także uwaga na okoliczności używania języka polskiego - w zależności od rozmówcy ("swój", "obcy") oraz różnic pokoleniowych.
Na bazie gwar przejściowych i mieszanych na polsko-białorusko-ukraińskim pograniczu językowym ukazywane są wzajemne wpływy fonetyczne, morfologiczne, leksykalne i składniowe po trzech stronach granicy, ze szczególnym uwzględnieniem Podlasia - białorusko-ukraińskiej granicy językowej na Białostocczyźnie, najważniejszych zjawisk językowych w gwarach między Bugiem a Narwią, tendencji białoruskich i ukraińskich w gwarach okolic Puszczy Białowieskiej.
Charakterystyka białorusko-rosyjskiego pogranicza językowego dotyczy interferencji na poziomie gwar oraz języków literackich. Ukazywane są związki dialektu północno-wschodniego z dialektami zachodnich rejonów Rosji, cechy białoruskie w południowym dialekcie języka rosyjskiego, odbicie dawnej rosyjsko-białoruskiej interferencji językowej w gwarze staroobrzędowców w Polsce.
Na wymienionych pograniczach Białorusi wzajemne przenikanie się dotyczy nie tylko wpływów językowych, lecz także kulturowych i wyznaniowych, co z kolei odbija się na niejednoznacznym podejściu do kwestii tożsamości narodowej. Wszystkie powyższe czynniki przeplatają się i dlatego nie można ich pominąć, mówiąc o interferencji językowej. Są one ważnym elementem rozważań podczas charakterystyki zagadnień pogranicza językowego.
NAKŁAD PRACY STUDENTA – BILANS PUNKTÓW ECTS
Obciążenie studenta na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich: 30 godz. ECTS: 3, w tym:
Udział w zajęciach 30 godz. - 1 ECTS
Obciążenie studenta związane z nauką samodzielną (w tym przygotowanie do zajęć) : 30 godz. i przygotowanie do egzaminu 30 godz. - 2 ECTS
RAZEM
obciążenie studenta na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich oraz związane z nauką samodzielną: 90 godz. ECTS: 3
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Po ukończeniu przedmiotu:
1. WIEDZA: student zna i rozumie w pogłębionym stopniu:
- specyfikę metodologiczną i przedmiotową oraz terminologię wykorzystywaną w badaniach białorutenistycznych na poziomie rozszerzonym
- główne teorie badań literaturoznawczych i językoznawczych oraz filologiczne metodologie badawcze
- podstawowe kierunki badań białorutenistycznych
- rolę Białorusi we współczesnym świecie oraz jej wpływ na kształtowanie się białoruskiej literatury i języka
- proces kształtowania się języka literackiego na Białorusi
- wpływ polityki i historii na rozwój białoruskiego języka literackiego
- terytorialne uwarunkowania procesu zróżnicowania języka białoruskiego
- specyfikę języka lub literatury białoruskiej w odniesieniu do innych języków lub literatur
2. UMIEJĘTNOŚCI: student potrafi:
- sporządzać samodzielne analizy literackie lub lingwistyczne o charakterze porównawczym z wykorzystaniem odpowiednich metod i narzędzi badawczych
- ocenić znaczenie poszczególnych zjawisk językowych w aspekcie synchronicznym i diachronicznym
- ocenić znaczenie poszczególnych zjawisk językowych w kontekście współczesnej sytuacji polityczno-społecznej na Białorusi i jej pograniczach
- wykorzystywać rozszerzone terminy lingwistyczne w procesie analizy zjawisk językowych
- prezentować poglądy badaczy dotyczące literatury białoruskiej i języka białoruskiego i formułować wnioski oraz tworzyć syntetyczne podsumowania dotyczące rozwoju literatury i języka
- rozpoznawać znaczenie poszczególnych wydarzeń historycznych w kontekście dokonań europejskich dla rozwoju literatury białoruskiej i języka białoruskiego
- samodzielnie zdobywać wiedzę i poszerzać swoje umiejętności badawcze oraz zdolności przydatne w przyszłej karierze zawodowej
3. KOMPETENCJE SPOŁECZNE: student jest gotów do:
- aktywnego uczestnictwa w działaniach na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego, w tym dziedzictwa Białorusi
- systematycznego uczestnictwa w życiu kulturalnym, korzystając z różnych mediów i różnych jego form, w tym w życiu kulturalnym Białorusi
Kryteria oceniania
Warunki dopuszczenia do egzaminu końcowego:
- systematyczne przygotowanie na zajęcia zadanego materiału
- terminowe wykonywanie prac domowych i testów kontrolnych
- aktywny udział w pracach nad prezentacjami, wystąpieniami, projektami
Kryteria zaliczenia:
- osiągnięcie zakładanych efektów kształcenia obejmujących wszystkie istotne aspekty – 5,0 (ocena bardzo dobra)
- osiągnięcie zakładanych efektów kształcenia obejmujących wszystkie istotne aspekty z niewielką liczbą błędów lub nieścisłości – 4,5 (ocena dobra plus)
- osiągnięcie zakładanych efektów kształcenia z pominięciem niektórych (mniej istotnych) aspektów – 4,0 (ocena dobra)
- osiągnięcie zakładanych efektów kształcenia z pominięciem niektórych istotnych aspektów oraz z istotnymi nieścisłościami – 3,5 (ocena dostateczna plus)
- osiągnięcie zakładanych efektów kształcenia z pominięciem istotnych aspektów lub z poważnymi nieścisłościami – 3,0 (ocena dostateczna plus)
- brak osiągnięcia zakładanych efektów kształcenia – 2,0 (ocena niedostateczna)
Sprawdzian egzaminacyjny składający się z 10 do 12 pytań otwartych gdzie kryteria oceny przedstawione są w formie progów procentowych:
60% – 68% - 3 (ocena dostateczna)
69% - 77% - 3+ (ocena dostateczna plus)
78% - 86% - 4 (ocena dobra)
87% - 95% - 4+ (ocena dobra plus)
96% - 98 % - 5 (ocena bardzo dobra)
99% -100% - 5 !(ocena bardzo dobra z wykrzyknikiem)
Składniki oceny:
- ocena ciągła, kształtująca (bieżące przygotowanie do zajęć, aktywność) – 50%
- sprawdzian egzaminacyjny – 50 %
Literatura
1. Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny, t.1, Ossolineum 1980.
2. Barszczewska N., Chaustowicz M., Timoszuk M. (red.), Kulturowo-językowe dziedzictwo Podlasia, t. 1, Warszawa 2016.
3. Barszczewska N., Głuszkowska J., Jasińska T., Polsko-wschodniosłowiańskie związki językowe w mikrotoponimii północno-wschodniej Polski, [w:] Badania dialektów i onomastyki na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim, Białystok 1995.
4. Barszczewska N., Głuszkowska J., Kilka przykładów wpływu języka polskiego na składnię gwar białoruskich i ukraińskich Białostocczyzny, [w:] Ze studiów nad gwarami wschodniosłowiańskimi w Polsce, Lublin 1997.
5. Bednarczuk L., Stosunki etnolingwistyczne na obszarze Wielkiego Księstwa Litewskiego, [w:] Dzieje Lubelszczyzny VI, Lublin 1992.
6. Dejna K. Językowa przynależność gwar brzesko-pińskich, [w:] Języki i literatury wschodniosłowiańskie, Łódź 1976.
7. Grek-Pabisowa I., Słownictwo rosyjskiej wyspy gwarowej staroobrzędowców mieszkających w Polsce, Ossolineum 1983.
8. Grek-Pabisowa I., Ostrówka M., Biesiadowska-Magdziarz B., Język polski na Białorusi Radzieckiej w okresie międzywojennym. Polszczyzna pisana. Polszczyzna mówiona, Warszawa 2009.
9. Jankowiak M., Gwary białoruskie na Łotwie w rejonie krasławskim. Studium socjolingwistyczne, Warszawa 2009.
10. Klimczuk F., Ab suadnosinach havorak Brescka-Pinskaha Palessja i Padlaszsza, [w:] Badania dialektów i onomastyki na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim, Białystok 1995.
11. Kuraszkiewicz W., Ruthenica, Warszawa 1985.
12. Kurzowa Z., Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich w XVI-XX w., Warszawa-Kraków 1985.
13. Pytanni bilinhvizmu i uzaemadzejannja mou, Minsk 1982.
14. Sajewicz M., Derywacja sufiksalna osobowych nazw subiektów w nadnarwiańskich gwarach Białostocczyzny, Lublin 2002
15. Smoczyński W., Zapożyczenia słowiańskie w litewskiej gwarze puńskiej, [w:] Studia nad gwarami Białostocczyzny, Warszawa 1984.
16. Smułkowa E., Białoruś i pogranicza, Warszawa 2002.
17. Smułkowa E. (red.), Język a tożsamość na pograniczu kultur, Białystok 2000.
18. Smułkowa E., Engelking A. (red.), Pogranicza Białorusi w perspektywie interdyscyplinarnej, Warszawa 2007.
19. Turska H., O powstawaniu polskich obszarów na Wileńszczyźnie, [w:] Studia nad polszczyzną kresową, t.1. Ossolineum 1982.
20. Zdancewicz T., Nazwy terenowe i miejscowe z litewskimi apelatywami geograficznymi bala, brasta, raistas, lanka, pieva na Suwalszczyźnie, [w:] Studia nad gwarami Białostocczyzny, Warszawa 1984.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: