Podstawy translatoryki 3202-1DUSPT1E
Wykład ma na celu zapoznanie studentów ze współczesną i historyczną myślą przekładoznawczą. W jego ramach poruszone zostają takie podstawowe zagadnienia jak prototypowe cechy przekładu jako aktu komunikacji międzyjęzykowej i międzykulturowej (model komuniacyjny O. Kadego i F. Gruczy): właściwy i rozszerzony układ translacyjny; pojęcie ekwiwalencji przekładowej i wybrane jej koncepcje (m.in. E.A. Nida, Szkoła Lipska, model W.N. Komissarowa i A.D. Szwejcera, zintegrowany model badań M. Snell-Hornby; teoria relewancji E.-A. Gutta); pojęcia jednostki przekładu (translatem), inwariantu, adekwatności procesów tłumaczenia. Omówione zostają też typy znaczenia znaku językowego (referencjalne, pragmatyczne, gramatyczne) i typy odpowiedników międzyjęzykowych (pojęcie ekwiwalentu pełnego, częściowego i zerowego), zjawisko niezróżnicowania znaczenia, „fałszywi przyjaciele tłumacza”. W dalszej części wykład szczegółowo definiuje się pojęcie przekładalności (aksjomat W. Kollera i spór o uniwersalia) i zjawisko nieprzekładalności (kulturowej i językowej), lingwoetniczne uwarunkowania przekładu oraz wskazuje na kryteria ocena jakości przekładu – maksymy przekładowe oraz typy błędów przekładowych. Oddzielną grupę zagadnień stanowi warsztat tłumacza: etapy procesu przekładu (zasady wstępnej analizy tekstu, wariantowe poszukiwanie ekwiwalentu, budowa siatki referencjalnej, rola tekstów paralelnych), pojęcie strategii przekładowej oraz podstawowe techniki tłumaczeniowe. Następnie omawiana jest specyfika przekładu w zależności od typów tekstu (cechy przekładu tekstów specjalistycznych i tekstów literackich), a także problemy tłumaczenia ustnego – tłumaczenie symultaniczne i konsekutywne. Konwersatorium zamyka przegląd zagadnień z zakresu historii przekładu światowego.
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Po ukończeniu zajęć student:
1) definiuje podstawowe pojęcia z dziedziny translatoryki;
2) opisuje główne założenia historycznych i współczesnych kierunków badawczych w ramach dziedziny;
3) wiąże i opisuje główne zagadnienia teoretyczne przekładoznawstwa z konkretnymi przepadkami przekładowymi;
4) rozpoznaje i interpretuje problemy przekładowe;
5) dokonuje analizy i interpretacji przekładowej tekstów wyjściowych;
6) wyjaśnia i odpowiednio dobiera strategie i techniki przekładowe.
Kryteria oceniania
Na końcowy wynik egzaminu składają się oceny z dwóch prac – pierwsza z zakresu warsztatu tłumacza nosi charakter praktyczny (tłumaczenie i komentarz przekładowy); druga z zakresu wiedzy teoretycznej dotyczy jednego lub kilku powiązanych ze sobą zagadnień z zakresu translatoryki
Praktyki zawodowe
nie dotyczy
Literatura
Alekseeva I.S., Vvedenije v perevodovedenije, Moskva, 2004
Balcerzan E. (red.), 1977, Polscy pisarze o sztuce przekładu. Antologia, Poznań
Balcerzan E., Literatura z literatury. Strategie tłumaczy, Katowice, 1999 (nr 6 w serii pod red. P. Fasta „Studia o przekładzie”)
Barchudarov L.S., Jazyk i perevod, Moskva, 1975
Bednarczyk A., Kulturowe aspekty przekładu literackiego, Katowice, 2002
Bednarczyk A., W poszukiwaniu dominanty translatorskiej, Warszawa, 2008
Bukowski P., Heydel M. (red.), Współczesne teorie przekładu. Antologia, Kraków, 2009
Catford J.C., A Linguistic Theory of Translation, London, 1965 (fragmenty po rosyjsku Lingwističeskaja teorija perevoda [w:] Komissarov V.N. (red.), Voprosy teorii perevoda v zarubežnoj lingvistike, Moskva, 1978, 91-113
Dąmbska-Prokop U., Mała encyklopedia przekładoznawstwa, Częstochowa, 2000
Dedecius K., Notatnik tłumacza, Warszawa, 1988
Fast P. (red.), Przekład artystyczny a współczesne teorie translatorskie, Katowice, 1998 (nr 8 w serii „Studia o przekładzie”)
Fast P. (red.), Krytyka przekładu w systemie wiedzy o literaturze, Katowice, 1998 (nr 9 w serii „Studia o przekładzie”)
Fast P., Żemła K.(red.), Komparatystyka literacka a przekład, Katowice, 2000 (nr 10 w serii „Studia o przekładzie”) oraz inne tomy z tej serii
Fiodorov A.V., Osnovy obščej teorii perevoda, Moskva, 1983
Garbowskij N.K., Teorija perevoda, Moskva, 2004
Grucza F., Zagadnienia translatoryki , [w:] F. Grucza (red.), Glottodydaktyka i translatoryka, Wyd. UW, 1981, 9-27
Grucza F., Lingwistyka, lingwistyka stosowana, glottodydaktyka, translatoryka, [w:] F. Grucza (red.), Lingwistyka, glottodydaktyka, translatoryka, Wyd. UW, 1985, 19-44
Grucza F., Tłumaczenie, teoria tłumaczeń, translatoryka, [w:] F. Grucza (red.), Problemy translatoryki i dydaktyki translatorycznej, Wyd. UW, 1986, 9-27
Hejwowski K., Przekład: mity i rzeczywistość. Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu, PWN, 2004
Jakobson R., O lingvističeskich aspektach perevoda, [w:] Komissarov V.N. (red.), Voprosy teorii perevoda v zarubežnoj lingvistike, Moskva, 1978, 16-24
Jäger G., Kommunikativnaja i funkcjonalnaja ekvivalentnost, [w:] Komissarov V.N. (red.), Voprosy teorii perevoda v zarubežnoj lingvistike, Moskva, 1978, 137-156
Kade O., Problemy perevoda v svete teorii kommunikacji, [w:] Komissarov V.N.(red.), Voprosy teorii perevoda v zarubežnoj lingvistike, 1978, 69-90
Kielar B.Z., Tłumaczenie i koncepcje translatoryczne, Ossolineum, 1988
Kielar B.Z., Zarys translatoryki, Wyd. KJS UW, 2003
Kielar B.Z., Grucza S. (red.), Języki specjalistyczne 3. Lingwistyczna identyfikacja tekstów specjalistycznych, Warszawa, 2003
Komissarov V.N., Slovo o perevode, Moskva, 1973
Komissarov V.N., Lingvistika perevoda, Moskva, 1980
Komissarov V.N., Obščaja teorija perevoda, Moskva, 1999
Komissarov V.N., Sovremennoe perevodovedenije, Moskva, 2004
Komissarov V.N. (red.), Voprosy teorii perevoda v zarubežnoj lingvistike, Moskva, 1978
Konieczna-Twardzikowa J., Kropiwiec U. (red..), Między oryginałem a przekładem. t. 1 Czy istnieje teoria przekładu?, Kraków, 1995
Kozłowska Z., O przekładzie tekstu naukowego, Wyd. UW, 1995 i nast.
Krysztofiak M. , Przekład literatury a translatologia, Wyd. UAM, 1999
Kubińscy O.i T. (red.), Przekładając nieprzekładalne, Gdańsk, 2000 (I), 2005 (II), 2008 (III)
Legeżyńska A., Tłumacz i jego kompetencje autorskie, Warszawa, 1986
Legeżyńska A., Tłumacz jako drugi autor - dziś, [w:] Nowicka-Jeżowa A.(red.), Przekład literacki/ Teoria. Historia. Współczesność, PWN, 1997, 40-50
Levyj I, Iskusstvo perevoda, Moskva, 1981
Lewandowski J. (red.), Języki specjalistyczne 2. Problemy technolingwistyki, Warszawa, 2002
Lewicki R., Obcość w odbiorze przekładu, Lublin, 2000
Lewicki R. (red.), Przekład. Język. Kultura, Lublin, 2002
Lipiński T., Vademecum tłumacza, IDEA, 2000
Lukszyn J. (red.), Tezaurus terminologii translatorycznej, Warszawa, Wyd. UW, 1991, 1993
Lukszyn J., W. Zmarzer, Teoretyczne podstawy terminologii, Warszawa, 2001
Lukszyn J. (red.), Języki specjalistyczne 1. Metajęzyk lingwistyki, Warszawa, 2001
Lvovskaja E.D., Teoretičeskije problemy perevoda, Moskva, 1985
Neubert A., Pragmatičeskije aspekty perevoda, [w:] Komissarov V.N. (red.), Voprosy teorii perevoda v zarubežnoj lingvistike, Moskva, 1978, 185-202
Newmark P., Approaches to Translation, Oxford, 1986
Nida E., Science of Translation, [w:] Language Structure and Translation, London, 1975, 79-101 (tłum. ros. “Voprosy Jazykoznanija”, 1970, 4, 7-14)
Nida E., Toward a Science of Translating, Brill, Leiden, 1964 (fragmenty jako: Nida E., K nauke perevodit, [w:] Komissarov V.N., Voprosy teorii perevoda v zarubežnoj lingvistike, 1978, 114-137)
Nowicka –Jeżowa A., Knysz-Tomaszkiewicz D., Przekład literacki/ Teoria. Historia. Współczesność, PWN, 1997
Pisarska A., Tomaszkiewicz T., Współczesne tendencje przekładoznawcze, Wyd. UAM, 1998
Popovič A., Teoria przekładu w systemie nauki o literaturze, [w:] Konteksty nauki o literaturze, Wrocław, 1973
Popovič A., Model komunikacji literackiej a przekład, tłum. J. Baluch, [w:] Teoria i historia przekładu artystycznego, red.J. Baluch, Kraków, 1974
Reiss K., 1978, Klassifikacija tekstov i metody perevoda, [w:] Komissarov V.N. (red.), Voprosy teorii perevoda v zarubežnoj lingvistike,Moskva, 1978, 202-228
Sadkowski W., Odpowiednie dać słowu słowo. Zarys dziejów przekładu literackiego w Polsce, Warszawa, 2002
Sdobnikov V.V., Petrova O.V., Teorija perevoda, Moskva, 2006
Skibińska E., Przekład a kultura, Wrocław, 1999
Steiner G., Po wieży Babel. Problemy języka i przekładu, Universitas, 2000
Švejcer A.D., Teoria perevoda. Status, problemy, aspekty, Moskva, 1988
Tabakowska E., Językoznawstwo kognitywne w teorii i praktyce przekładu: oleodruk i symfonia na dwa fortepiany, [w:] J. Konieczna-Twardzikowa, U. Kropiwiec (red..), Między oryginałem a przekładem. t. 1 Czy istnieje teoria przekładu?,1995, 31 - 41;
Tabakowska E., Językoznawstwo kognitywne a poetyka przekładu, Kraków: Universitas, 2001
Tabakowska E., O przekładzie na przykładzie. Rozprawa tłumacza z Europą Normana Daviesa, Kraków, 2003
Tjulenev S.V., Teorija perevoda, Moskva, 2004
Tomaszkiewicz T., Przekład audiowizualny, Warszawa, 2006
Toper P.M., Perevod v sistemie sravnitel’nogo literaturovedenija, Moskva, 2000
Urbanek, Pęknięte lustro. Tendencje w teorii i praktyce przekładu na tle myśli humanistycznej, Warszawa, 2004
Vinay J.-P., Darbelnet J., Techničeskije sposoby perevoda , [w:] Komissarov V.N. (red.), Voprosy teorii perevoda v zarubežnoj lingvistike, Moskva, 1978, 157-167
Venuti L. (red.), The Translation Studies Reader, Routledge, London - New York, 2000 Venuti L., The Translator’s Invisibility. A history of translation, London –NY, 1995
Vlachov S., Florin S., Neperevodimoe v perevode, Moskva, 1980
Voellnagel A., Jak nie tłumaczyć tekstów technicznych, 1998
Wojtasiewicz O., Wstęp do teorii tłumaczenia, 1957 i nast.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: