- Bioinformatyka i biologia systemów, stacjonarne, pierwszego stopnia
- Informatyka, stacjonarne, pierwszego stopnia
- Matematyka, stacjonarne, pierwszego stopnia
- Bioinformatyka i biologia systemów, stacjonarne drugiego stopnia
- Informatyka, stacjonarne, drugiego stopnia
- Matematyka, stacjonarne, drugiego stopnia
Dzieje Rzeszy Niemieckiej w średniowieczu. Cz. II (K1) 3104-WH19GAW/L-OG
W języku polskim (a także angielskim) nie dysponujemy zarysem dziejów średniowiecznej Rzeszy Niemieckiej. Utrudnia to poznanie przeszłości tak ważnego sąsiada, który pełnił rolę najważniejszego pośrednika w kontaktach ziem polskich z Zachodem Europy stanowi dostateczne uzasadnienie tematu wykładu. Jego przedmiotem są dzieje polityczne, rozwój ideologii cesarskiej i poczucia wspólnoty oraz ewolucja ustroju państwa i struktur społecznych w kontekście europejskim. Przemiany, jakim uległa Rzesza Niemiecka od X do XV w., zadecydowały na dalsze stulecia o specyficznym kształcie niemieckiej państwowości. Uniwersalistyczne i zajmujące w X-XI w. hegemonialną pozycję w świecie łacińskim Cesarstwo przekształciło się w tym czasie w Rzeszę władztw terytorialnych, której monarcha opierał możliwości działania przede wszystkim na posiadłościach swojej rodziny. Modernizacja struktur państwowych przyniosła w większości państw europejskich powstanie w późnym średniowieczu narodowych monarchii stanowych. W Rzeszy splot różnych czynników spowodował, że przemiany organizacji władzy politycznej i terytorialnej przebiegały od XII w. przede wszystkim w poszczególnych władztwach. Dopiero w XV w. sformułowany został stanowy program reform, którego realizacja w 1495 r. i na następnych Reichstagach przyniosła przejściowe wzmocnienie wspólnych instytucji państwowych. Wykład przewidziany jest na dwa semestry z cezurą na tzw. Wielkim Bezkrólewiu 1256-1273. W wykładzie staram się uwzględniać najnowszy stan wiedzy
Rodzaj przedmiotu
fakultatywne
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
PPo uzyskaniu zaliczenia student powinien posiadać wiedzę niezbędną do zrozumienia przyczyn specyficznej ewolucji państwa niemieckiego oraz rozumieć podstawowe pojęcia stosowane przy analizie zjawisk politycznych i społecznych; samodzielnie analizować i pokonywać dystans kulturowy różniący świadomość historyczną społeczeństwa niemieckiego od jego wschodnich sąsiadów, dostrzegać bogactwo historyczne dziedzictwa europejskich narodów; znać w stopniu pogłębionym źródła historyczne wykorzystywane w badaniach nad Rzeszą Niemiecką w średniowieczu; - w stopniu pogłębionym historię historiografii oraz współczesne teorie, prądy i szkoły badawcze związane z badaniami nad Rzeszą Niemiecką w średniowieczu; - śledzić postęp badań nad dziejami Rzeszy Niemieckiej w średniowieczu; krytycznej postawy wobec przekazywanych mu treści.
Kryteria oceniania
W końcu semestru przewidziany jest krótki test z wybranych, a poruszanych przeze mnie problemów. W przypadku niezgodności proponowanej oceny z aspiracjami studenta istnieje możliwość rozmowy na temat omawianych zagadnień.
Literatura
Literatura naukowa w języku polskim dotycząca dziejów średniowiecznej Rzeszy Niemieckiej jest uboga. W 2010 r. opublikowane zostało tłumaczenie popularnej syntezy: Stefan Weinfuter, Niemcy w średniowieczu 500-1500, Warszawa 2010. Polecam jej lekturę. Nie może jednak pełnić roli podręcznika. Ujęcie jest zwięzłe i zostało skierowane do dzisiejszych czytelników niemieckich. Autor skupia się na dziejach Niemiec w obecnych granicach. Jest to perspektywa mocno anachroniczna, a wiele podstawowych i istotnych w punktu widzenia systematycznego wykładu uniwersyteckiego problemów zostało pominiętych. Interesującym, ale cząstkowym uzupełnieniem jest tłumaczenie książki: G. Althof, Ottonowie. Władza królewska bez państwa, Warszawa 2010; publikacja zawiera zarys dziejów pierwszej fazy kształtowania się państwa niemieckiego; por. G. Althof, Potęga rytuału. Symbolika władzy w średniowieczu, Warszawa 2011. Polecam także fascynujący tom studiów J. Banaszkiewicza, Trzy po trzy o dziesiątym wieku, Kraków 2014. Bardziej szczegółowy zarys dziejów politycznych do 1125 r. przedstawił J. Sochacki, Niemcy, Poznań 2016, ale narracja jest przedstawiona w sposób zawikłany; por. tenże, Formowanie się wczesnośredniowiecznego państwa niemieckiego w latach 919-962, Słupsk 2014. Dziejom dynastii ottońskiej poświęcone zostały dwie wnikliwe biografie J. Strzelczyk: Otton I Wielki, Poznań 2018 i Otton III, Wrocław 2000.
Starsze polskie podręczniki są w znacznym stopniu zdezaktualizowane i nie uwzględniają nowszych badań. Z punktu widzenia kompletności wykładu dziejów politycznych najlepszy jest: J. Krasuski, Historia Niemiec, wyd. 2, Wrocław 2005. Bardzo zwięzłe informacje zawiera:: Cz. Karolak, W. Kunicki, H. Orłowski, Dzieje kultury niemieckiej, Warszawa 2007. Można wymienić także: K. Tymieniecki, Dzieje Niemiec do początku ery nowożytnej, Poznań 1948; W. Czapliński, A. Galos, W. Korta, Historia Niemiec, wyd. 2, Wrocław 1990 (i następne); ujęcie: A. Czubiński, J. Strzelczyk, Zarys dziejów Niemiec i państw niemieckich powstałych po II wojnie światowej, Poznań 1986 jest zbyt zwięzłe; specyficzne problemy pojęciowe niemieckiej historiografii wyjaśnia H.-D Heimann, Wprowadzenie do historii średniowiecznej, Toruń 1999; dziejów Rzeszy także częściowo dotyczą: H. Wereszycki, Historia Austrii, wyd. 2, Wrocław 1986; J. Wojtowicz, Historia Szwajcarii, wyd. 2, Wrocław 1989; J. Balicki, M. Bogucka, Historia Holandii, wyd. 2, Wrocław 1989; B. Wachowiak, A. Kamiński, Dzieje Brandenburgii-Prus na progu czasów nowożytnych (1500-1701), Poznań 2001;. o ustroju najwięcej informacji podaje M. Sczaniecki, Powszechna historia państwa i prawa, wyd. 9, Warszawa 1997; pewną wartość zachowuje O. Balzer, Historia ustroju Austrii w zarysie, Lwów 1908; ogólnikowo J. F. Noël, Święte cesarstwo, Warszawa 1998. Z nowszych prac szczegółowych: P. Dollinger, Dzieje Hanzy (XII-XVII wiek), Gdańsk 1975; J. Hauziński, Polityka orientalna Fryderyka II Hohenstaufa, Poznań 1976; tenże W kręgu uniwersalizmu średniowiecznego „Sacrum Imperium Romanum, Słupsk 1988; tenże, Imperator „końca świata”: Fryderyk II Hohenstauf (1194-1250), Gdańsk 2000 – nowe, poprawione wydanie: tenże, Fryderyk II Hohenstauf: cesarz rzymski, Poznań 2015; B. Zientara, Świt narodów europejskich, Warszawa 1985; Niemcy – Polska w średniowieczu, red. J. Strzelczyk, Poznań 1986; tenże, Otton III, Wrocław 2000; F. Seibt, Karol IV. Cesarz w Europie 1346-1378, Warszawa 1996; S. Gawlas, O kształt zjednoczonego Królestwa: niemieckie władztwo terytorialne a geneza społeczno-ustrojowej odrębności Polski, wyd 2, Warszawa 2000; biografie E. W. Wies: Cesarz Henryk IV. Canossa i walka o panowanie nad światem, Warszawa 2000 i tenże, Fryderyk Barbarossa: mit i rzeczywistość, Warszawa 1996; tenże, Cesarz Fryderyk II. Mesjasz czy antychryst, Warszawa 2000 mają popularny charakter; ostatnio przetłumaczono na język polski klasyczną (1927-1931) monografię: E. Kantorowicz, Fryderyk II 1194-1250, Oświęcim 2015. Także: A. Paner, Luksemburgowie w Czechach. Historia polityczna ziem czeskich w latach 1310-1437, Gdańsk 2004; taże, Przemyślidzi, Gdańsk 2008; W. Iwańczak, Jan Luksemburski, Warszawa 2012; o pośredniczącej roli Rzeszy Niemieckiej wobec Polski i innych wschodnich sąsiadów nowe obserwacje w zbiorowym tomie: Ziemie polskie wobec Zachodu. Studia nad rozwojem średniowiecznej Europy, red. S. Gawlas, Warszawa 2008; książka F. Prinz, Niemcy narodziny państwa. Celtowie, Rzymianie, Germanie, Warszawa 2007 dotyczy czasów wcześniejszych. Polecam także tomik: Rozkwit średniowiecznej Europy, red. H. Samsonowicz, Warszawa 2001.
Osobnym problemem są przemiany uwikłania badań historycznych w polityczne ideologie i społeczne funkcje niemieckiej pamięci historycznej, w tej sprawie za szczególnie godne polecenia uważam: H. Olszewski, Nauka historii w upadku. Studium o historiografii i ideologii historycznej w imperialistycznych Niemczech, Warszawa-Poznań 1982; A. Wolff-Powęska, Pamięć – brzemię i uwolnienie. Niemcy wobec nazistowskiej przeszłości (1945-2010), Poznań 2011.
Literatura niemiecka jest trudna do ogarnięcia: standardowe ujęcie: Gebhardt, Handbuch der deutschen Geschichte, wyd. H. Grundmann, Stuttgart 1970-1976; obecnie pod redakcją A. Haverkamp’a przygotowywane jest całkowicie zmieniona nowa wersja, dotychczas ukazało się kilka tomów, m in.: H. Keller, G. Althoff, Die Zeit der späten Karolinger und der Ottonen. Krisen und Konsolidierungen 888-1024; A. Haverkamp, Zwölftes Jahrhundert 1125-1198; W. Stürner, Dreizehntes Jahrhundert 1198-1273; H. Boockmann, H. Dormeier, Konzilien, Kirchen- und Reichsreform (1410-1495), Stuttgart 2005-2008; nowsze syntezy: w serii Die neue deutsche Geschichte: A. Haverkamp, Aufbruch und Gestaltung Deutschland 1056-1273, München 1993; Siedler deutsche Geschichte: H. K. Schulze, Hegemoniales Kaisertum Ottonen und Salier; H. Boockmann, Stauferzeit und spätes Mittelalter Deutschland 1125-1517; Propyläen Geschichte Deutschlands: H. Keller, Zwischen regionaler Begrenzung und universalem Horizont. Deutschland im Imperium der Salier und Staufer 1024 bis 1250, Berlin 1986; P. Moraw, Von offener Vefassung zu gestalteter Verdichtung. Das Reich im späten Mittelalter 1250 bis 1490, tamże 1985 (i nowe wydania); także B. Töpfer, E. Engel, Vom staufischen Imperium zum Hausmachtkönigtu. Deutsche Geschichte vom Wormser Konkordat 1122 bis zur Doppelwahl von 1314, Weimar 1976; H. Thomas Deutsche Geschichte des Spätmittelalters 1250-1500, Stuttgart 1983; H. Lieberich, H. Mitteis, Deutsche Rechtsgeschichte, München 1978; K. Kroeschell, Deutsche Rechtsgeschichte, t. 1-2, Opladen 1980; H. K. Schulze, Grundstrukturen der Verfassung im Mittelalter, t. 1-4, Stuttgart 1992-2011; O. Engels, Die Staufer, tamże 1994; Die Habsburger im Mittelalter von Rudolf i. bis Friedrich III, tamże 1994; orientacja w stanie badań: M. Borgolte, Sozialgeschichte des Mitelalters. Eine Forschungsbilanz nach der deutschen Einheit, München 1996; H. W. Goetz, Moderne Mediävistik. Stand und Perspektiven Mittelalterforschung, Darmstadt; 1999; szersze, ale na ogół znakomite przeglądy badań w poszczególnych tomikach z serii Enzyklopädie deutscher Geschichte, tu zwłaszcza: M. Borgolte, Die mittelalterliche Kirche, München 1992; K.-F. Krieger, König, Reich und Reichsreform im Spätmittelalter, tamże 1992; E. Boshof, Königtum und Königsherrschaft im 10. und 11. Jahrhundert, tamże 1993; W. Hartmann, Der Investiturstreit, tamże 1993; J. Ehlers, Die Entstehung des deutschen Reiches, tamże 1994; B. Schimmelpfennig, Könige und Fürsten nach dem Wormser Konkordat, tamże 1996; E. Schubert, Fürstliche Herrschaft und Territorium im späten Mittelalter, tamże 1996; D. Berg, Deutschland und seine Nachbarn 1200-1500, tamże 1997; W. Hechberger, Adel Ministerialität und Rittertum im Mittelalter, tamże 2004; ostatnio H. Müller, Die kirchliche Krise des Spätmittelalters, 2012; wysoką wartość mają tomiki Kohlhammer Urban Taschenbücher, m. in.: H. Beumann, Die Ottonen; G. Althoff, Die Ottonen (obecnie także w polskim tłumaczeniu), E. Boshof, Die Salier; O. Engels, Die Staufer; K. F. Krieger, Die Habsburger im Mittelalter; J. K. Hoensch, Die Luxemburger (stale nowe wydania); godna polecenia są też tomy z serii opracowań historii Europy: Oldenbourg Grundriß der Geschichte, tu tomy: J. Fried, Die Formierung Europas 840-1946; H. Jakobs, Kirchenreform und Hochmittellalter 1046-1215; U. Dirmleier, G. Fouquet, B. Fuhrmann, Europa im Spätmittelalter 1215-1378; E. Meuthen, Das 15. Jahrhundert, München (stale nowe wydania); Handbuch der Geschichte Europas, wyd. P. Blickle, tu tomy: H-W. Goetz, Europa im frühen Mittelalter 500-1050; M. Borgolte Europa Entdeckt seine Vielfalt 1050-1250; M. North, Europa Expandiert 1250-1500, Stuttgart (stale nowe wydania); najnowsza panorama dziejów XIV w.: Die Goldene Bulle: Politik – Wahrnehmung – Rezeption, t. 1-2, wyd U. Hohensee i inni, Berlin 2009. Z prac w języku angielskim za godne polecenia uważam: B. Arnold, German Knighthood 1050-1300, Oxford 1985; tenże Princes and territories in Medieval Germany, Cambridge 1991 i liczne prace K. Leyser’a; ostatnio: The Origins of the German Principalities, 1100-1350. Essays by German Historians, ed. G.A.Loud, J. Schenk, London-New York 2017
Więcej informacji
Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:
- Bioinformatyka i biologia systemów, stacjonarne, pierwszego stopnia
- Informatyka, stacjonarne, pierwszego stopnia
- Matematyka, stacjonarne, pierwszego stopnia
- Bioinformatyka i biologia systemów, stacjonarne drugiego stopnia
- Informatyka, stacjonarne, drugiego stopnia
- Matematyka, stacjonarne, drugiego stopnia
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: