Wstęp do etnologii i antropologii kulturowej 2 3102-LWEA2

Wykład prezentuje rozwój podejścia antropologicznego do zjawisk i procesów kulturowo-społecznych od połowy XX w. do drugiej dekady wieku XXI. Informując o założeniach teoretycznych, stosowanych pojęciach, badaniach terenowych i ważniejszych publikacjach prowadzi studenta przez historię dyscypliny pokazując współgranie ujęć naukowych z dynamicznie zmieniającą się rzeczywistością.
Kolejne wykłady rozpoczynają wypowiedzi studentów dotyczące potocznych znaczeń pojęć takich jak fenomen (zjawisko), proces, kapitał, habitus itp., które następnie zostaną skonfrontowane z naukowym zastosowaniem i akademicką wykładnią tych kategorii
Wykład 1 prezentuje fenomenologiczne podejście do kultury; wprowadza terminy Mircea Eliadego: teofania, hierofania, kratofania, illud tempu, axis mundi, sacrum-profanum; eliadowską koncepcję mitu oraz wartościowania przestrzeni i czasu; ukazuje wpływ idei fenomenologicznych na polskich etnologów: Cezarię Baudouin de Courtenay Ehrenkreutz Jędrzejewiczową (interpretacja apokryfu o Św. Cecylii) i Zbigniewa Benedyktowicza (stereotypy o obcych) oraz socjologiczną recepcję myśli fenomenologicznej w postaci socjologii wiedzy Alfreda Shutza i Społecznego tworzenia rzeczywistości Petera Bergera i Thomasa Luckmana.
Wykład 2 pokazuje ujęcia akcjonistyczne w antropologii brytyjskiej: procesualne podejście Victora Turnera i jego koncepcję dramatów społecznych w afrykańskiej społeczności Ndembu; szkołę manchesterską Maxa Gluckmana i ich badania w pasie miedzionośnym w Rodezji (Zambii), tranzakcjonizm Frederika Bartha i akcjonistyczne teorie gry George’a Baileya. Wykład uzupełniają informacje o amerykańskiej antropologii marksistowskiej (Jonathan Friedman, Richard Lee) i materializmie Marvina Harrisa.
2. Wykład 3 relacjonuje rozwój myśli kulturalistycznej w antropologia amerykańskiej rozpoczynając od projektu Talcotta Parsonsa wyznaczającego nowe miejsce antropologii w amerykańskich naukach społecznych; poprzez badania nad systemem pokrewieństwa Davida Schneidera; aż po koncepcję mito-praktyki Marshalla Sahlinsa i jego polemikę z Gananthem Obeyesekere.
Wykład 4 prezentuje antropologię interpretatywną Clifforda Geertza inspirowaną hermeneutyką gadamerowską; wprowadza koncepcje opisu gęstego, badacza nieprzezroczystego, badania rozumianego w kategoriach dialogu (rozmowy) ilustrowane przykładami z publikacji Geertza.
Wykład 5 opisuje zwrot literacki w antropologii amerykańskiej i pojawienie się antropologii refleksyjnej jako odpowiedzi na prądy postmodernistyczne w humanistyce; pokazuje nowe krytyczne podejście do fundamentalnej dla antropologii kategorii kultura i nowe sposoby budowania autorytetu antropologicznego (James Clifford, Paul Rabinow, George E. Marcus, Vincent Crapanzano, Renato Rosaldo i inni).
Wykład 6 pokazuje europejską recepcję amerykańskiej antropologii postmodernistycznej owocującą pogłębioną refleksją nad procesem badań terenowych oraz tekstualizacji terenowych doświadczeń (Kirsten Hastrup, Perle Mohl, Jonas Frykman, Orvar Lofgren, Ulf Hannerz).
Po Wykład 7 powraca do lat siedemdziesiątych we francuskiej myśli społecznej pokazując przejście od strukturalizmu do post-strukturalizm na przykładzie rozwoju naukowego Pierre’a Bourdieu zaczynającego od strukturalnej analizy domu kabylskiego, a następnie wprowadzającego do języka nauk społecznych tak kluczowe pojęcia jak habitus, kapitał kulturowy, przemoc symboliczna oraz teoria praktyki. Wykład 8 kontynuuje rozważania o francuskiej myśli post-strukturalistycznej prezentując inspirujące antropologów idee Michela Foucault: archeologia/genealogia wiedzy, badanie dyskursów, koncepcja wiedzy/władzy i rządomyślność.
Wykład 9 kontynuuje wywód o myśli francuskiej wprowadzając koncepcję nie-miejsc Marca Augé; pojęcie użytkowania Michela de Certeau i jego tezę o aktywnej konsumpcji (strategiach producentów i taktykach konsumentów); ideę symulakrum oraz pojęcie hiperrzeczywistości Jeana Baudrillarda.
Wykład 10 ukazuje rozwój idei konstruktywizmu rozpoczynając od psychologicznych rozważań o konstruowaniu tożsamości (Jacques Lacan, Franc Fanon, Eric Ericson) po wpływ konstruktywizmu na definiowanie tożsamości narodowych (Benedict Anderson, Eric Hobsbawm, Ernest Gellner, Krzysztof Pomian i inni), regionalnych (Eric Hobsbawm) i lokalnych (Anthony Cohen).
Wykład 11 kontynuując nastawienie konstruktywistyczne opisuje rozwój refleksji dotyczącej płci kulturowej ukazując wpływ płci badacza na dostrzeganie zjawisk kulturowych (Anette Weiner), proces przechodzenia od strukturalistycznych opozycji kreślonych (m. in. przez Sherry Ortner) do ich dekonstrukcji (Henrietta Moore, Marilyn Strathern, Judith Okeley) i nowszych podejść do kwestii płci i ciała (Lila Abu Lughod, Pnina Werbner i inne).
Wykład 12 pokazuje konstruktywistyczne podejście do badań nad Orientem widoczne w książce Edwarda Saida z 1978 r. oraz w publikacjach Timothy Mitchella, Lili Abu-Lughod, Dipesha Chakrabarty’ego, Homi’ego Bhabhy, Achille Mbembe i Arjuna Appadurai.
Wykład 13 przedstawia antropologiczną krytykę dyskursu rozwojowego Arthuro Escobara, Jamesa Fergusona będącą krytycznym podejściem do teorii rozwojowych takich jak teoria Rostowa z l. 60 czy koncepcja Systemu - świata Emmanuela Wallensteina, a przede wszystkim do inspirowanych nimi praktyk wdrażanych przez światowe agencje rozwoju.
Wykład 14 stanowi wprowadzenie w antropologię środowiska rozwijającą się od nowogwinejskich badań Roya Rapaporta, przez koncepcje Tima Ingolda, do amazońskich badań Philipa Descoli, aż po ideę perspektywizmu Eduardo Vieirosa de Castro.
Wykład 15 objaśnia definicję globalizacji w ujęciu antropologicznym Teda Lewellena, prezentuje teorię dysjunktywnych przepływów Ajruna Appadurai; opisuje wybrane aspekty tego procesu na przykładzie monografii takich jak Friction. Ethnography of global connections Anny Lowenhaupt Tsing.