Kształcenie sprawności komunikacyjno-językowych uczniów 3007-SP-PDN-KSJ
Ćwiczenia poświęcone są omówieniu następujących zagadnień:
1. Wprowadzenie: organizacja procesu dydaktycznego (najważniejsze dokumenty polonisty: podstawa programowa, standardy wymagań egzaminacyjnych, informatory o egzaminie ósmoklasisty i egzaminie maturalnym).
2. Elementy pragmatyki językowej (m.in. sytuacja komunikacyjna, intencja). Akty mowy. Funkcje języka i wypowiedzi (interpretacja szkolna na tle ujęć akademickich). Dostosowywanie środków językowych do sytuacji, odbiorcy i celu (intencji) wypowiedzi.
3. Elementy retoryki w szkole (m.in. teza, argument, wniosek). Perswazja i manipulacja językowa. Odróżnianie informacji o faktach od opinii. Autoprezentacja maturalna.
4. Kształcenie umiejętności pisania dłuższych form wypowiedzi (ze szczególnym zwróceniem uwagi na zróżnicowanie gatunkowe i stylistyczne oraz kompozycję, spójność i organizację tekstu). Dobór i metody analizy tekstów wzorcowych. Ocenianie prac uczniów.
5. Kultura języka w szkole (podstawowe terminy, kryteria oceny poprawności językowej, poprawność a sprawność językowa, klasyfikacja i poprawa błędów językowych). Etyka i estetyka zachowań językowych (kłamstwo, agresja, eufemizmy i wulgaryzmy). Korzystanie ze słowników.
6. Zagadnienia fleksyjne. Funkcje i nacechowanie stylistyczne różnych form fleksyjnych poszczególnych części mowy.
7. Metodyka składni wypowiedzeń złożonych. Przeciwdziałanie monotonii składniowej i błędom w wypowiedziach uczniów. Interpunkcja w wypowiedzeniu złożonym.
8. Zagadnienia słowotwórcze (niekonsekwencje terminologiczne i interpretacyjne; słowotwórstwo na usługach literatury, dowcipu, reklamy). Wyrazy rodzime i zapożyczone.
9. Słownictwo jako system (pola leksykalno-semantyczne, polisemia a homonimia, synonimia, antonimia i hiperonimia) i jako tworzywo tekstu (słowo w tekście artystycznym).
10. Zróżnicowanie współczesnej polszczyzny. Nacechowanie terytorialne, stylistyczne, chronologiczne słownictwa (m.in. wyrazy gwarowe, terminy naukowe, archaizmy). Szkolna charakterystyka odmian i stylów języka polskiego. Stylizacja.
11. Historia języka polskiego (z elementami gramatyki historycznej) w liceum (pochodzenie polskiego języka literackiego, rozwój słownictwa na wybranych przykładach; objaśnianie najważniejszych zmian w systemie języka polskiego).
12. Językowy obraz świata (JOŚ utrwalony w związkach frazeologicznych, konstrukcjach słowotwórczych i znaczeniach słów).
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
Wiedza:
Słuchacz ma ugruntowana wiedzę na temat metod kształcenia polonistycznego, konstrukcji programów, planowania lekcji i metod aktywizacji uczniów.
Słuchacz ma pogłębioną i uporządkowaną wiedzę na temat opisu gramatycznego języka polskiego (w tym jego przeszłości), zwłaszcza w funkcjonalnym aspekcie językoznawstwa polonistycznego.
Słuchacz zna własności szkolnych gatunków wypowiedzi; wie jak przeciwdziałać popełnianym przez uczniów błędom.
Umiejętności:
Słuchacz realizuje proces dydaktyczny, uwzględniając stan badań naukowych i trafnie dobierając metody nauczania, w celu wspomagania kompetencji językowej i kompetencji komunikacyjnej uczniów.
Słuchacz wykorzystuje wiedzę w zakresie językoznawstwa w planowaniu procesu dydaktycznego.
Słuchacz skutecznie przygotowuje uczniów do tworzenia poprawnych i celowych wypowiedzi.
Słuchacz kontroluje i ocenia postępy uczniów w zakresie wypowiedzi ustnych i pisemnych.
Słuchacz integruje wiedzę i umiejętności z różnych działów nauki o języku i literaturze, dąży do systematyzacji i funkcjonalizacji wiedzy.
Kompetencje społeczne:
Słuchacz świadomie i odpowiedzialnie kształtuje proces dydaktyczny w celu umożliwienia uczniom pełnego uczestnictwa w życiu społecznym z uwzględnieniem rozwoju ich kompetencji językowych.
Kryteria oceniania
Podstawą do wystawienia oceny jest:
1. Obecność na zajęciach.
2. Aktywny udział w zajęciach.
3. Wykonywanie prac cząstkowych (np. ocena wypracowania uczniowskiego, opracowanie konspektu lekcji) .
4. Zaliczenie na ocenę – projekt dydaktyczny.
Literatura
Podstawa programowa, wybrane podręczniki i programy oraz informatory o egzaminie ósmoklasisty i egzaminie maturalnym.
E. Bańkowska, Rozprawka - przygoda człowieka rozumnego [w:] Na językoznawczych ścieżkach, red. A. Mikołajczuk, R. Pawelec, Warszawa 2007.
Wiedza o języku polskim w zreformowanej szkole. Szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne, red. A. Mikołajczuk, J. Puzynina, Warszawa 2004.
A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa 2005 (r. 8 Typy błędów językowych; r. 13 Estetyka słowa. Brutalizacja języka publicznego. Grzeczność językowa).
D. Bartol-Jarosińska, Zagadnienia leksykalno-semantyczne [w:] Nauka o języku dla polonistów, red. S. Dubisz, Warszawa 1997.
D. Zdunkiewicz-Jedynak, ABC stylistyki [w:] Polszczyzna na co dzień, red. M. Bańko, Warszawa 2006.
E. Wierzbicka, ABC dobrego mówcy [w:] Polszczyzna na co dzień, red. M. Bańko, Warszawa 2006.
Gatunki wypowiedzi w szkole [w:] Praktyczna stylistyka nie tylko dla polonistów, red. E. Bańkowska, A. Mikołajczuk, Warszawa 2003.
H. Zgółkowa, Retoryka w zreformowanej szkole. Diagnozy i perspektywy [w:] Retoryka dziś, red. R. Przybylska, W. Przyczyna, Kraków 2001.
H. Jadacka, Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa 2005 (cz. III Składnia, zwłaszcza: Szyk wyrazów w zdaniu; Użycie imiesłowowych równoważników zdania).
J. Podracki, Składnia polska, Warszawa 1997.
M. Nagajowa, Sztuka dobrego pisania i mówienia. Poradnik językowy dla młodzieży, Warszawa 2003.
R. Grzegorczykowa, Problem funkcji języka i tekstu w świetle teorii aktów mowy [w:] Język a kultura, t. 4, red. J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa, Wrocław 1991.
R. Grzegorczykowa, Pojęcie językowego obrazu świata [w:] Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa, Wrocław 1991.
S. Bortnowski, Warsztaty dziennikarskie, Warszawa 1999.
M. Bańko, Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa 2002.
S. Gala, Z dydaktyki języka ojczystego w szkole, Łódź 1996 – artykuły dotyczące nauczania fleksji i słowotwórstwa.
Nauka o języku dla polonistów, red. S. Dubisz, Warszawa 1999.
Wybrane słowniki języka polskiego
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: