Normy i standardy zachowań językowokomunikacyjnych 3007-L1B1NS
Zakres tematów:
1. Odmiany i style współczesnej polszczyzny. Kryteria stratyfikacji. Przegląd propozycji podziału. Najważniejsze cechy poszczególnych odmian i stylów.
2. Kategoria potoczności w języku. Podstawowe cechy u funkcje potocznej odmiany polszczyzny. Zasięg komunikacji potocznej. Język a rzeczywistość, czyli świadomość potoczna. Cechy systemowe odmiany potocznej.
3. Sytuacja komunikacyjna a norma językowa. Wpływ nośnika komunikacyjnego na ocenę elementów języka. Hierarchizacja normy językowej. Teksty a teksty mówione. Norma profesjonalna. Potoczność w tekstach pisanych.
4. Różnice między wariantami wzorcowymi a wariantami użytkowymi: ortografia, interpunkcja, fonetyka, fleksja, słowotwórstwo, składnia. Przegląd zagadnień ogólnych i szczegółowych. Ujęcia słownikowe. Zagadnienia dyskusyjne. Innowacje i zmiany językowe.
5. Zasady komunikacji. Teoria implikatur konwersacyjnych. Warunki skuteczności aktów mowy. Strategie komunikacyjne. Układ ról społecznych a udział w komunikacji; wiedza o przedmiocie wymiany i jej wpływ na komunikatywność wypowiedzi. .
6. Styl urzędowo-kancelaryjny w polszczyźnie XXI wieku: problemy, tendencje rozwojowe, prognozy. Szablonowość i powtarzalność – wady i zalety. Dyrektywność a takt. Bezosobowość czy właśnie osobowość? Ocena prostych i skomplikowanych zagadnień składniowych.
7. Funkcje języka, funkcje mowy. Przegląd stanowisk. Funkcje języka a intencjonalność wypowiedzi. Intencje wyrażane wprost i nie wprost. Wpływ intencji wypowiedzi na kształt językowy wypowiedzi. Grzeczność językowa a sposób realizacji intencji. Perswazja i manipulacja językowa.
8. Zaburzenia komunikacji językowej w tekstach urzędowych: metody poprawy,. Najczęstsze przykłady i metody ich poprawy. Odpowiedzialność autor. Wskazówki dla osób opracowujących teksty urzędowe.
9. Komunikacja lekarz (pielęgniarka, logopeda, terapeuta) – pacjent. Układ ról społecznych a charakter dyskursu. Analiza przykładów komunikacji lekarz – pacjent. Ocena zachowań lekarza i zachowań pacjenta (terminologia, słownictwo socjolektalne / potoczne; dobór słownictwa a komunikatywność przekazu).
10. Pisma formalne: od edytorstwa po efektywność komunikacyjną. Omówienie składników. Formy tradycyjne. Wskaźniki edytorskie: słabe i mocne strony.
11. Komunikacja rodzice – dziecko. Model rodziny a charakterystyczne właściwości komunikacji. Wpływ stylu komunikowania się w rodzinie na właściwości języka dziecka. Strategie zachowań komunikacyjnych w rodzinie.
12. Nazwy własne (osobowe, miejscowe, firmowe) jako zagadnienie z zakresu etykiety językowej. Tendencja do nieodmieniania różnych przykładów. Nazwy wielowyrazowe a skrótowce. Gramatyka skrótowców: oceny poszczególnych rozwiązań.
13. Problemy komunikacyjne w szkole. Odmiany języka używanego w dyskursie szkolnym: styl popularnonaukowy (styl i język podręczników szkolnych, styl i język zajęć dydaktycznych) i jego właściwości; szkolny język pisany – szkolny język mówiony. Układ ról społecznych w dyskursie szkolnym i ich wpływ na kształt wypowiedzi ucznia.
14. Wpływ techniki narracyjnej a cel komunikacyjny (na przykładzie artykułu popularnonaukowego i artykułu biograficznego). Operowanie formami gramatycznymi czasownika w zależności od zadań tekstu. Skuteczność i nieskuteczność zabiegów językowych. Ich fortunność i niefortunność.
15. Język Internetu. Układ ról społecznych w komunikacji internetowej. Czy język Internetu podlega normie językowej? Standardy zachowań komunikacyjnych w elektronicznych środkach komunikacji. Etykieta i grzeczność językowa w Internecie.
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
I. Wiedza
1. zna podstawową terminologię w zakresie treści przedmiotu
2. zna wybrane teorie dotyczące zachowań komunikacyjnojęzykowych
3. ma wiedzę w zakresie zasad kształtowania normy językowej oraz zna samą normę językową
4. ma wiedzę pozwalającą opisywać i oceniać konkretne zachowania komunikacyjnojęzykowe
II. Umiejętności
1. umie definiować wybrane pojęcia i objaśniać podstawowe terminy związane z przedmiotem wykładu
2. rozumie związek pomiędzy sytuacją mówienia a kształtem językowym wypowiedzi; potrafi dostrzegać i interpretować różne właściwości zachowań komunikacyjnojęzykowych z perspektywy określonych właściwości sytuacji mówienia
3. umie opisywać zgodne i niezgodne ze standardami i normami komunikacyjnojęzykowymi, oceniać je i poprawiać
III. Kompetencje społeczne
1. ma świadomość swojej wiedzy i umiejętności w zakresie treści przedmiotowych, rozumie potrzebę ich uzupełniania i doskonalenia i potrafi to robić , dokonuje samooceny własnych umiejętności i kompetencji
2. dostrzega, poprawnie rozpoznaje i ocenia właściwości językowe i stylistyczne oraz etykietalne konkretnych przykładów zachowań komunikacyjnojęzykowych
3. Jest świadom zależności między skutecznością działania a wyborem właściwej w danej sytuacji strategii komunikacyjnej
Kryteria oceniania
Obecność na wykładach, zaliczenie egzaminu końcowego
Literatura
J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski, Wrocław 1993.
S. Dubisz (red.), Nauka o języku dla polonistów, Warszawa 2002.
S. Grabias, Język w zachowaniach społecznych, Lublin 1997.
H. Jadacka, Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, Warszawa 2005.
T. Karpowicz, Kultura języka polskiego. Wymowa, ortografia, interpunkcja, Warszawa 2009.
W. Lubaś, Polskie gadanie. Podstawowe cechy i funkcje potocznej odmiany polszczyzny, Opole 2003.
M. Marcjanik, Mówimy uprzejmie. Poradnik językowego savoir-vivre’u, Warszawa 2013.
A. Markowski, Kultura języka polskiego. Wymowa, ortografia, interpunkcja, Warszawa 2005.
J. Warchala, Kategoria potoczności w języku, Katowice 2003.
Więcej informacji
Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: