Funkcjonalny opis języka 3007-L1A2FO
1. Jednostki mowy a jednostki języka. Słowo w systemie języka i słowo w wypowiedzi. Definicje leksemu (jednostki leksykalnej).
2. Fleksja a składnia. Wypowiedzenie a zdanie, wypowiedzenia niewerbalne. Tradycyjna analiza zdania pojedynczego.
3. Obligatoryjne składniki wypowiedzenia. Pojęcie składnika zdaniotwórczego.
4. Różne typy zależności: pojęcie równorzędności, podrzędności oraz inkluzji. Pojęcie związku składniowego: zgoda, rząd.
5. Własności akomodacyjne leksemów i form wyrazowych. Problemy szczegółowe: tzw. związek główny, grupa z liczebnikiem; problem przyimków.
6. Konotacja. Własności konotacyjne leksemów i form wyrazowych. Struktura zdania. Podstawowe wzorce konotacyjne. Schematy zdaniowe.
7. Grupa a zdanie. Klasyfikacja grup syntaktycznych w języku polskim.
8 Granice zdania złożonego. Typy zdań złożonych (Klemensiewicz i ujęcia nowsze).
9. Fleksja a słowotwórstwo. Rodzaje morfemów.
10. Polskie systemy klasyfikacji leksemów na części mowy. Leksemy odmienne i nieodmienne.
11. Budowa konstrukcji fleksyjnej: temat, wykładnik fleksyjny. Alternacje w tematach. Tematy rozszerzone, ucięte, supletywne.
12. Konstrukcje fuzyjne, aglutynacyjne syntetyczne i analityczne. Problem homonimii form fleksyjnych. Pojęcie synkretyzmu.
13. Kryteria podziału i typy kategorii gramatycznych. Struktura kategorii gramatycznej: człon nacechowany - człon nienacechowany.
14. Kategorie gramatyczne imienne: przypadek, liczba, rodzaj. Problem stopnia.
15. Kategorie werbalne: osoba, czas, tryb, aspekt, liczba, rodzaj. Problem strony. Formy nieosobowe czasownika i ich funkcje. Problem imiesłowów. Aspekt a zasób form czasownika.
|
W cyklu 2023:
Na wykładzie przekazywana jest wiedza na temat podstawowych jednostek komunikacji i jednostek języka (tekst, zdanie, jednostka leksykalna, morfem). Omawiane jestrównież problemy zwiazane z podziałem form wyrazowych na morfemy leksykalne i gramatyczne. Kategorie morfologiczne są charakteryzowane przede wszystkim ze względu na to, jak funkcjonują na poziomie składni. Słuchacze są przygotowywani do samodzielnej analizy zdania w ujęciu tradycyjnym oraz w ujęciach współczesnych (pojęcie składnika zdaniotwórczego, typy reguł, konotacja, akomodacja, referencja i predykacja, aktualizacja, modalność). Analiza składniowa zostanie wzbogacona o charakterystykę wzorców intonacyjnych wykorzystywanych w polszczyźnie jako narzędzie aktualizacji. |
W cyklu 2024:
Na wykładzie przekazywana jest wiedza na temat podstawowych jednostek komunikacji i jednostek języka (tekst, zdanie, jednostka leksykalna, morfem). Omawiane jestrównież problemy zwiazane z podziałem form wyrazowych na morfemy leksykalne i gramatyczne. Kategorie morfologiczne są charakteryzowane przede wszystkim ze względu na to, jak funkcjonują na poziomie składni. Słuchacze są przygotowywani do samodzielnej analizy zdania w ujęciu tradycyjnym oraz w ujęciach współczesnych (pojęcie składnika zdaniotwórczego, typy reguł, konotacja, akomodacja, referencja i predykacja, aktualizacja, modalność). Analiza składniowa zostanie wzbogacona o charakterystykę wzorców intonacyjnych wykorzystywanych w polszczyźnie jako narzędzie aktualizacji. |
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
Student, który zaliczył przedmiot:
•ma podstawową uporządkowana wiedzę o morfonologicznej i gramatycznej strukturze słowa i o kategoriach gramatycznych współczesnej polszczyzny,
•wie, które realizacje systemu są poprawne, które błędne, a które są przejawem zaburzeń mowy
•zna oparte na różnych kryteriach systemy klasyfikacji leksemów na części mowy
•umie dokonać analizy formy wyrazowej, określać wartości kategorii gramatycznych, rozpoznawać i identyfikować warianty oraz odróżniać je od form błędnych i form występujących w zaburzeniach
•umie określać części mowy wg jednolitych kryteriów,
•rozumie problemy dyskusyjne morfologii i umie je zaprezentować
•ma podstawową uporządkowaną wiedzę o semantycznej, gramatycznej i prozodycznej strukturze wypowiedzi: jej składnikach, związkach między nimi (zgoda, rząd), typach zależności (równorzędność, podrzędność, inkluzja), typach zdań,
•umie rozpoznać i opisać różne typy zależności składniowych w zdaniu,
•umie przeprowadzić samodzielną analizę tekstu zarówno w ujęciu tradycyjnym (Z. Klemensiewicza), jak i w ujęciach współczesnych, uwzględniających binarność znaku językowego (treść-forma),
•umie wykryć strukturę zdania, jego konieczne składniki i ich formalizację (konotacja, akomodacja),
•odróżnia jednostkę komunikacji językowej (wypowiedź) od zdania – jednostki języka.
Kryteria oceniania
Egzamin pisemny w czerwcu, po zakończeniu ćwiczeń.
Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze. Powyżej tej liczby (z wyłączeniem przypadków bezzwłocznie udokumentowanych, np. zwolnieniem lekarskim) – nie ma możliwości zaliczenia zajęć. Usprawiedliwione nadprogramowe nieobecności muszą zostać odrobione w sposób wskazany przez osobę prowadzącą zajęcia.
Praktyki zawodowe
nie dotyczy
Literatura
Grzegorczykowa R., 1998, Wykłady z polskiej składni, Warszawa.
Grzegorczykowa R., 1993, Kategorie gramatyczne, [w:] EKP XXw – WJP, 445-458.
Klemensiewicz Z., 1961, Zarys składni polskiej, Warszawa (wyd. 3).
Wróbel H., 2001, Gramatyka języka polskiego, Kraków.
Zaron Z., Sobotka P. (red.), 2010, Słowo i wypowiedź. Zbiór zadań do nauki o języku polskim, Warszawa.
Literatura uzupełniajaca
Bogusławski A., 1976, O zasadach rejestracji jednostek języka, „Poradnik Językowy” 8.
Chojak J., 2006, Myśląc o mówieniu, [w:] tejże Semantyka i składnia czasowników oznaczających reakcje słowne, Warszawa, s. 7-32.
Chojak J., Z.Zaron, 2009, Wyznaczniki aktualizacji zdarzenia, [w:] Z. Zaron, Problemy składni funkcjonalnej, Warszawa.
Danielewiczowa M., 2010, Schematy zdaniowe - podstawowe kwestie metodologiczne, "Poradnik Językowy" 3.
Derwojedowa M., 1995, Czy polszczyzna ma szyk swobodny?, „Poradnik Językowy” 5/6.
Duszak A., 1986, Niektóre uwarunkowania semantyczne szyku wyrazów w polskim zdaniu, „Polonica” XXII, 59-74.
Dukiewicz L., 1978, Intonacja wypowiedzi polskich, Wrocław.
Gołąb Z., 1967, Próba klasyfikacji syntaktycznej czasowników polskich (na zasadzie konotacji), „Biuletyn PTJ” XXV, s. 1-43.
Grochowski M., 1984, Składnia wyrażeń polipredykatywnych (zarys problematyki), [w:] GWJP .
Grochowski M., 1997, Wyrażenia funkcyjne. Studium leksykograficzne, Kraków.
GWJP 1998: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, pod red. R. Grzegorczykowej, R. Laskowskiego, H. Wróbla, Warszawa.
Heinz A., 1961, Fleksja a derywacja, „Język Polski” 41, s. 343-354.
Karolak St., 2002, Podstawowe struktury składniowe języka polskiego, Warszawa.
Kuryłowicz J., 1948, Podstawowe struktury języka: grupa i zdanie, [w:] tegoż, Studia językoznawcze, Warszawa 1971.
Saloni Z., Świdziński M., Składnia współczesnego języka polskiego, Warszawa 1998 (wyd. IV)
Klebanowska B., 1987, Kategorie gramatyczne w GWJP, Studia gramatyczne VIII.
Mańczak W., 1956, Ile jest rodzajów w języku polskim?, „Język Polski” 36, s. 116-121.
Saloni Z., 1974, Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich, [w:] „Język Polski” 54, s. 3-13, 93-101.
Saloni Z., 2000, Wstęp do koniugacji polskiej, Olsztyn.
Tokarski J., 1978 (2001), Fleksja polska, Warszawa.
Zaron Z., 2001, Jeszcze o kategorii rodzaju. Podstawy charakterystyki gramatycznej [w:] Nie bez znaczenia, Białystok.
Zaron Z.,2009, Właściwości semantyczne polskich orzeczeń. Preparacje składniowe, [w:] tejże, Problemy składni funkcjonalnej, Warszawa.
Zaron Z., J. Chojak, 2009, Wyznaczniki tematu wypowiedzi, [w:] Z. Zaron, Problemy składni funkcjonalnej, Warszawa.
|
W cyklu 2023:
Literatura podstawowa: Literatura uzupełniajaca |
W cyklu 2024:
Literatura podstawowa: Literatura uzupełniajaca |
Więcej informacji
Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: