Oswajanie słów - język z perspektywy społecznej, psychologicznej i kulturowej 3003-C262GO1
Na seminarium omówione będą następujące tematy:
1. Różne koncepcje znaczenia.
2. Klasyczna teoria kategoryzacji: cechy konieczne i wystarczające.
3. Analiza składnikowa znaczenia w semantyce: struktura predykatowo-argumentowa czasownika, role semantyczne argumentów, składniki semantyczne.
4. Pola leksykalne, sieci semantyczne typu WordNet. Relacje semantyczne: synonimia, antonimia, polisemia, hipo/hiperonimia, partytywność. polisemia, homonimia.
5. Słowa kluczowe, podstawy stylometrii. Analiza korpusowa.
6. Pojęcie konotacji
7. Definicja kognitywna
8. Kategoryzacja w ujęciu kognitywnym: teoria prototypów E. Rosh
9. Znaczenie wyrazów w ujęciu kognitywnym: pojęcie domeny kognitywnej, profilowania, ramy interpretacyjnej, ICM. Sieć FrameNet.
10. Pojęcie relatywizmu językowego (teza Sapira, Whorfa): kultura a kategoryzacja. Semantyka porównawcza.
11. Językowy obraz świata: sposoby rekonstrukcji
12. Performatywy i konstatacje, teoria aktów mowy Austina i Zasady Kooperacji Grice’a
13. Metafora pojęciowa w ujęciu Lakoffa i Johnsona: metafora w ujęciu klasycznym, interakcyjnym a metafora pojęciowa, funkcje metafory pojęciowej, proces metaforyzacji (domena źródłowa i docelowa)
14. Teoria amalgamatów (przestrzeni mentalnych).
15. Analiza dyskursu w kontekście psychologicznym i społecznym. Ramowanie w dyskursie.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
WIEDZA
Student zna i rozumie
1. w pogłębionym stopniu rolę refleksji językoznawczej w kształtowaniu kultury, ze szczególnym uwzględnieniem kultury współczesnej,
2. w stopniu zaawansowanym terminologię językoznawczą w języku polskim, ze szczególnym uwzględnieniem terminologii stosowanej w najnowszych pracach badawczych z tych dziedzin,
3. w stopniu zaawansowanym zależności między głównymi subdyscyplinami filologii polskiej,
4. w stopniu pogłębionym główne kierunki rozwoju i stanowiska współczesnych teorii językoznawczych,
5. w stopniu pogłębionym kompleksową naturę języka polskiego oraz jego złożoność i historyczną zmienność znaczeń,
6. w stopniu rozszerzonym metody badawcze właściwe dla językoznawstwa synchronicznego.
UMIEJĘTNOŚCI
Student potrafi:
1. w stopniu pogłębionym samodzielnie wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować, integrować informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych i wykorzystywać je w samodzielnych projektach badawczych,
2. w stopniu pogłębionym samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać umiejętności badawcze niezbędne do uczestniczenia w badaniach naukowych, kierując się wskazówkami opiekuna naukowego,
3. wykorzystywać wnioski płynące z tekstów o charakterze naukowym i poprawnie stosować poznaną terminologię językoznawczą w pracach naukowych i własnych projektach badawczych,
4. w stopniu zaawansowanym posługiwać się w dyskursie naukowym ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami właściwymi dla filologii polskiej,
5. pisać samodzielne prace badawcze z właściwym doborem literatury przedmiotu ze szczególnym uwzględnieniem wyników najnowszych badań,
6. samodzielnie prowadzić na poziomie rozszerzonym pracę badawczą pod kierunkiem opiekuna naukowego lub kierownika zespołu badawczego,
7. samodzielnie podejmować i inicjować działania naukowe,
8. wszechstronnie wykorzystywać innowacyjne narzędzia wyszukiwawcze właściwe dla filologii polskiej.
KOMPETENCJE SPOŁECZNE
Student jest gotów do:
1. organizowania własnego warsztatu badawczego i krytycznej oceny swoich dokonań,
2. wzięcia etycznej odpowiedzialności za trafność przekazywanej wiedzy i kierowania się uczciwością naukową oraz rzetelnością w prowadzeniu sporów naukowych i ideowych,
3. świadomego angażowania się w życie społeczne, naukowe i kulturalne,
4. uznania znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych,
5. kreowania życia kulturalnego regionu, kraju, Europy z wykorzystaniem kompetencji w zakresie języka polskiego.
Kryteria oceniania
Oceniana będzie aktywność na zajęciach (referowanie literatury przedmiotu, referowanie postępów w pracy magisterskiej). Do zaliczenia konieczne jest ukończenie pracy.
Literatura
Apresjan J.D., 2000, Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka, Wrocław.
Bartmiński J., 1988, Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji [w:] Konotacja, red. J. Bartmiński, Lublin.
Bergen B. K, 2017, Latające świnie - jak umysł tworzy znaczenie. Kraków.
Black M., 1971, Metafora, “Pamiętnik Literacki” LXII, z. 3, str. 217-234.
Dobrzyńska T., Metafora, red. M. R. Mayenowa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź, 1984.
Dobrzyńska T., Mówiąc przenośnie... Studia o metaforze, wyd. IBL, Warszawa 1994.
Filar D., Głaz A., 1996, Obraz ręki w języku polskim i angielskim [w:] Językowa kategoryzacja świata, Lublin.
Grzegorczykowa R., 1990, Pojęcie językowego obrazu świata [w:] Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin.
Grzegorczykowa R., 1998, O rozumieniu prototypu i stereotypu we współczesnych teoriach semantycznych [w:] Język a kultura, t. 12, Wrocław.
Grzegorczykowa R., 2001, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa – rozdział: Pojęcie językowego obrazu świata i sposoby jego rekonstrukcji.
Jäkel O., 2003, Metafory w abstrakcyjnych domenach dyskursu. Kognitywistyczno-lingwistyczna analiza metaforycznych modeli aktywności umysłowej, gospodarki i nauki, Kraków.
Jordanskaja L., Mielczuk I., 1988, Konotacja w semantyce lingwistycznej i leksykografii [w:] Konotacja, red. J. Bartmiński, Lublin.
Kalisz R., 1994, Teoretyczne podstawy językoznawstwa kognitywnego [w:] Podstawy gramatyki kognitywnej, red. H. Kardela, Warszawa.
Kalisz R., 2001, Językoznawstwo kognitywne w świetle językoznawstwa funkcjonalnego, Gdańsk.
Kardela H., 1992, Gramatyka kognitywna jako globalna teoria języka [w:] Podstawy metodologiczne semantyki współczesnej, red. I. Nowakowska-Kempna, Wrocław.
Kövecses Z., 1998, Kognitywny model gniewu, [w:] Językoznawstwo kognitywne. Wybór tekstów, red. W. Kubiński, R. Kalisz, E. Modrzejewska. Gdańsk.
Krzeszowski T.P., 1998, Aksjologiczne aspekty metafor [w:] Językoznawstwo kognitywne. Wybór tekstów, red. W. Kubiński, R. Kalisz, E. Modrzejewska. Gdańsk.
Lakoff G, Johnson M., 1988, Metafory w naszym życiu, Warszawa.
Langacker R.W., 1995, Wykłady z gramatyki kognitywnej, red. H. Kardela, Lublin.
Libura A., Amalgamaty kognitywne. Powstanie i rozwój koncepcji integracji pojęciowej [w:] Amalgamaty kognitywne w sztuce, Universitas, Kraków 2007, s. 11-66.
Lyons J., 1984, Semantyka, t.1-2, Warszawa.
Pajdzińska A., 1990, Jak mówimy o uczuciach. Poprzez analizę frazeologizmów do językowego obrazu świata [w:] Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin.
Pajdzińska A., Tokarski R., 1996, Językowy obraz świata – konwencja i kreacja, „Pamiętnik Literacki” LXXXVII.
Tabakowska E., 1995, Gramatyka i obrazowanie, Kraków rozdz. 4, 5.
Tabakowska E., 1998, Bliżej wiersza: gramatyka kognitywna jako narzędzie interpretacji tekstu poetyckiego (na przykładzie „Miniatury średniowiecznej” Wisławy Szymborskiej), [w:} Tekst, analizy i interpretacje, red. J. Bartmiński, B. Bonecka. Lublin.
Taylor J. R., 1995, Kategoryzacja w języku, Kraków.
Taylor J.R. 2007, Gramatyka kognitywna, Kraków.
Tokarski R., 1990, Prototypy i konotacje. O semantycznej analizie słowa w tekście poetyckim, „Pamiętnik Literacki” LXXXI, z.2.
Waszakowa K., 1997, O nowych zjawiskach leksykalnych w świetle semantyki rozumienia [w:] Semantyczna struktura słownictwa i wypowiedzi, Warszawa.
Whorf B. L., Język, myśl, rzeczywistość, Warszawa 1971 – wstęp i rozdział: Związek między nawykami myślenia i zachowaniem a językiem.
Wierzbicka A., 1999, Język —umysł — kultura, Warszawa.
Zawisławska M., Metafora w języku nauki. Na przykładzie nauk przyrodniczych, Wydawnictwa Wydziału Polonistyki UW, Warszawa 2011.
Zdunkiewicz D. 1993, Akty mowy [w:] Encyklopedia Kultury Polskiej XX wieku, tom 2 Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wrocław.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: