Metodologia badań językoznawczych - synchronia 3003-13B1M-S
Zagadnienia poruszane na kolejnych zajęciach:
1. Ogólny podział nauk. Miejsce nauk humanistycznych wśród innych typów nauk. Swoistość nauk humanistycznych. Różne rozumienia pojęcia kultury. Interpretacja (rozumienie) jako podstawowe pojęcie nauk humanistycznych; interpretacja w języku. Wartościowanie. Językoznawstwo w obrębie innych nauk.
2. Fakty językowe jako obiekty badań naukowych. Od tekstu do systemu i od systemu do tekstu. Opozycja langue i parole. Triada: system, norma, uzus. Przedmiot współczesnego językoznawstwa.
3. Problematyka aktów mowy, ich typy. Badanie mechanizmów rozumienia wypowiedzi. Implikatury Grice’a. Ramy interpretacyjne.
4. Semantyka i pragmatyka. Użycie języka i znaczenie systemowe.
5. Korpusy jako narzędzie językoznawcy i leksykografa.
6. Narodowy Korpus Języka Polskiego, korpusy obcojęzyczne i porównawcze.
7. Problemy dyskusyjne w opisie polskiej składni: składnia tradycyjna, formalna i semantyczna. Składnia predykatowo-argumentowa.
8. Problemy referencji i modalności.
9. Problem jednostek języka i konstrukcji. Miejsce frazeologizmów w obrębie systemu językowego. Wtórne wykorzystanie frazeologizmów.
10. Metody opisu słowotwórstwa. Opis strukturalny, generatywny (predykatowo-argumentowy) i kognitywny. Badanie słownictwa: granice słownictwa i nazw własnych. Rejestracja nowych jednostek leksykalnych.
11. Podstawy metodologiczne badań semantycznych. Semantyka strukturalna (opis systemu) i semantyka kognitywna. Definicja strukturalna a definicja otwarta (kognitywna). Semantyka a pragmatyka (problemy referencji).
12. Analiza strukturalna znaczeń leksemów. Badanie grup synonimicznych. Poszukiwanie elementów wspólnych i różniących. Zasady budowania eksplikacji. Semantyka składnikowa. Teoria A. Wierzbickiej (alfabet myśli).
13. Relacje leksykalne i ontologie w tezaurusach. Wordnet i Słowosieć.
14. Badanie językowego obrazu świata (JOS). Definicje JOS-u. Podstawy rekonstrukcji. Problem konotacji systemowych i tekstowych (silnych i słabych). Wiedza encyklopedyczna a wiedza lingwistyczna. Miejsce wartości w JOS. JOS a semantyka kognitywna.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Po ukończeniu przedmiotu student:
- sprawnie posługuje się aparatem pojęciowym z zakresu metodologii lingwistyki współczesnej (polskiej i zagranicznej);
- porównuje i poddaje krytyce narzędzia badawcze wypracowane przez współczesne językoznawstwo;
- umiejętnie korzysta z polskiej i obcej literatury przedmiotu;
- korzysta z najnowszych polskich słowników, w tym słowników specjalistycznych nowych wyrazów, słowników etymologicznych i gramatycznych;
- posługuje się korpusami tekstów, listami frekwencyjnymi oraz narzędziami przetwarzania języka naturalnego.
Kryteria oceniania
- kontrola obecności
- praca zaliczeniowa (np. z użyciem technik korpusowych lub z wykorzystaniem jednej z omówionych metod stosowanych we współczesnym językoznawstwie)
Literatura
1. Ajdukiewicz K., 1985, Metodologiczne typy nauk, (w:) Język i poznanie 1, W-wa.
2. Apresjan J., 2000, Semantyka leksykalna, W-wa, rozdz. II
3. Austin J., 1974, Performatywy I konstatacje, (w:) Brytyjska szkoła analityczna, W-wa.
4. Bańko M., 2001, Między definicją naukową a potoczną, (w: tegoż) Z pogranicza leksykografii i językoznawstwa, W-wa.
5. Bartmiński J., 1988, Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji, (w:) Konotacja, Lublin.
6. Bednarek A., Grochowski M., 1993, Zadania z semantyki językoznawczej. Toruń, r. VI.
7. Bogusławski A., 1978, Jednostki języka a produkty językowe. Problem tzw. orzeczeń peryfrastycznych, (w:) Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, Wrocław.
8. Chlebda W., 2001, Frazematyka, (w:) Współczesny język polski. Lublin.
9. Grice H., 1977, Logic and Conversation, Przegląd Humanistyczny 6.
10. Grzegorczykowa R., 1995, Jeszcze raz w sprawie ustalania granic jednostki leksykalnej, (w:) Biuletyn PTJ, t. LI.
11. Grzegorczykowa R., 1998, Wykłady z polskiej składni, rozdz. 1-5.
12. Grzegorczykowa R., 2001, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Warszawa, cz. I, r. I, p. 2
13. Grzegorczykowa R., 2003, Kognitywne aspekty tworzenia nowych derywatów słowotwórczych, (w:) Słowotwórstwo / Nominacja, Opole.
14. Grzegorczykowa R., Puzynina J., 1998, Problemy ogólne słowotwórstwa, (w:) Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. W-wa.
15. Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński. W-wa 1990.
16. Karolak S., 1984, Składnia wyrażeń predykatywnych, (w:) Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia. W-wa.
17. Klemensiewicz Z., 1961, Jak charakteryzować język osobniczy? (w tegoż:) W kręgu jęz. artystycznego i literackiego. W-wa.
18. Klemensiewicz Z., 1969, Zarys składni polskiej. W-wa.
19. Kultura języka polskiego. W-wa 1971, R. I,1
20. Lakoff G., Johnson M., 1988, Metafory w naszym życiu. W-wa.
21. Markowski A., Puzynina J., 2001, Kultura języka, (w:) Współczesny język polski. Lublin.
22. Pajdzińska A., Tokarski R., 1996, Językowy obraz świata - konwencja i kreacja. Pamiętnik Liter. 4.
23. Saloni Z., Świdziński M., 1998, Składnia współczesnego języka polskiego. W-wa.
24. Searle J., 1987, Czynności mowy. W-wa.
25. Sinclair J. 1991: Corpus, concordance, collocation.
26. Tokarski R., 1997/1998, Językowy obraz świata a niektóre założenia
27. Wierzbicka A., 1999, Język – umysł – kultura. W-wa, s. 5-10.
28. Wprowadzenie do językoznawstwa korpusowego, red. B. Lewandowska-Tomaszczyk, Łódź 2005
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: