Gramatyka opisowa języka polskiego II 3003-11A2GR
PROGRAM WYKŁADU Z GOJP II
I
Przypomnienie oraz uporządkowanie (wraz z pogłębieniem) zagadnień, które były omawiane na wykładzie z gojp-u 1
1. Miejsce słowotwórstwa w systemie języka.
2. Słowotwórstwo jako dział morfologii.
Związki słowotwórstwa z fleksją, składnią i fonologią.
Morfonologia: przedmiot badań, związek ze słowotwórstwem (wymiany w tematach słowotwórczych, łączliwość sufiksów).
3. Pojęcie motywacji słowotwórczej (pochodności synchronicznej); rola parafrazy i peryfrazy słowotwórczej w jej ustalaniu.
4. Kierunek motywacji słowotwórczej; kryteria rozstrzygające o uznaniu wyrazu za synchroniczny derywat słowotwórczy (kwestie dyskusyjne).
5. Wielomotywacyjność. Motywacja bezpośrednia i motywacja pośrednia (rola względów formalnych w ich ustalaniu). Motywacja równorzędna.
6. Derywaty o motywacji pełnej i zakłóconej (semantycznie, stylistycznie, formalnie).
7. Wyrazy synchronicznie podzielne, ale nie motywowane.
II
Formanty słowotwórcze, ich typy.
1. Formanty proste i złożone; ich typy.
2. Derywaty proste i złożone, ich typy.
3. Derywacja właściwa i kompozycja – obecność /brak formantów słowotwórczych; zrosty i zestawienia.
4. Nowe derywaty rzeczownikowe; produktywne formanty, ich funkcje semantyczne i pragmatyczne (przykłady).
III
Funkcje formantów (funkcjonalne klasy derywatów, funkcje słowotwórstwa).
Podział derywatów na transpozycyjne, mutacyjne i modyfikacyjne.
1. Funkcja strukturalna.
2. Funkcja nominatywna.
3. Funkcja kompresywna.
4. Funkcja tekstotwórcza (nominalizacje).
5. Funkcja semantyczna.
6. Funkcja pragmatyczna.
Przykłady derywatów z formantami łączącymi dwie funkcje, np. semantyczną i pragmatyczną.
IV
Opis systemu słowotwórczego; sposoby wyodrębniania jego jednostek.
1. Procesy abstrahowania w słowotwórstwie; grupowanie i systematyzacja derywatów; siatka pojęciowa.
2. Znaczenie strukturalne derywatu.
3. Struktura predykatowo-argumentowa (SPA) – przypomnienie.
4. Funkcje formantów a role semantyczne argumentów.
5. Role semantyczne argumentów wyrażane przez derywaty słowotwórcze.
6. Typ słowotwórczy.
7. Kategoria słowotwórcza.
Role semantyczne argumentów w rzeczownikowych derywatach słowotwórczych.
Kategorie słowotwórcze derywatów rzeczownikowych – zasady budowania, typy.
V
Wybrane zagadnienia z zakresu słowotwórstwa przymiotnika.
1. Jakie są możliwości tworzenia derywatów przymiotnikowych?
2. Role semantyczne w przymiotnikowych derywatach słowotwórczych.
3. Nowe derywaty przymiotnikowe: sposoby tworzenia, funkcje semantyczne i pragmatyczne.
4. Produktywne formanty.
VI
Wybrane zagadnienia z zakresu słowotwórstwa czasowników.
1. Jakie są możliwości tworzenia derywatów czasownikowych?
2. Derywaty czasownikowe a formy fleksyjne czasownika.
3. Dlaczego aspekt wiąże się ze słowotwórstwem? Aspekt jako zjawisko pograniczne.
4. Szczegółowe znaczenia aspektu (przykłady, bez trudnej terminologii, z ew. odesłaniem zainteresowanych do GWJP).
5. Role semantyczne w czasownikowych derywatach słowotwórczych.
6. Kategorie derywatów semantycznych – omówienie na przykładach (bez skomplikowanej terminologii, z ew. odesłaniem zainteresowanych do GWJP).
7. Nowe derywaty czasownikowe: sposoby tworzenia, funkcje semantyczne i pragmatyczne.
VII
Pragmatyczne i stylistyczne aspekty słowotwórstwa. Sposoby ich opisu.
1. Derywaty /formanty o funkcji ekspresywnej.
2. Derywaty /formanty o/w funkcji poetyckiej.
3. Derywaty /formanty potoczne.
4. Derywaty /formanty o charakterze erudycyjnym.
5. Różnicowanie i unifikacja środków słowotwórczych w służbie pragmatyki.
VIII
1. Procesy słowotwórczej adaptacji zapożyczeń; tendencje, typowe środki słowotwórcze.
2. Procesy kontaminacji.
3. Produktywne formanty i typy słowotwórcze; specjalizowanie się wąskich klas semantycznych.
IX
Dynamika zjawisk słowotwórczych w tekście – „słowotwórstwo w działaniu /użyciu”.
1. Kontekstowe innowacje słowotwórcze w funkcji perswazyjnej w reklamie, w publicystyce.
2. Innowacje słowotwórcze oparte na doraźnie tworzonych metaforach.
3. Gry językowe (m.in. okazjonalne użycia, żarty, memy), bazujące na potencjale słowotwórczym polszczyzny; systemowe i pozasystemowe mechanizmy i środki słowotwórcze.
X
Współczesne słowotwórstwo polskie na tle innych języków słowiańskich; obserwacje w zakresie tendencji słowotwórczych unifikujących i separujących języki.
W cyklu 2023Z:
Zajęcia z GOJP 2 składają się z dwóch obowiązkowych części: Wykład będzie poświęcony słowotwórstwu – jego opisowi w powiązaniu z semantyką i pragmatyką. Omówiony zostanie językowy potencjał słowotwórstwa i jego możliwości tekstowe. Rozważania teoretyczne ilustrowane będą przykładami zaczerpniętymi z różnych źródeł – ich analiza stanowić będzie argumentację przedstawianych tez i uogólnień, jak i okazję do utrwalania zasad opisu słowotwórczego w ramach metodologii strukturalistycznej. Tematyka ćwiczeń jest zróżnicowana, zależnie od prowadzącego zajęcia. Omawiane będą wybrane zagadnienia z zakresu składni, słowotwórstwa, fonetyki i fonologii związane z opisem polszczyzny w ramach GOJP 1, tu pomyślane jako rozszerzenie i/lub pogłębienie jednego z działów gramatyki – por. sylabusy grup ćwiczeniowych. Ocena końcowa z przedmiotu GOJP 2 wystawiana jest na podstawie łącznej liczby punktów uzyskanych z wykładu (maks. 40 punktów) i zaliczenia ćwiczeń (maks. 60 punktów). |
W cyklu 2024Z:
Zajęcia z GOJP 2 składają się z dwóch obowiązkowych części: Wykład będzie poświęcony słowotwórstwu – jego opisowi w powiązaniu z semantyką i pragmatyką. Omówiony zostanie językowy potencjał słowotwórstwa i jego możliwości tekstowe. Rozważania teoretyczne ilustrowane będą przykładami zaczerpniętymi z różnych źródeł – ich analiza stanowić będzie argumentację przedstawianych tez i uogólnień, jak i okazję do utrwalania zasad opisu słowotwórczego w ramach metodologii strukturalistycznej. Tematyka ćwiczeń jest zróżnicowana, zależnie od prowadzącego zajęcia. Omawiane będą wybrane zagadnienia z zakresu składni, słowotwórstwa, fonetyki i fonologii związane z opisem polszczyzny w ramach GOJP 1, tu pomyślane jako rozszerzenie i/lub pogłębienie jednego z działów gramatyki – por. sylabusy grup ćwiczeniowych. Ocena końcowa z przedmiotu GOJP 2 wystawiana jest na podstawie łącznej liczby punktów uzyskanych z wykładu (maks. 40 punktów) i zaliczenia ćwiczeń (maks. 60 punktów). |
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po ukończeniu części wykładowej przedmiotu student:
a) samodzielnie przeprowadza pełną analizę słowotwórczą derywatów słowotwórczych,
b) dostrzega problemy badawcze.
Efekty kształcenia dotyczące ćwiczeń zależą od ich tematyki.
Kryteria oceniania
• Ocena końcowa z przedmiotu GOJP 2 wystawiana jest na podstawie łącznej liczby punktów uzyskanych z wykładu (maks. 40 punktów) i ćwiczeń (maks. 60 punktów).
• Aby zaliczyć przedmiot GOJP 2 (jako całość złożoną z ćwiczeń i wykładu), student musi otrzymać w sumie co najmniej 60 punktów.
• Końcowy sprawdzian pisemny z wykładu dotyczy zagadnień omawianych na wykładzie. Zakresowo obejmuje problematykę teoretyczną i pełną analizę słowotwórczą derywatu (jego opis formalny i semantyczny).
• Zasady zaliczenia ćwiczeń ustalają prowadzący (por. sylabusy grup ćwiczeniowych).
Zarówno na wykładzie, jak i na ćwiczeniach dopuszczalne są 2 nieusprawiedliwione nieobecności (maksymalnie 2 ponadwymiarowe nieobecności można odpracować po uzgodnieniu z prowadzącym zajęcia; opuszczenie zajęć 5 lub więcej razy jest podstawą niezaliczenia zajęć).
Literatura
LITERATURA PODSTAWOWA I ZALECANA DO WYKŁADU Z GOJP II
•Encyklopedia języka polskiego (EJP), red. S. Urbańczyk, Wrocław1994 i następne (hasła z zakresu słowotwórstwa, m.in. takie jak: formant słowotwórczy, słowotwórcza analiza wyrazu, motywacja, derywacja, kategorie słowotwórcze, typ słowotwórczy i in., do których te odsyłają - pełny wykaz haseł jest na s. 441- 444)
•Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Red. K. Polański. Wyd. 2 poprawione i uzupełnione. Wrocław 1999 (wybrane hasła z zakresu fonetyki, fonologii i morfologii).
•Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. Red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, wyd. 2 zmienione. Warszawa 1998 (rozdz. I. Zagadnienia ogólne morfologii; II. Morfonologia; IV. Słowotwórstwo).
•Grzegorczykowa R., Puzynina J., Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego. Warszawa 1979 (w w.yborze).
•Heinz A., Fleksja a derywacja, Język Polski 1961, s. 342-354.
• Łaziński M., Wykłady o aspekcie polskiego czasownika. Warszawa 2020 (w wyborze).
•Nagórko A., Zarys gramatyki polskiej (ze słowotwórstwem). Wyd. 3, rozszerzone. Warszawa 1998 i póź.
•Nagórko A., Podręczna gramatyka języka polskiego. Warszawa 2010 (rozdział 7: Słowotwórstwo).
•Skarżyński M., Powstanie i rozwój polskiego słowotwórstwa opisowego. Kraków 1999.
•Słownik gniazd słowotwórczych współczesnego języka ogólnopolskiego. T.1: Gniazda odprzymiotnikowe – autor: T. Vogelgesang. Kraków 2001. T.2: Gniazda odrzeczownikowe – red. H. Jadacka i in. Kraków 2001. T. 3 (cz.1-2): Gniazda odczasownikowe – red. M. Skarżyński i in. Kraków 2004. T.4: Gniazda motywowane przez liczebniki, przysłówki, zaimki, przyimki, modulanty, onomatopeje, wykrzykniki – autor: M. Skarżyński. Kraków 2004.
•Waszakowa K., Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego. Rzeczowniki z formantami paradygmatycznymi. Warszawa 1996; wyd. 2 popr. (zwłaszcza rozdz. II-III).
•Waszakowa K., Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego. Rzeczowniki sufiksalne obce. Warszawa 1994 (w wyborze).
•Waszakowa K., Przejawy internacjonalizacji w słowotwórstwie współczesnej polszczyzny. Warszawa 2005 (w wyborze).
•Waszakowa K., O wartościowaniu w słowotwórstwie. Poradnik Językowy 5-6, 1991, s. 180-187.
•Waszakowa K., Kognitywno-komunikacyjne aspekty słowotwórstwa. Wybrane zagadnienia opisu derywacji w języku polskim, Warszawa 2017 (w wyborze)
http://www.bijp.uw.edu.pl/files/Waszakowa%202017.pdf
• Ziemska E.A., Slovoobrazovanije kak diejatielnost’. Moskwa 1992 (zob. omówienie książki w Poradniku Językowym nr 6, 1993, s. 360-365.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: