Antropologia czekolady. Kulturowe, społeczne i polityczne konteksty gospodarki kakaowej 3002-KON2021K57
Celem zajęć jest ukazanie społecznych znaczeń czekolady – jej
wytwarzania, handlu i konsumpcji – z perspektywy antropologii
kultury i polityki. Przedstawione zostaną: dzieje inkulturacji
kakao; rola, jaką ziarno kakaowca odgrywało w tzw. kulturach
prekolumbijskich, państwach europejskich, gospodarkach
kolonialnych Afryki i Azji. Kakao – początkowo smakołyk elit
indiańskich i europejskich, „pokarm Bogów”, płacidło, stało się
narzędziem umacniania dominacji Europejczyków poza Starym
Światem. Procesy te, powiązane z ekspansją kolonialną, znalazły
odzwierciedlenie w strukturze wymiany towarowej oraz
zależnościach politycznych między Europą, Azją i Afryką.
Tematy kolejnych zajęć:
Zajęcia 1-2. Mezoameryka
Zajęcia 3. Akulturacja kakao
Zajęcia 4. Ekokrytyka
Zajęcia 5. Bauman, Baudrillard, Giddens i triumf kultury
konsumpcjonistycznej
Zajęcia 6-7. Gospodarka kakaowa – analiza instytucjonalna
Zajęcia 8-9. Producenci – studium przypadku: Wybrzeże Kości
Słoniowej
Zajęcia 10. Współczesne niewolnictwo?
Zajęcia 11. Nadwiślańska manufaktura, pijalnia, fabryka
czekolady
Zajęcia 12. Sprawiedliwy handel
Zajęcia 13-14. Społeczna odpowiedzialność biznesu
Zajęcia 15. Perspektywa postkolonialna – po Saidzie i Fanonie
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Efekty kształcenia studia I stopnia
Wiedza
- student zna podstawowe pojęcia z zakresu historii gospodarki
kakaowej
- student posiada elementarną wiedzę z zakresu wytwarzania,
handlu i konsumpcji czekolady
- student zna wybrane metodologie w obszarze analizy treści i
analizy ikonograficznej
Umiejętności
- w analizie zjawisk i tekstów kultury wykorzystuje teorie
socjologiczne i etnologiczne
- interpretuje zjawiska kultury uwzględniając ich kontekst
społeczny, kulturowy i polityczny
- potrafi zabrać głos w dyskusji i wygłosić referat w oparciu o
literaturę przedmiotu
Kompetencje społeczne
- dostrzega wagę refleksji z zakresu gospodarki postkolonialnej
dla myślenia o problemach społecznych
- dostrzega znaczenie historycznych źródeł współczesnych
problemów społecznych
- prezentuje postawę pełną otwartości i tolerancji dla odmienności
Efekty kształcenia studia II stopnia
Wiedza
-student zna współczesne pojęcia z zakresu przemian
kulturowych społeczeństw pozaeuropejskich
- student zna współczesne metodologie w obszarze studiów
postkolonialnych
- student posiada pogłębioną wiedzę w zakresie ewolucji kultury
konsumpcyjnej
Umiejętności
- student potrafi w samodzielny i krytyczny sposób analizować
zjawiska z obszaru ekonomii i przemian kultury, zwłaszcza
obszaru pozaeuropejskiego
- w analizie zjawisk i tekstów kultury wykorzystuje współczesne
teorie socjologiczne i etnologiczne, w tym perspektywę
ekokrytyczną
- potrafi zaprezentować ustnie wyniki swoich badań, wygłosić
referat, zabrać głos w dyskusji.
- kierując się stworzoną na podstawie swej wiedzy wizją świata
społecznego, potrafi planować i uzasadniać swe działania
badawcze i społeczne
- prezentuje postawę szacunku i badawczej ciekawości wobec
różnorodnych zjawisk kultury
- wykazuje i stara się upowszechnić postawę tolerancji wobec
kulturowej odmienności
Kompetencje społeczne
Kryteria oceniania
ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność) –
40%; kontrola obecności – 20%; końcowe zaliczenie ustne – 20%;
dodatkowy referat – 20%
Literatura
wszystkie poniższe lektury zostaną udostępnione w postaci
skanów
Zajęcia 1-2. Mezoameryka
Lektury obowiązkowe:
Nikolai Grube, Kakao – napój bogów, [w:] Majowie.
Niezwykła cywilizacja, red. Nikolai Grube, Grupa
Wydawnicza Foksal, Warszawa 2013, s. 32-33
Justyna Olko, W krainie czerni i czerwieni. Kultury
prekolumbijskiej Mezoameryki, Wydawnictwa
Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008, s. 173-176
Sophie D. Coe, Michael D. Coe, Prawdziwa historia
czekolady, przeł. E. Klekot, Państwowy Instytut
Wydawniczy, Warszawa 2000, s. 30-85
Lektura uzupełniająca:
Marcy Norton, Tasting Empire: Chocolate and the
European Internalization of Mesoamerican Aesthetics,
„The American Historical Review” 2006, vol. 111, no. 3,
s. 660-691
Analiza ikonografii z Mezoameryki
Zajęcia 3. Akulturacja kakao
Lektury obowiązkowa:
Sophie D. Coe, Michael D. Coe, Prawdziwa historia
czekolady, przeł. E. Klekot, Państwowy Instytut
Wydawniczy, Warszawa 2000, s. 159-184
Lektura uzupełniająca:
Anna Kalinowska, „The drink called ordinarily
Chocolatta...”. Angielskie publikacje na temat czekolady z
lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XVII w., „Przegląd
Historyczny” 2017, t. CVIII, z. 2, s. 279-289
Analiza ikonografii nowożytnej poświęconej kulturowemu
„oswojeniu” kakao
Zajęcia 4. Ekokrytyka
Referat: Julia Fiedorczuk, Cyborg w ogrodzie.
Wprowadzenie do ekokrytyki, Wydawnictwo Naukowe
Katedra, Gdańsk 2015
Lektura uzupełniająca:
Błażej Popławski, Kakaowce Nad Wisłą? Przyczynek Do
Analizy Percepcji Roślin Egzotycznych W Polsce,
„Przegląd Humanistyczny” 2018, nr 1, s. 121-130
Zajęcia 5. Bauman, Baudrillard, Giddens i triumf kultury
konsumpcjonistycznej
Lektury obowiązkowe:
Mirela Romanowska, Joanna Kowalik, Konsumpcjonizm
a rozwój konsumpcji na rynku słodyczy w Polsce, „Prace
Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie”
2018, z. XII, s. 113-121
Harold Schmitz, Howard-Yana Shapiro, Niepewna
przyszłość czekolady, „Scientific American” 2021, nr 3
(247), s. 46-51
Referat: film Czekolada, reż. Lasse Hallström, 2000
Analiza wybranych raportów GUS dotyczących koniunktury
konsumenckiej dostępnych na stronie Głównego Urzędu
Statystycznego https://stat.gov.pl/
Zajęcia 6-7. Gospodarka kakaowa – analiza instytucjonalna
Lektura obowiązkowa:
Błażej Popławski, Słodkie uzależnienie, [w:] Błażej
Popławski, Katarzyna Szeniawska, Gorzka czekolada.
Społeczne aspekty uprawy kakao w Wybrzeżu Kości
Słoniowej w kontekście zasad międzynarodowego handlu
i konsumpcji w Wybrzeżu Kości Słoniowej, Polska
Akacja Humanitarna, Warszawa 2013, s. 305-363
Analiza źródeł zastanych na stronach internetowych wybranych
organizacji: Strona internetowa European Cocoa Association:
https://www.eurococoa.com/en/; Strona internetowa Association
of Chocolate, Biscuit and Confectionery Industries of Europe:
https://caobisco.eu/; Strona internetowa Stowarzyszenia Polskich
Producentów Wyrobów Czekoladowych i Cukierniczych:
http://polbisco.pl/
Zajęcia 8-9. Producenci – studium przypadku: Wybrzeże Kości
Słoniowej
Lektura obowiązkowa:
Katarzyna Szeniawska, Życie w cieniu kakaowców, [w:]
Błażej Popławski, Katarzyna Szeniawska, Gorzka
czekolada. Społeczne aspekty uprawy kakao w Wybrzeżu
Kości Słoniowej w kontekście zasad międzynarodowego
handlu i konsumpcji w Wybrzeżu Kości Słoniowej,
Polska Akacja Humanitarna, Warszawa 2013, s. 251-275
Analiza map historycznych WKS, uwzględniających strukturę
etniczną, ekonomiczną oraz migracje
Zajęcia 10. Współczesne niewolnictwo?
Lektury obowiązkowe:
Katarzyna Szeniawska, Najgorsze formy pracy dzieci –
czy istnieją lepsze?, [w:] Błażej Popławski, Katarzyna
Szeniawska, Gorzka czekolada. Społeczne aspekty
uprawy kakao w Wybrzeżu Kości Słoniowej w kontekście
zasad międzynarodowego handlu i konsumpcji w
Wybrzeżu Kości Słoniowej, Polska Akacja Humanitarna,
Warszawa 2013, s. 283-297
Analiza danych Global Slavery Index:
https://www.globalslaveryindex.org/
Lektura uzupełniająca:
Film The Dark Side Of Chocolate, reż. Miki Mistrati U.
Roberto Romano, 2010,
https://www.youtube.com/watch?v=7Vfbv6hNeng
Referat: Przemysław Wielgosz, Gra w rasy. Jak kapitalizm dzieli,
by rządzić, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2021
Zajęcia 11. Nadwiślańska manufaktura, pijalnia, fabryka
czekolady
Lektury obowiązkowe:
Historia firmy Wedel: https://wedel.pl/o-firmie/historia
Łukasz Garbal, Wedlowie. Czekoladowe imperium,
Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2021 – analiza
marketingu wizualnego, formy i treści reklam
zamieszczonych w reportażu
Referat: Teresa Monika Rudzka, Czekoladowa dynastia. Czas
Karola, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2021 [lub] Olgierd
Budrewicz, Opowieść pachnąca czekoladą, Agencja Reklamowa
Padjas, Kraków 2004
Kraków. David S. Landes, Dynastie wloty i upadki największych
firm rodzinnych, przeł. Janusz Winiarski, Muza SA, Warszawa
2007, s. 312-328
Referat: Serial telewizyjny Receptura, reż. Tomasz Szafrański,
2021
Zajęcia 12. Sprawiedliwy handel
Lektury obowiązkowe:
Błażej Popławski, Fair trade – partnerstwo odnajdywane z
trudem, „Civitas. Studia Z Filozofii Polityki” 2014, vol.
16, s. 105-117.
Analiza programów i ocena działań wybranych organizacji:
Fairtrade Polska: https://www.fairtrade.org.pl/; Polskie
Stowarzyszenie Sprawiedliwego Handlu:
https://www.sprawiedliwyhandel.pl/
Zajęcia 13-14. Społeczna odpowiedzialność biznesu
Lektury obowiązkowe:
Maciej Bernatt, Społeczna odpowiedzialność biznesu.
Wymiar konstytucyjny i międzynarodowy, Wydawnictwo
Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu
Warszawskiego, Warszawa 2009, s. 23-30
Analiza wybranych raportów CSR: Nestle:
https://pl.factory.nestle.com/sites/g/files/pydnoa386/files/2019-
07/raport_csv_nestle.pdf; Wedel:
https://wedel.pl/uploads/media/default/0001/02/843b73fab819768
0e0de53629f1c98453f86adad.pdf
Lektura uzupełniająca:
Raport: Odpowiedzialny Biznes W Polsce. Dobre praktyki 2020,
Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Warszawa 2021,
https://odpowiedzialnybiznes.pl/wp-
content/uploads/2021/04/FOB_Raport2020.pdf
Zajęcia 15. Perspektywa postkolonialna – po Saidzie i Fanonie
Lektura obowiązkowa:
Homi Bhaba, Miejsca kultury, przeł. Tomasz
Dobrogoszcz, Wydawnictwo Uniwersytetu
Jagiellońskiego, Kraków 2010, s. 79-88
Lektura uzupełniająca:
Achille Mbembe, Nekropolityka, w: Achille Mbembe,
Polityka wrogości. Nekropolityka, Wydawnictwo
Karakter, Kraków 2018, s. 207-251
Marcin F. Gawrycki, Andrzej Szeptycki,
Podporządkowanie, niedorozwój, wyobcowanie:
postkolonializm a stosunki międzynarodowe,
Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
2011, s. 167-177
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: