Literatura dziecięca i młodzieżowa. Teorie – metody badań – interpretacje 3001-C053LD1
Seminarium prezentuje różnorodne teorie badawcze dotyczące literatury dziecięcej i młodzieżowej (w tym – baśni i fantastyki), zarówno klasyczne, jak i te wypracowane w ostatnich latach, autorstwa polskich i zagranicznych badaczy. Przedstawia stosowane współcześnie – w Polsce i za granicą – metody badań tejże literatury; w założeniu ma zachęcić studentów do korzystania z nich we własnej pracy badawczej.
Seminarzyści i seminarzystki będą dyskutować nad zaletami poznawanych teorii i metod oraz ich ograniczenia, analizować przydatność w analizie wybranych tekstów z obszaru literatury dziecięcej i młodzieżowej, odkrywać otwierające się – dzięki zastosowaniu poznanych narzędzi – kierunki interpretacji interesujących ich utworów.
Przede wszystkim, seminarzystki i seminarzyści będą mieli okazję zastanowić się, czym jest literatura dziecięca i literatura młodzieżowa oraz jak (i czy w ogóle?) można je zdefiniować. Rozważą, czym się różni literatura dla dzieci od literatury dziecięcej i przeanalizują ewolucję dziecka jako bohatera literackiego i jako hipotetycznego czytelnika. Następnie uwaga zostanie poświęcona poszczególnym teoriom i związanym z nimi narzędziom badawczym: ustaleniom z zakresu children studies, narratologii, kognitywizmu, psychoanalizy, krytyki feministycznej, gender studies, queer studies, postkolonializmu, wielokulturowości, place studies, animal studies, ekokrytyki. W rozważaniach zostaną także uwzględnione takie zjawiska, jak intertekstualność i transfikcjonalność w różnych odmianach twórczości dla niedorosłego odbiorcy, związki między literaturą popularną a dziecięcą i młodzieżową etc.
Pierwsza część seminarium zostanie poświęcona wspólnej analizie tekstów teoretycznych i próbom wykorzystania poznanych narzędzi w interpretacji wybranych tekstów literackich. Druga – autoreferatom uczestników prezentującym efekty ich samodzielnych badań w związku z przygotowywaną pracą licencjacką; autoreferaty będą stanowiły punkt wyjścia do dyskusji w trakcie zajęć.
W semestrze zimowym 2020/21 zajęcia odbywają się zdalnie, na platformie ZOOM.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Po zakończeniu zajęć student:
wiedza
– wyjaśnia różnorodne teorie badawcze odnoszące się do literatury dziecięcej i młodzieżowej (w tym: baśni i fantastyki)
– dostrzega ewolucję konceptualizacji tejże literatury, zna jej rozmaite ujęcia definicyjne
– zna zróżnicowane metody badawcze przydatne w analizie twórczości dla niedorosłego czytelnika
– zna zasady konstruowania pracy dyplomowej (licencjackiej), gromadzenia źródeł, opracowywania konspektu
umiejętności
– rozpoznaje, nazywa i analizuje popularne współcześnie zjawiska literackie występujące w literaturze dziecięcej i młodzieżowej (polskiej i obcej)
– bada tekst za pomocą różnorodnych narzędzi teoretycznoliterackich i metodologicznych i umie odpowiednio je dobierać (ocenić ich przydatność i potencjał interpretacyjny)
– potrafi wykorzystać te narzędzia do samodzielnej analizy i (nietuzinkowej) interpretacji tekstu
– stosuje zdobytą wiedzę w pracy nad własnym projektem badawczym (pracą licencjacką): umiejętnie gromadzi bibliografię, przygotowuje konspekt pracy i wystąpienie autoprezentacyjne, konstruuje całość pracy
kompetencje społeczne:
– postrzega i analizuje tekst świadomie, umiejscawiając go w odpowiednim kontekście literackim i kulturowym
– ustosunkowuje się krytycznie do poznawanej literatury przedmiotu
– jest przygotowany do aktywnego uczestnictwa w grupie dyskusyjnej
– ma świadomość faktu, że konceptualizacja literatury dziecięcej i młodzieżowej (a zatem także takich pojęć jak dziecko, dzieciństwo, adolescent, adolescencja) jest uwarunkowana czynnikami kulturowymi, historycznymi i społecznymi
Kryteria oceniania
1) ocena ciągła – bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność
a) I SEMESTR: obowiązkowe przygotowanie referatu/prezentacji na podstawie artykułu naukowego wybranego z listy lektur, wykonanie kilku zadań w ramach "pracy domowej"
b) II SEMESTR: obowiązkowy autoreferat, złożenie pracy licencjackiej
2) kontrola obecności; dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze. Powyżej tej liczby (z wyłączeniem przypadków bezzwłocznie udokumentowanych) nie ma możliwości zaliczenia zajęć
Literatura
Kompletna lista lektur zostanie przedstawiona na początku pierwszego semestru. W trakcie semestru, po zapoznaniu się przez prowadzącą ze wstępnymi planami i oczekiwaniami uczestników seminarium, lista ta może być odrobinę modyfikowana – stosownie do potrzeb studentów.
Uczestnicy zobowiązani są do zapoznania się m.in. z następującą literaturą przedmiotu (część z wymienionych pozycji będzie obowiązkowa dla wszystkich, część – jedynie dla autorów referatów/prezentacji przedstawianych w pierwszym semestrze):
R. Waksmund, Literatura dziecięca – literatura uniwersalna, w: Obszary spotkań dziecka i dorosłego w sztuce, red. M. Tyszkowa, B. Żurakowski, Warszawa-Poznań 1989.
G. Leszczyński, Style lektury książki dziecięcej, w: Noosfera literacka. Problemy wychowania i terapii poprzez literaturę dla dzieci, red. A. Ungeheuer-Gołąb, M. Chrobak, Rzeszów 2012.
M. Skowera, Bezpieczna i pożyteczna kraina niedorosłości. Literatura dziecięca jako konstrukt, „Jednak Książki” 2017, nr 7.
A. Czabanowska-Wróbel, [Ta dziwna] instytucja zwana literaturą dla dzieci. Historia literatury dla dzieci w perspektywie kulturowej, „Teksty Drugie” 2013, nr 5.
G. Leszczyński, Kulturowy obraz dziecka i dzieciństwa w literaturze drugiej połowy XIX i XX w., Warszawa 2006 – wybrane fragmenty.
K. Szymborska, W laboratorium children studies. Dziecko i dzieciństwo w nowoczesnym dyskursie, w: Nowe opisanie świata. Literatura i sztuka dla dzieci i młodzieży w kręgach oddziaływań, red. B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, Katowice 2013.
J. Sztachelska, „Dziwność dziecka (Rzecz o imaginarium społecznym), w: Children studies jako perspektywa interpretacyjna. Studia i szkice, red. J. Sztachelska, K. Szymborska, Białystok 2014.
A. Frindt, Antypedagogika jako nowy nurt wychowania i jej odbicie w literaturze dziecięcej, w: Kultura literacka dzieci i młodzieży u progu XXI stulecia, red. J. Papuzińska, G. Leszczyński, Warszawa 2002.
S. Stano-Strzałkowska, Kupa, siku, robale i koszmarne dzieci – czyli rola obrzydliwości w literaturze dziecięcej, w: A fe! Społeczno-kulturowe konteksty wstrętu i obrzydliwości, red. A. Drzał-Sierocka, M. Kowalewska Małgorzata Gdańsk 2016.
M. Nikolajeva, Beyond the Grammar of Story, or How Can Children's Literature Criticism Benefit from Narrative Theory, “Children's Literature Association Quarterly” 2003, t. 28, nr 1.
K. Zabawa, Postać narratora w najnowszej polskiej literaturze dziecięcej, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 2011, nr 11.
M. Głowiński, Narratologia: dzisiaj i nieco dawniej, „Teksty Drugie” 2001, nr 5.
R.B. Bottigheimer, Fairy Tales, Society, and Scholarship, w: tejże, Grimms’ Bad Girls and Bold Boys. The Moral and Social Vision of the Tales, London 1987.
D. Kozera, Transmedialny przekład baśni o Czerwonym Kapturku, “Literatura Ludowa” 2016, nr 4-5.
J. Zipes, Why Fairy Tales Stick. The Evolution and Relevance of a Genre, New York-London 2006.
G. Lasoń-Kochańska, Gender w literaturze dla dzieci i młodzieży. Wzorce płciowe i kobiecy repertuar topiczny, Słupsk 2012 – wybrane fragmenty.
M. Pruszak, Dawni bohaterowie w nowej rzeczywistości. Męskość i kobiecość we współczesnych adaptacjach filmowych klasyki literatury dziecięcej i młodzieżowej, „Czy/tam/czy/tu. Literatura dziecięca i jej konteksty” 2017, nr 1.
V. Flanagan, Gender studies, w: The Routledge Companion to Children's Literature, red. D. Rudd, New York 2010.
A. Wasilewska, Czy Hermiona jest kobietą? Konstrukty kobiecości w serii o Harrym Potterze, w: Harry Potter. Fenomen społeczny – zjawisko literackie – ikona popkultury, red. W. Kostecka, M. Skowera, Warszawa 2014.
B. Bettelheim, Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, tłum. D. Danek, Warszawa 2010 – wybrane fragmenty.
H. Bosmajian, Reading the Unconscious: Psychoanalytical Criticism, w: Understanding Children's Literature, red. P. Hunt, wyd. 2, New York 2005.
M. Inglot, Murzynek Bambo Juliana Tuwima w świetle krytyki postkolonialnej i feministycznej, w: Stare i nowe w literaturze dla dzieci i młodzieży, red. B. Olszewska, E. Łucka-Zając, Opole 2010.
I. Gralewicz-Wolny, Pożegnanie Murzynka Bambo, w: Uwolnić Pippi! Twórczość dla dzieci wobec przemian kultury, red. tejże, B. Mytych-Forajter, Katowice 2014.
A. Mik, M. Skowera, (Nie tylko) kolonialne „zaklęcia” i jak je znaleźć. Magia w Ameryce Północnej według J.K. Rowling, „Czy/tam/czy/tu. Literatura dziecięca i jej konteksty” 2017, nr 1.
J. Papuzińska, „My” i „Oni”, czyli stereotypy narodowe w literaturze dziecięcej, w: tejże, Dziecko w świecie emocji literackich, Warszawa 1996.
C. Breadford, Race, ethnicity and colonialism, w: The Routledge Companion to Children's Literature, red. D. Rudd, New York 2010.
M. Wójcik-Dudek, Zamieszkać w Zagładzie. Geografia Holocaustu w literaturze dla dzieci i młodzieży, w: Geografia krain zmyślonych. Wokół kategorii miejsca i przestrzeni w literaturze dziecięcej, młodzieżowej i fantastyce, red. W. Kostecka, M. Skowera, Warszawa 2016.
E. Rybicka, Od poetyki przestrzeni do polityki miejsca. Zwrot topograficzny w badaniach literackich, „Teksty Drugie” 2008, nr 4.
J. Schollenberger, Literackie ożywienie bestii – intertekstualne wątki bestiariuszy w Harrym Potterze, w: Harry Potter. Fenomen społeczny – zjawisko literackie – ikona popkultury, red. W. Kostecka, M. Skowera, Warszawa 2014.
E. Rąbkowska, „Śmieciowe” zwierzęta (trash animals) i „dzieci śmieci”. Relacje dziecka i zwierzęcia w literaturze dla dzieci i młodzieży, w: Czytanie menażerii. Zwierzęta w literaturze dziecięcej, młodzieżowej i fantastycznej, red. A. Mik, P. Pokora, M. Skowera, Warszawa 2016.
E. Baratay, Zwierzęcy punkt widzenia. Inna wersja historii, tłum. P. Tarasewicz, Gdańsk 2014.
M. Nikolajeva, What is cognitive criticism and what’s in it for children’s literature research?, w: Reading for Learning: Cognitive Approaches to Children's Literature, Philadelphia 2014.
M. Skowera, Postmodernistyczny retelling baśni – garść uwag terminologicznych, w: „Creatio Fantastica” 2016, nr 2.
M. Głowiński, O intertekstualności, „Pamiętnik Literacki” 1986, z. 4.
Ch. Wilkie-Stibbs, Intertextuality and the Child Reader, w: Understanding Children's Literature, red. P. Hunt, wyd. 2, New York 2005.
Dodatkowo: wybrane (także wspólnie z uczestnikami – zgodnie z ich potrzebami badawczymi) utwory z obszaru literatury dziecięcej i młodzieżowej (w tym – baśni i fantastyki).
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: