Konwersatorium - moduł TRADYCJA (Literatura polska lat 1864-1914 na tle sztuki europejskiej) 3001-13B1B2LP-KON-T
Podstawowym założeniem zaproponowanego konwersatorium jest przekonanie, że o literaturze warto dyskutować z uwzględnieniem szerokiego kontekstu zarówno rodzimej, jak i zagranicznej sztuki. Z tego względu podczas zajęć konieczne będzie zastosowanie podejścia komparatystycznego. Pozwoli ono porównywać utwory literackie nie tylko z innymi tekstami, lecz także z wytworami innych dziedzin sztuki.
Każde spotkanie poświęcimy znaczącemu zagadnieniu ze wskazanego zakresu. Tematy poszczególnych zajęć zostały tak dobrane, aby doprowadzić do realizacji podstawowego celu konwersatorium: zidentyfikowania związków między literaturą okresu pozytywizmu i Młodej Polski a tradycjami sztuki europejskiej. Aby osiągnąć ten cel, zestawimy różnorodne przykłady polskich utworów z europejskimi tekstami literackimi, a następnie zidentyfikujemy ich powiązania z takimi dziedzinami sztuki jak: fotografia, malarstwo, kabaret, teatr, rzeźbiarstwo, architektura, film czy muzyka. Będziemy poruszać się przede wszystkim w kręgu kultury angielskiej, francuskiej, rosyjskiej i niemieckiej. Zajmiemy się takimi zagadnieniami jak realizm, symbolizm czy ludowość, a także motywami melancholii, zbędności, artystostwa, wampiryzmu czy toposem katedry.
Szacowany nakład pracy:
20h spotkania w sali + 160h przygotowanie do zajęć + 30h projekt studencki
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
WIEDZA (Absolwent zna i rozumie:)
– aparat terminologiczny i pojęciowy oraz metody naukowe pozwalające na prowadzenie badań nad literaturą polską i europejską w perspektywie historycznej oraz różnymi typami tradycji w pozytywizmie i Młodej Polsce
– powiązania literaturoznawstwa z innymi dyscyplinami humanistyki (historią sztuki, kulturoznawstwem, muzykologią) podejmującymi refleksję nad obecnością tradycji w kulturze
– dynamikę rozwojową zjawisk literackich i kulturowych charakteryzujących się długim trwaniem
– rolę refleksji z zakresu historii idei, filozofii i sztuki w procesie analizy historycznoliterackiej dzieł pozytywizmu i Młodej Polski
– specyfikę selektywnego i sprofilowanego rekonstruowania tradycji artystycznej i literackiej pozytywizmu i Młodej Polski przez epoki późniejsze
– historyczne przejawy włączania w obręb literatury wysokiej elementów ukształtowanych w kulturze ludowej oraz twórczości popularnej, masowej i rozrywkowej
– miejsce i rolę tradycji literackiej w definiowaniu literatury polskiej i europejskiej, określaniu jej cech swoistych, ustalaniu i rewidowaniu jej kanonu oraz rozumieniu i interpretowaniu tekstu literackiego
– dynamikę rozwoju procesu historycznoliterackiego.
UMIEJĘTNOŚCI (Absolwent potrafi:)
– integrować wiedzę z różnych dyscyplin humanistycznych (literaturoznawstwa, historii sztuki, kulturoznawstwa, muzykologii) oraz efektywnie ją wykorzystywać do rozpoznawania i opisywania rozmaitych rodzajów tradycji literackiej
– wykorzystać zdobytą wiedzę historycznoliteracką, teoretycznoliteracką i komparatystyczną do identyfikowania luk w stanie badań oraz prowadzenia badań własnych nad twórczością wybranych pisarzy, funkcjonowaniem środowisk i formacji artystycznych
– usytuować badane przez siebie dzieła literackie w perspektywie idei filozoficznych i światopoglądowych, działających integrująco na kulturę europejską oraz przesądzających o jej różnorodności
– posługiwać się terminologią z zakresu estetyki, poetyki, komparatystyki i historii literatury, w sposób dostosowany do epoki, w ramach której student prowadzi badania (w tym przypadku: pozytywizm i Młoda Polska)
– dostrzegać w przejawach tradycji część kultury narodowej, określać swoistość tradycji narodowej na tle europejskim oraz opisywać kształtowanie się właściwego kulturze polskiej stosunku do tradycji rodzimej i obcej na przestrzeni wieków
– określać rodzaje i zakresy wzajemnego oddziaływania tradycji literackich, plastycznych i
muzycznych w obrębie pozytywizmu i Młodej Polski
– identyfikować wczesne formy i prototypy charakterystycznych dla pozytywizmu i Młodej Polski idei, prądów i paradygmatów twórczych w epokach poprzedzających
– rozpoznawać, analizować i porównywać różne formy obecności i sposoby oddziaływania
dziedzictwa epok wcześniejszych na epoki późniejsze
– posługiwać się takimi formami wypowiedzi naukowej, jak ustny referat naukowy
– czytać, interpretować i analizować teksty literackie, uwzględniając kontekst historyczny, kulturowy oraz teksty o charakterze naukowym.
KOMPETENCJE SPOŁECZNE (Absolwent jest gotowy do:)
– okazywania zrozumienia i szacunku dla odmienności obyczajowych i kulturowych, jakie wynikają z bogactwa tradycji oddziałujących na literaturę polską
– ciągłego dokształcania się i rozwoju
– docenienia znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych
– utożsamiania się z wartościami, celami i zadaniami realizowanymi w naukach humanistycznych,
– prezentowania rozwagi, dojrzałości i zaangażowania w projektowanie
– planowania i realizowania zadań badawczych
– aktywności i podejmowania wysiłku oraz odznaczania się wytrwałością w realizacji podejmowaniu indywidualnych działań profesjonalnych w zakresie pracy nad tekstami kultury
– aktywnego współuczestnictwa w realizacji postawionych zadań, czuje się odpowiedzialny wobec innych, wyraża taką postawę w swoim środowisku, upowszechnia to podejście wśród innych
Kryteria oceniania
– ocena projektu zaliczeniowego: przedstawionej podczas ostatnich zajęć krótkiej prezentacji ustnej (ok. 10 min) omawiającej samodzielnie przygotowany przykład związku między literaturą polską przełomu XIX i XX wieku a sztuką europejską (należy wcześniej skonsultować pomysł) lub krótka praca pisemna (2-3 strony) na ten temat – 75%
– ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność) – 25%
Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze. Powyżej tej liczby, z wyłączeniem przypadków bezzwłocznie udokumentowanych, nie ma możliwości zaliczenia zajęć.
Literatura
Literatura obowiązkowa:
Dickens Ch., Mała Dorrit, t. 1, t. 2, Warszawa 1983.
Flaubert G., Pani Bovary, przeł. A. Micińska, Warszawa 1969.
Kuśniewicz A., Król obojga Sycylii, wyd. dowolne.
Leśmian B., Poezje wybrane, Wrocław 1991.
Maeterlinck M., Ślepcy lub Wnętrze, [w:] tegoż, Trzy dramaty, oprac. F. Płażek, Kraków 1959.
Mann T., Czarodziejska góra, t. 1 i 2, Warszawa 1982.
Murger H., Sceny z życia cyganerii, przeł. T. Boy-Żeleński, Kraków 2003.
Orzeszkowa E., Cham, Kraków 1991.
Prus B., Pleśń świata, Cienie, [w:] tegoż, Opowiadania i nowele. Wybór, oprac. T. Żabski, Wrocław 1996.
Przybyszewski S., Śnieg, wyd. dowolne.
Reymont W., Wampir, wyd. dowolne.
Sienkiewicz H., Bez dogmatu, Wrocław 2002.
Sontag S., O fotografii, przeł. S. Magala, Warszawa 1986.
Stocker B., Dracula, wyd. dowolne.
Sygietyński A., Na skałach Calvados, wyd. dowolne
Symboliści francuscy (Od Baudelaire’a do Valery’ego), Wrocław 1965.
Symboliści i akmeiści rosyjscy, oprac. W. Dąbrowski, A. Mandalian, W. Woroszylski, Warszawa 1971.
Turgieniew I., Rudin, Warszawa 1985.
Wyspiański S., Akropolis, oprac. E. Miodońska-Brookes, Wrocław 1985.
Żeleński-Boy T., Słówka, oprac. T. Weiss, Wrocław 1988.
Żeleński-Boy T., Znaszli ten kraj?... (cyganeria krakowska) oraz inne wspomnienia o Krakowie, oprac. T. Weiss, Wrocław 1984.
Literatura pomocnicza:
Bałus W., Figury losu. Polscy artyści i polska sztuka w poszukiwaniu tożsamości indywidualnej i zbiorowej, Kraków 2003.
Bałus W., Mundus melancholicus. Melancholiczny świat w zwierciadle sztuki, Kraków 1996.
Brzozowska S., Klasycyzm i motywy antyczne w poezji Młodej Polski, Opole 2000.
Budrewicz A., Polski Dickens. Pierwsze stulecie, Kraków 2014.
Czermińska M., Gotyk i pisarze. Topika opisu katedry, Gdańsk 2005.
Jacek Malczewski i symboliści, red. K. Stępnik, M. Gabryś-Sławińska, Lublin 2012.
Jedlicki J., Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują. Studia z dziejów idei i wyobraźni XIX wieku, Warszawa 1988.
Jedlicki J., Świat zwyrodniały. Lęki i wyroki krytyków nowoczesności, Warszawa 2000.
Kierzek P., Muzyka w „Żywych kamieniach” Wacława Berenta, Kraków 2006.
Kierzek P., Muzyka w twórczości Wacława Berenta, „Pamiętnik Literacki” 2006, nr 1.
Kowalczuk U., Powinność i przygoda. Pisarze polscy drugiej połowy XIX wieku wobec kultury renesansu, Warszawa 2011.
Krajewska W., Recepcja literatury angielskiej w Polsce w okresie modernizmu (1887-1918). Informacje, sądy, przekłady, Wrocław 1972.
Krasiński i Kraszewski wobec europejskiego romantyzmu i dylematów XIX wieku (w dwustulecie urodzin pisarzy), red. M. Junkiert, W. Ratajczak, T. Sobieraj, Poznań 2016.
Kubiak J., Spory o biedermeier, Poznań 2006.
Literatura i sztuka drugiej połowy XIX wieku. Światopoglądy – postawy – tradycje, red. B. Bobrowska, S. Fita, J.A. Malik, Lublin 2004.
Makowiecki T., Muzyka w twórczości Wyspiańskiego, Toruń 1955.
Martuszewska A., Dlaczego Robinson, a nie Don Kichot? O niektórych (nie tylko estetycznych) wyborach Bolesława Prusa [w:] Na pozytywistycznej niwie, red. T. Lewandowski, T. Sobieraj, Poznań 2002.
Mazan B., Bowaryzm w literackich transpozycjach polskich modernistów [w:] Literatura Młodej Polski. Między XIX a XX wiekiem, red. E. Paczoska, J. Sztachelska, Białystok 1998.
Mazur A., Parnasizm w poezji polskiej 2 poł. XIX i pocz. XX w., Opole 1993.
Mazur A., Transcendencja realistów. Motywy metafizyczne w polskiej i niemieckiej prozie II połowy XIX wieku, Opole 2001.
Nalewajk-Turecka, Ż, Leśmian międzynarodowy – relacje kontekstowe. Studia komparatystyczne, Kraków 2015.
Obsulewicz B., Rzymscy bohaterowie Elizy Orzeszkowej, Lublin 2003.
Olkusz J., Olkusz W., Książka pokolenia, czyli pozytywiści wobec „Robinsona Crusoe” Daniela Defoe. Uwagi na marginesie dwóch rocznic [w:] W literackim kręgu pozytywizmu i Młodej Polski. Studia i szkice, red. W. Hendzel i Z. Piasecki, Opole 1999.
Osterhammel J., Historia XIX wieku. Przeobrażenie świata, przeł. I. Drozdowska-Boering, J. Kałążny, A. Peszke, K. Śliwińska, Poznań 2013.
Paczoska E., Prawdziwy koniec XIX wieku. Śladami nowoczesności, Warszawa 2010.
Problemy literatury i kultury modernizmu w Europie Środkowo-Wschodniej (1867-1918) t. 1, 2, 3, red. E. Paczoska, I. Poniatowska, M. Chmurski, Warszawa 2017.
Rudkowska M., Sen nieboszczyka. Polski hoffmanizm w XIX wieku, Warszawa 2019.
Skarbowski J., Stefan Żeromski – mistrz literackiego opisu muzyki, [w:] tegoż, Literatura – muzyka. Zbliżenia i dialogi, Warszawa 1981.
Sochoń J., Muzyczność literatury. Leśmian i inni…, „Studia Philosophiae Christianae UKSW” 2011, nr 1.
Szacki J., Tradycja, Warszawa 2011.
Szczerski A., Wzorce tożsamości. Recepcja sztuki brytyjskiej w Europie Środkowej około roku 1900, Kraków 2002.
Szleszyński B., Non omnis moriar? Bolesław Prus, wiek XIX i opowieści współczesne, Warszawa 2019.
Tradycja i nowoczesność, oprac. J. Kurczewska, J. Szacki, przeł. T. Gosk [et al.], Warszawa 1984.
Tradycja wynaleziona, red. E. Hobsbawm, T. Ranger, przeł. M. Godyń, F. Godyń, Kraków 2008.
Turgieniew I., Hamlet i Don Kichot, „Przegląd Polityczny” 2003, nr 60.
Wiktorianie nad Tamizą i nad Wisłą, red. A. Budrewicz i E. Paczoska, Warszawa 2016.
Podany zakres lektur może ulec niewielkim zmianom w zależności od potrzeb i zainteresowań uczestników i uczestniczek konwersatorium.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: