"Węzeł gordyjski": historiografia - geografia historyczna - polityka. Dzieje Europy Środkowo-Wschodniej i Wschodniej w badaniach historyków polskich, rosyjskich i ukraińskich XIX-XXI wiek 2900-MK2-WG-KL
„Węzeł gordyjski” interpretacji dziejów obszaru Europy Wschodniej i
Środkowo-Wschodniej tworzą koncepcje sformułowane w XIX w. przez
historyków reprezentujących naukę polską, naukę ruską (ukraińską) w
Królestwie Galicji i Lodomerii (pod panowaniem Habsburgów), naukę
ukraińską w Rosji, naukę rosyjską, a w wieku XX przez historyków
reprezentujących naukę polską i ukraińską w II Rzeczypospolitej oraz
naukę sowiecką, a po II wojnie światowej – naukę sowiecką oraz naukę
polską w kraju.
Wielość koncepcji objaśniających dzieje regionu jest przede wszystkim
następstwem rozwoju nauki historycznej, a ich fundament stanowiły i
stanowią ustalenia z zakresu geografii historycznej, bo – jak podkreślał
wybitny badacz Władysław Semkowicz: „Historyk bada i opisuje wielki
dramat dziejów, geograf zaś scenę, na której ten dramat się rozgrywa”,
więc geografia historyczna, to nauka pomocnicza „badająca przestrzeń,
w której rozgrywają się zdarzenia i procesy dziejowe”.
Jednak w wypadku Europy Wschodniej i Środkowo-Wschodniej –
regionów, których droga dziejowa była bardzo burzliwa – na kształt
koncepcji ją objaśniających, obok ustaleń źródłowych, wpływ miały
także czynniki pozanaukowe, bo choć historia służyć miała – i ma –
poznaniu przeszłości sine ira et studio, to od historyków oczekiwano – i
oczekuje się – także objaśnienia rzeczywistości współczesnej.
Dokonania jej historycznej legitymizacji bądź delegitymizacji. Oczekiwanie to nabierało szczególnego znaczenia w sytuacji zmian kształtu politycznej mapy Europy Środkowo-Wschodniej i Wschodniej. Oczekiwanie to powodowało również, że objaśnienia formułowane przez historyków nabierały istotnego znaczenia w aspekcie politycznym.
Podczas zajęć studentom przybliżona zostanie relacja między geografią historyczną, tj. wynikami źródłowych badań historyków, formułowanymi przez nich objaśnieniami oraz oczekiwaniami współczesnych (sytuacją polityczną), do których objaśnienia swe adresowali.
Rodzaj przedmiotu
ogólnouniwersyteckie
Efekty kształcenia
Po zakończeniu zajęć student:
– dokonuje krytyki tekstu źródłowego;
– dokonuje krytyki mapy historycznej;
– rozumie znaczenie geografii historycznej w badaniach nad przeszłością i postrzeganiu współczesności;
– rozpoznaje nazwy źródłowe regionów, wspólnot i ich nazwy stworzone przez historyków;
– rozumie przyczyny istnienia różnych nazw tych samych regionów, wspólnot w perspektywie diachronicznej i synchronicznej;
– dostrzega społeczne oddziaływanie nauki historycznej w życiu społeczeństw w XIX i w XX w.
Kryteria oceniania
Warunkiem zaliczenia zajęć jest:
– przygotowania do zajęć;
– aktywność na zajęciach;
– uzyskanie pozytywnej oceny z pisemnego sprawdzianu końcowego
Literatura
– Semkowicz Władysław, Geograficzne podstawy Polski Chrobrego, „Kwartalnik Historyczny”, t. 39, 1925, nr 2, s. 258–314;
– Semkowicz Władysław, Encyklopedia nauk pomocniczych historii, TAiWPN UNIVERSITAS, Kraków 2011;
– Słownik starożytności słowiańskich: encyklopedyczny zarys kultury Słowian od czasów najdawniejszych, t. 1–8, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo, Wrocław–Warszawa–Kraków 1961–1996;
– Słowiańska onomastyka: encyklopedia, t. 1–2, Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warszawa 2002–2003;
– Tyszkiewicz Jan, Geografia historyczna Polski w średniowieczu. Zbiór studiów, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2003;
– Tyszkiewicz Jan, Geografia historyczna. Zarys problematyki, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2014;
– Z problematyki geografii historycznej, PWN, Warszawa–Kraków 1974.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: