Stosunki międzynarodowe na obszarze WNP 2104-L-D5SMWN

1. Wprowadzenie do zajęć
2. Proces dezintegracji ZSRR
Pogłębiający się kryzys gospodarczy i społeczny państwa radzieckiego. Przemiany okresu pieriestrojki. Wzrost dążeń niepodległościowych w republikach związkowych. Nowe koncepcje radzieckiej federacji. Tzw. pucz sierpniowy w 1991 roku i jego konsekwencje dla funkcjonowania państwa związkowego. Powstanie WNP i rozpad ZSRR.
3. WNP jako próba reintegracji obszaru poradzieckiego w wymiarze politycznym
Tendencje reintegracyjne na obszarze b. ZSRR na początku lat dziewięćdziesiątych. Podstawy prawne funkcjonowania WNP. Cele i zasady WNP. Organy polityczne Wspólnoty i ich ewolucja. Odmienne wizje Wspólnoty i procesy jej politycznej dezintegracji. Nierównomierny zakres powiązań politycznych między państwami WNP. Próby reformy WNP. Ocena roli Wspólnoty w procesach suwerenizacji republik poradzieckich (WNP jako instrument "cywilizowanego rozwodu"). Alternatywne wobec WNP projekty integracyjne w regionie. Współpraca w dziedzinie zwalczania międzynarodowego terroryzmu.
4. Kierunki integracji gospodarczej na obszarze WNP
Dezintegracja powiązań gospodarczych między państwami poradzieckimi. Rozpad strefy rublowej. Dążenie do zintensyfikowania współpracy gospodarczej w regionie. Unia Gospodarcza i próby powołania do życia strefy wolnego handlu. Unia Celna. Eurazjatycka Unia Gospodarcza.
5. Problematyka współpracy wojskowej w ramach WNP
Rozpad jednolitych sił zbrojnych. Sukcesja poradzieckiego arsenału nuklearnego. System bezpieczeństwa zbiorowego WNP - podstawy prawne, ewolucja, Organizacja Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym (OUBZ). Integracja w dziedzinie ochrony granic i systemów obrony powietrznej. Siły pokojowe WNP. Współpraca dwustronna państw WNP w dziedzinie bezpieczeństwa wojskowego.
6. Doktryna polityki zagranicznej Rosji i jej polityka wobec państw poradzieckich
Strategia międzynarodowa Rosji. Miejsce i rola WNP oraz państw bliskiej zagranicy w rosyjskiej doktrynie polityki zagranicznej i doktrynie bezpieczeństwa. Rosyjska wersja doktryny Monroe i reakcja Rosji na zaangażowanie państw spoza WNP na obszarze poradzieckim. Ewolucja podejścia Federacji Rosyjskiej do problematyki obszaru poradzieckiego
7. Białoruś, Ukraina i Mołdawia w stosunkach międzynarodowych
Ewolucja polityki zagranicznej ww. państw i ich zaangażowanie w procesy integracji w ramach Wspólnoty. Kształtowanie się Związku Białorusi i Rosji - podstawy prawne państwa związkowego i praktyka białorusko - rosyjskiej integracji. Problematyka relacji ukraińsko - rosyjskich. Problem Naddniestrza.
8-9. Specyfika stosunków międzynarodowych w subregionie:
a) zakaukaskim;
b) poradzieckiej Azji Środkowej
Polityka zagraniczna Armenii, Azerbejdżanu, Gruzji oraz Kazachstanu, Kirgistanu, Tadżykistanu, Uzbekistanu i ich udział w integracji w ramach WNP. Problem konfliktów lokalnych (Abchazja, Płd. Osetia, wąwóz pankiski, Górski Karabach). Zagrożenie ekstremizmem islamskim. Kwestia wydobycia i przesyłu surowców energetycznych. Współpraca środkowoazjatycka.
10. Wpływ polityki państw spoza WNP na stosunki międzynarodowe w regionie
Zaangażowanie USA, UE, mocarstw zachodnioeuropejskich oraz niektórych państw azjatyckich (Turcja, Iran, ChRL) na obszarze Wspólnoty. Działalność wybranych organizacji międzynarodowych (KBWE/OBWE, Rada Europy, NATO) w regionie WNP.

Literatura podstawowa:
 M. Domańska, Uwarunkowania procesów integracyjnych i dezintegracyjnych na obszarze poradzieckim, Warszawa 2013;
 A. Legucka, K. Malak (red.), Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa na obszarze WNP, Warszawa 2008;
 A. Kowalczyk, I. Bil, T. Otłowski (red.), Konflikt na Ukrainie a sytuacja strategiczna na obszarze postradzieckim, Warszawa, wrzesień 2014,
http://fae.pl/raportfaerosjaaobszarpostradziecki.pdf;
 A. Kowalczyk, I. Bil, T. Otłowski (red.), Wpływ wojny z Ukrainą na sytuację wewnętrzną w Rosji i jej relacje z Zachodem, Warszawa, czerwiec 2015,
http://fae.pl/raportfaerosjaukrainaskutki2.pdf;
 M. Raś, A. Włodkowska, Bezpieczeństwo obszaru WNP, w: R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, Warszawa 2008, rozdz. XIII;
 M. Raś, Charakterystyka państw Europy Wschodniej i Kaukazu Południowego,
w: A. Szeptycki (red.), Między sąsiedztwem a integracją, Warszawa 2011;
 M. Raś, Polityka Rosji wobec Ukrainy i jej implikacje dla ładu międzynarodowego w Europie, w: K. Czornik, M. Lakomy, M. Stolarczyk (red.), Implikacje konfliktu ukraińskiego dla polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Polski. Aspekty polityczne, wojskowe, gospodarcze oraz społeczne, Katowice 2015;
 M. Raś, Miejsce Rosji w Europie, w; S. Bieleń, A. Skrzypek (red.), Rosja. Refleksje o transformacji, Warszawa 2010;
 M. Raś, Wpływ konfliktu ukraińskiego na postrzeganie ładu europejskiego w Rosji, w: T. Kubaczyk, S. Piotrowski, M. Żyła (red.), Międzynarodowe konsekwencje konfliktu zbrojnego na Ukrainie, Warszawa 2016;
 A. Włodkowska, Polityka Federacji Rosyjskiej wobec Wspólnoty Niepodległych Państw,
w: S. Bieleń, M. Raś (red.), Polityka zagraniczna Rosji, Warszawa 2008;
 Roczniki Strategiczne z lat 1995/96–2019/20.

Literatura uzupełniająca:
B. J. Albin, W. Baluk (red.), Białoruś, Wrocław 2004;
 B. J. Albin, W. Baluk (red.), Ukraina, Wrocław 2003;
 V. Avioutskii, Aksamitne rewolucje, Warszawa 2007;
 R. Backer, Rosyjskie myślenie polityczne za czasów prezydenta Putina, Toruń 2007;
 W. Baluk (red.), Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa krajów WNP, Wrocław 2008;
 S. Bieleń, Tożsamość międzynarodowa Federacji Rosyjskiej, Warszawa 2006;
 S. Bieleń, Ukraina a Rosja – niezależność i dominacja, Polityka Wschodnia 1998, nr 1;
 S. Bieleń (red.) Rosja w procesach globalizacji, Warszawa 2013;
 S. Bieleń (red.), Wizerunki międzynarodowe Rosji, Warszawa 2011;
 S. Bieleń, K. Chudoliej (red.), Stosunki Rosji z Unią Europejską, Warszawa 2009;
 S. Bieleń, A. Skrzypek (red.), Geopolityka w stosunkach polsko-rosyjskich, Warszawa 2012;
 M. Bodio, Polityka energetyczna w stosunkach między Unią Europejską a Federacją Rosyjską
w latach 2000-2008, Warszawa 2009;
 T. Bodio, W. Jakubowski (red.), Przywództwo i elity polityczne w krajach WNP, Warszawa 2010.
 G. Bogielski, Polityka wobec WNP, w: B. J. Albin, W. Baluk (red.), Rosja, Wrocław 2003;
 B. Bojarczyk, A. Ziętek (red.), Region Azji Centralnej jako obszar wpływów międzynarodowych, Lublin 2008;
 A. Curanovič, Czynnik religijny w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej, Warszawa 2010;
 A. Curanovič, S. Kardaś, R. Alf, Polityka zagraniczna Federacji Rosyjskiej w okresie prezydentury Władimira Putina. Próba bilansu, Żurawia Papers, Zeszyt 12, Warszawa 2008;
 E. Cziomer, M. Czajkowski (red.), Polityka Federacji Rosyjskiej wobec państw członkowskich WNP, Kraków 2006;
 Ł. Donaj, Polityka bezpieczeństwa niepodległej Ukrainy 1991-2004, Łódź 2005;
 A. Dudek, R. Mazur (red.), Rosja między imperium a mocarstwem nowoczesnym, Toruń 2010;
 A. Eberhardt, Gra pozorów. Stosunki rosyjsko – białoruskie 1991-2008, Warszawa 2008;
 A. Gil, T. Kapuśniak (red.), Polityka wschodnia Polski, Lublin-Warszawa 2009;
 F. Gołembski, Z. Szmyd, Mołdowa a Rosja, Polityka Wschodnia 1998, nr 1;
 I. Gretskiy, „Oranżiewaja riewolucija” i Moskowskij Patriarchat, Stosunki Międzynarodowe 2008,
nr 1-2 (37);
 R. Grinberg, Dziesięciolecie Wspólnoty Niepodległych Państw: iluzja integracji i czynnik rosyjski, Polityka Wschodnia 2001, nr 1;
 P. Grochmalski (red.), Klęska demokracji? Obszar byłego ZSRR, Toruń 2010;
 R. Grodzki, Wojna gruzińsko – rosyjska 2008. Przyczyny – przebieg – skutki, 2009;
 A. Halonen, K. Frazier, W cieniu świętej księgi, Wołowiec 2010;
 J. Holzer, Europa zimnej wojny, Warszawa 2012;
 K. Janicki, Źródła nienawiści, Kraków-Warszawa 2009;
 K. Iwańczuk, T. Kapuśniak (red.), Region Kaukazu w stosunkach międzynarodowych, Lublin 2008;
 T. Kapuśniak (red.), Federacja Rosyjska – WNP, Lublin-Warszawa 2011;
 T. Kapuśniak, K. Fedorowicz, M. Gołoś (red.), Białoruś, Mołdawia i Ukraina wobec wyzwań współczesnego świata, Lublin 2009;
 T. Kapuśniak (red.), Unia Europejska i Federacja Rosyjska wobec regionu Morza Czarnego, Lublin 2010;
 S. Kardaś, M. Kaczmarski, Z prądem rzeki. Międzynarodowe spory wodno-energetyczne w regionie Azji Centralnej, Warszawa 2012;
 W. Marciniak, Rozgrabione imperium, Kraków 2001, s. 90–100 i 169–204;
 P. Marcinkowska, Europejska Polityka Sąsiedztwa, Warszawa 2011;
 E. Matuszek, Narody Północnego Kaukazu. Historia – kultura – konflikty 1985 – 1991, Toruń 2007;
 E. Mironowicz, Polityka zagraniczna Białorusi 1990-2010, Białystok 2011;
 C. Mojsiewicz, Wspólnota Niepodległych Państw, Poznań 2000 (tamże: podstawowe dokumenty WNP);
 M. Nizioł – Celewicz, Polityka Federacji Rosyjskiej wobec obszaru WNP, w: A. Czarnocki,
I. Topolski (red.), Federacja Rosyjska w stosunkach międzynarodowych, Lublin 2006, s. 135-155;
 M. Pajda (red.), Społeczeństwo białoruskie’2007. Nadzieje, złudzenia, perspektywy,
Warszawa – Mińsk 2007;
 M. Pietraś, T. Kapuśniak, Ukraina w stosunkach międzynarodowych, Lublin 2007;
 A. Podraza (red.), Polityka UE wobec Ukrainy: partnerstwo czy członkostwo, Lublin 2006;
 M. Raś, Europejska Polityka Sąsiedztwa w regionie czarnomorskim, w: T. Ciesielski,
E. Czapiewski, W. Kusznir (red.), Region nadczarnomorski w polityce europejskiej,
Odessa–Opole–Wrocław 2008;
 M. Raś, Obszar WNP jako czynnik wpływający na tożsamość międzynarodową Federacji Rosyjskiej, w: T. Kapuśniak (red.), Federacja Rosyjska – Wspólnota Niepodległych Państw, tom 2, Lublin-Warszawa 2011;
 M. Raś, Problemy graniczne Federacji Rosyjskiej, Polityka Wschodnia 2012, nr 2;
 M. Raś, K. Dudzińska, The Question about Public Policy in Case of the Kaliningrad Oblast: Russian Exclave vs. Enclave Surrounded by the European Union, The Copernicus Journal of Political Studies 2014, nr 2
 M. Raś, Rosja jako konkurent Zachodu w regionie czarnomorskim, w: A. Gil, T. Kapuśniak (red.), Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej 2009, część 1;
 M. Raś, Rosja wobec świata islamu, Studia Wschodnie Instytutu Europy Środkowo -Wschodniej 2013;
 M. Raś, E. Szkop, Stosunki Rosja - UE po kryzysie krymskim, Rocznik Instytutu Europy Środkowo – Wschodniej 2014, nr 5;
 Ma. Raś, Uwarunkowania "rewitalizacji" stosunków Rosja-UE, w: B. Jurkowicz (red.), Quo vadis Europa? Unia Europejska na rozdrożu, Warszawa 2016;
 M. Raś, Wpływ relacji rosyjsko - niemieckich po 1991 r. na procesy integracyjne w Europie, Studia Politica Germanica 2014, nr 1.
 M. Raś, Sankcje i Rosja, J. Ćwiek-Karpowicz, S. Secrieru (red.), Polski Instytu Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2015;
 M. Słowikowski, Rosja wobec Europejskiej Polityki Sąsiedztwa, w: w: J. Kłoczowski,
A. Gil, T. Kapuśniak (red.), Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej 2008.
 A. Stępień – Kuczyńska, S. Bieleń (red.), Rosja w okresie prezydentury Władimira Putina, Łódź-Warszawa-Toruń 2008;
 A. Stępień – Kuczyńska, M. Słowikowski, Unia Europejska a państwa Europy Wschodniej,
Warszawa 2008;
 T. Stępniewski, Geopolityka regionu Morza Czarnego w pozimnowojennym świecie, Lublin-Warszawa 2011;
 T. Stępniewski (red.), Nowa Wielka Gra w regionie Azji Centralnej, Lublin-Warszawa 2012;
 A. Szeptycki (red.), Między sąsiedztwem a integracją, Warszawa 2011;
 A. Szeptycki, Ukraina wobec Rosji. Studium zależności, Warszawa 2013;
 T. Szulc (Dallas), Ukraina: imperium kontratakuje, Raport. Wojsko, Technika, Obronność 2014, nr 12;
 T. Szulc (Dallas), Ukraina – rosnący potencjał niestabilności, Raport. Wojsko, Technika, Obronność 2015, nr 1;
 T. Świętochowski, Azerbejdżan i Rosja, Warszawa 1998, r. VIII i IX;
 I. Topolski (red.), Białoruś w stosunkach międzynarodowych, Lublin 2009;
 I. Topolski, Polityka Federacji Rosyjskiej wobec państw Europy Wschodniej, Lublin 2013;
 I. Topolski, Region WNP w stosunkach rosyjsko – amerykańskich, w: J. Kłoczowski,
A. Gil, T. Kapuśniak (red.), Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej 2008.
 A. Tsurtsumia, Geopolityczna sytuacja w regionie Morza Czarnego po rozpadzie Związku Radzieckiego,
w: T. Ciesielski, E. Czapiewski, W. Kusznir (red.), Region nadczarnomorski…, op. cit.;
 W. Walkiewicz (red.), Wschodnia polityka Unii Europejskiej. Porażka, stagnacja, czy konsekwentna realizacja?, Warszawa-Białystok 2009;
 K. Wańczyk, Polityka FR wobec regionu Morza Kaspijskiego w l. 1999 – 2004, Toruń 2007;
 A. Wierzbicki, Etnopolityka w Azji Centralnej, Warszawa 2008;
 Z. Winnicki, W. Baluk, G. Tokarz (red.), Wybrane problemy badań wschodnich, Wrocław 2007;
 A. Włodkowska, Polityka Federacji Rosyjskiej na obszarze Wspólnoty Niepodległych Państw,
Toruń 2006;
 Ł. Wojcieszak, Polska, Ukraina i Białoruś wobec problemu dostaw i tranzytu rosyjskiego gazu, Bielsko-Biała 2012;
 E. Wyciszkiewicz (red.), Geopolityka rurociągów. Współzależność energetyczna a stosunki międzynarodowe na obszarze postsowieckim, Warszawa 2008;
 Wymiar wschodni NATO (praca zbiorowa), Kraków 2006, s. 49-82 oraz 101-118;
 A. Zamarajewa, Kazachstan – Uzbekistan: rywalizacja o przywództwo w Azji Centralnej,
Pułtusk 2007;
 M. Zamarlik (red.), Wymiar Wschodni Unii Europejskiej, Kraków 2004;
 R. Zięba, Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie, Warszawa 2010;
 R. Zięba, Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego, Warszawa 2004 (rozdz. VI: Mechanizm WNP);
 Analizy, raporty i inne materiały dotyczące obszaru WNP Ośrodka Studiów Wschodnich
w Warszawie;
 Współczesna Azja Centralna – seria prac nt. poradzieckich republik środkowoazjatyckich pod redakcją
T. Bodio, Warszawa 2002–2005, zwłaszcza: fragmenty poświęcone polityce zagranicznej i stosunkom gospodarczym z zagranicą.