Ciągłość i zmiana ustrojowa w systemie politycznym 2102-L-D6CIZU-US
Przedmiot obejmuje następującą szczegółową problematykę:
1-2. Istota problematyki przedmiotu i podstawowe pojęcia: ustrój polityczny państwa, ciągłość i zmiana ustrojowa, ewolucja i rewolucja a ustrój państwa. Transformacja ustrojowa jako jedna z płaszczyzn transformacji systemowej (obok gospodarczej i społecznej). Europa Środkowo-Wschodnia: próba zdefiniowania istoty regionu w oparciu o różne kryteria (np. historyczne, geopolityczne, gospodarczo-społeczne).
3. Przypadki transformacji ustrojowej na zachodzie Europy: casus Hiszpanii (od autorytaryzmu do demokracji) i Włoch (transformacja w ramach systemu demokratycznego).
4-5. Przesłanki transformacji ustrojowej w państwach Europy Środkowo-Wschodniej: 1) przesłanki geopolityczne (wyścig zbrojeń, wojna w Afganistanie itd.), 2) reformy podejmowane przez reżimy autorytarne (reformy Gorbaczowa w ZSRR, zmiany w latach 80. w Polsce), 3) kryzys gospodarczy, 4) powstanie ośrodków opozycyjnych, 5) konflikty narodowościowo-etniczne.
6-7. Modele zapoczątkowania procesu transformacji ustrojowej: 1) model „okrągłostołowy” bez użycia przemocy: Polska, Węgry, Czechosłowacja, 2) model rewolucyjny: Rumunia, 3) model związany z rozpadem państwa złożonego: ZSRR, Jugosławia.
8-9. Proces przygotowania i uchwalenia demokratycznych konstytucji: 1) model polski – konstytucja okresu przejściowego i poszukiwanie kompromisu konstytucyjnego, 2) model czeski i słowacki – konstytucja od podstaw dla nowopowstałych niepodległych państw, 3) model rosyjski – rozwiązanie siłowe kryzysu politycznego i arbitraż suwerena, 4) model węgierski – reforma i adaptacja.
10-11. Zasady i wartości nowych porządków konstytucyjnych: 1) nowe konstytucje – tradycja czy recepcja obcych wzorów?, 2) systemy rządów, 3) prawa i wolności człowieka i obywatela w ujęciu formalnym i w praktyce ustrojowo-politycznej, 4) problem trwałości i stabilności konstytucji.
12-13. Problem przywództwa w procesie transformacji ustrojowej. Rola głowy państwa i szefa rządu w państwach Europy Środkowo-Wschodniej: 1) przywództwo a procesy transformacyjne, 2) modele głowy państwa (normy prawno-konstytucyjne i styl prezydentury) na przykładzie rosyjskim, polskim i czeskim, 3) pozycja szefa rządu: casus polski i węgierski. Funkcje i kompetencje konstytucyjne a przywództwo polityczne premiera.
14-15. Systemy partyjne Europy Środkowo-Wschodniej w procesie transformacji ustrojowej.
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza:
1. Student zna pojęcia z zakresu problematyki przedmiotu: ciągłość i zmiana ustrojowa, rewolucja, ewolucja ustrojowa, system i ustrój polityczny, transformacja ustrojowa, Europa Środkowo-Wschodnia.
2. Student zna i rozumie prawidłowości i mechanizmy, które doprowadziły do zmiany ustrojowej w Polsce i innych państwach Europy Środkowo-Wschodniej.
3. Student zna i rozumie proces tworzenia demokratycznego ładu konstytucyjnego.
Umiejętności:
1. Student potrafi formułować problemy badawcze z zakresu ciągłości i zmiany w systemach ustrojowych, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki transformacji ustrojowej w Europie Środkowo-Wschodniej.
2. Student potrafi wyjaśnić rolę konstytucji w tworzeniu nowego ładu ustrojowego w państwach Europy Środkowo-Wschodniej.
3. Student potrafi wykorzystać zdobytą wiedzę w analizie aktualnych wydarzeń mających znamiona zmiany ustrojowej.
Kompetencje:
1. Student potrafi ocenić znaczenie ukształtowanego ustroju demokratycznego dla stanu dzisiejszej państwowości polskiej, czyli państwa prawnego, chroniącego prawa i wolności człowieka i obywatela.
Kryteria oceniania
Podstawą zaliczenia jest praca semestralna. W zakres oceny wchodzi również obecność na zajęciach oraz bieżące przygotowanie do zajęć.
Praktyki zawodowe
Nie są wymagane
Literatura
W. Sokół, Transformacja ustrojowa państw Europy Środkowej i Wschodniej – próba bilansu, [w:] W. Sokół, M. Żmigrodzki (red.), Systemy polityczne państw Europy Środkowej i Wschodniej, Lublin 2005 (oraz rozdziały dot. Czech, Rosji, Słowacji, Węgier).
J. Kowalski, Konstytucja Federacji Rosyjskiej a rosyjska i europejska tradycja konstytucyjna, Warszawa-Poznań 2009 (rozdz. V, VIII, X, XI oraz wybrane aneksy).
T. Bodio, Przywództwo polityczne w obliczu wyzwań transformacyjnych, „Studia Politologiczne” 2000, vol. 5
A. Antoszewski, R. Herbut, Systemy polityczne współczesnej Europy, Warszawa 2006.
A. Graczow, Gorbaczow, Warszawa 2003.
A. Czajowski, Michaił Gorbaczow, Borys Jelcyn, Władimir Putin. Rodzaje prezydentury, [w:] L. Rubisz, K. Zuba (red.), Przywództwo polityczne. Teorie i rzeczywistość, Toruń 2004.
T. Słomka, Socjalistyczna demokracja parlamentarna: granice porozumienia ustrojowego w 1989 r., „Studia Politologiczne” 2009, vol. 15.
T. Słomka, Od Okrągłego Stołu do Konstytucji małej 1992, [w:] M. Jabłonowski, S. Stępka, S. Sulowski (red.), Polski rok 1989. Sukcesy, zaniechania, porażki, Warszawa 2009.
J. Zaleśny, Postkomunistyczne państwa Europy Środkowo-Wschodniej wobec wyboru formy rządów (dylematy i płaszczyzny odniesienia), [w:] T. Mołdawa, J. Szymanek (red.), Systemy rządów. Dylematy konstytucyjnej regulacji i praktycznej funkcjonalności, Warszawa 2007.
J.A. Rybczyńska (red.), Europa Środkowo-Wschodnia. Region, państwa i społeczeństwa w czasie transformacji, Lublin 2000.
J. Wawrzyniak, Transformacja systemowa we Włoszech, [w:] Konstytucja i gwarancje jej przestrzegania. Księga pamiątkowa ku czci prof. Janiny Zakrzewskiej, Warszawa 1996.
E. Górski, O demokracji w Hiszpanii (1975-1995), Warszawa 1997 (rozdz. 1, 2, 6).
Konstytucje poszczególnych państw w serii Wydawnictwa Sejmowego.
Seria „Systemy konstytucyjne państw świata”, Wydawnictwo Sejmowe.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: