Elementy astronomii w geografii 1900-12EAG

Celem wykładu jest wprowadzenie potrzebnych przy nauce geografii pojęć związanych z
wyznaczaniem współrzędnych geograficznych i czasu. Oprócz tego chciałbym zwrócić uwagę na
czynniki astronomiczne mające wpływ na warunki panujące na Ziemi. Druga część wykładu
ma charakter przeglądu podstawowych informacji dotyczących Układu Słonecznego, Galaktyki
i Wszechświata.

Program:
1. Sfera niebieska:
a) ruch dobowy sfery niebieskiej
b) ruch roczny Słońca na sferze niebieskiej i astronomiczne pory roku
c) charakterystyczne punkty i koła wielkie na sferze niebieskiej
d) podstawowe układy współrzędnych astronomicznych i współrzędne geograficzne
e) wygląd sfery niebieskiej na różnych szerokościach geograficznych i strefy klimatyczne na powierzchni Ziemi.

2. Pomiary czasu: czasy lokalne, czas uniwersalny, czasy strefowe.

3. Podstawowe obserwacje astronomiczne:
a) promieniowanie elektromagnetyczne i jego zakresy obserwowane z powierzchni Ziemi,
b) wpływ atmosfery na obserwacje zjawisk astronomicznych,
c) teleskopy optyczne, radioteleskopy i obserwacje ze sztucznych satelitów,

4. Wyznaczanie współrzędnych geograficznych miejsca obserwacji:
a) górna i dolna kulminacja na lokalnym południku,
b) długość geograficzna a czas lokalny

5. Trójkąt sferyczny i podstawowe wzory trygonometrii sferycznej z zastosowaniami.

6. Ziemia:
a) kształt i rozmiary Ziemi,
b) rotacja Ziemi, spłaszczenie Ziemi, siła Coriolisa,
c) budowa wewnętrzna, atmosfera, pole magnetyczne,
d) ruch orbitalny Ziemi względem Słońca (paralaksa heliocentryczna i aberracja roczna),
e) zjawiska związane z przypływowym oddziaływaniem Księżyca i Słońca.

7. Księżyc: fazy, rozmiary i budowa Księżyca, ruch orbitalny Księżyca wokół Ziemi,
libracje Księżyca, zaćmienia Słońca i Księżyca.
8. Słońce: rozmiary, masa, budowa wewnętrzna, skład chemiczny, warstwy zewnętrzne (fotosfera, chromosfera, korona), wiatr słoneczny, aktywność słoneczna.
9. Układ Słoneczny: prawa Keplera i prawo grawitacji Newtona, elementy orbit planet,
podstawowe wiadomości o planetach Układu Słonecznego i ich najważniejszych księżycach,
planetoidy, komety, meteoroidy, powstanie Układu Słonecznego
10. Gwiazdy: wyznaczanie odległości do gwiazd, typy widmowe gwiazd, diagram Hertzsprunga-Russella, wyznaczanie mas gwiazd (układy podwójne), gwiazdy zmienne, powstawanie i ewolucja gwiazd, gromady gwiazd.
11. Brązowe karły i planety poza Układem Słonecznym.
12. Galaktyka: budowa, rozmiary i wiek Galaktyki, populacje gwiazdowe.
13. Galaktyki: typy morfologiczne galaktyk, odległości do galaktyk, aktywne jądra galaktyk, kwazary, grupy i gromady galaktyk.
14. Elementy kosmologii: model Wielkiego Wybuchu, rozszerzanie się Wszechświata, promieniowanie tła, pierwotna nukleosynteza.
Nie ma żadnych wymagań odnośnie zajęć, które trzeba zaliczyć przed wykładem (wykład dla I roku).
W zależności od liczby studentów egzamin będzie miał formę testu lub egzaminu ustnego.

Opis przygotował Marcin Kiraga, czerwiec 2008