Wprowadzenie do onomastyki (antroponimia i toponimia) 1500-SZD-WDOAIT
Celem kursu jest zapoznanie uczestników z metodologią badań wybranych subdyscyplin onomastyki – antroponomastyki i toponomastyki. Kurs podzielony został na dwa moduły – teoretyczny i warsztatowy.
W części pierwszej zajmiemy się następującymi zagadnieniami:
• onomastyka jako dyscyplina językoznawcza. Historia badań onomastycznych;
• konteksty kształtowania się i funkcjonowania nazw geograficznych i osobowych. Akt nominacji. Motywacja. Etymologia nazw własnych. Oficjalność – nieoficjalność;
• imiona rodzime i obce w polszczyźnie z perspektywy historycznej i współczesnej;
• socjolingwistyczne i kulturowe aspekty badań nad antroponimią polską. Listy frekwencyjne nazwisk;
• nazwy własne osób (imiona, nazwiska) a procesy asymilacji/integracji na przykładzie nazwisk polskich w USA i nazwisk żydowskich w Królestwie Polskim;
• klasyfikacja semantyczna i strukturalna słowiańskich nazw geograficznych. Stratygrafia polskich nazw miejscowych;
• wędrówki nazw: rzecz o obcym nazewnictwie geograficznym w języku polskim.
W części warsztatowej skupimy się na:
• analizie nazwisk w oparciu o dokumenty historyczne i wiedzę językoznawczą;
• analizie zmian nazw miejscowości i ulic w związku ze zmianami historycznymi i transformacjami ustrojowymi;
• projekcie „Mapa onomastyczna Polski”.
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
WIEDZA:
Uczestnik zna i rozumie:
a. w stopniu umożliwiającym rewizję istniejących paradygmatów - światowy dorobek, obejmujący podstawy teoretyczne oraz zagadnienia ogólne i wybrane zagadnienia szczegółowe – właściwe dla onomastyki, ze szczególnym uwzględnieniem antroponimii i toponimii;
b. metodologię badań naukowych z zakresu antroponimii i toponimii;
UMIEJĘTNOŚCI
Uczestnik potrafi:
a. wykorzystywać wiedzę z różnych dziedzin nauki lub dziedziny sztuki do twórczego identyfiko¬wania, formułowania i innowa¬cyjnego rozwiązywania złożo¬nych problemów onomastycznych lub wykonywania zadań o charakterze badaw¬czym z zakresu onomastyki, a w szczególności:
• definiować cel i przedmiot badań naukowych, formuło¬wać hipotezę badawczą,
• rozwijać metody, techniki i narzędzia badawcze oraz twórczo je stosować,
• wnioskować na podstawie wyników badań naukowych,
b. uczestniczyć w dyskursie naukowym;
KOMPETENCJE SPOŁECZNE:
Uczestnik jest gotowy do:
a. uznawania znaczenia wiedzy z zakresu onomastyki w rozwiązywaniu problemów poznawczych i praktycznych;
b. podtrzymywania i rozwijania etosu środowisk badawczych i twórczych, w tym:
• prowadzenia działalności naukowej w sposób niezależny,
• respektowania zasady publicznej własności wyników działalności naukowej, z uwzględnieniem zasad ochrony własności intelektualnej.
Kryteria oceniania
1. w zależności od rozwoju sytuacji epidemicznej zajęcia będą się odbywały stacjonarnie lub z wykorzystaniem narzędzia Google Meet (niemożliwe jest zdalne uczestnictwo w zajęciach stacjonarnych)
2. dopuszczalna liczba nieobecności: 2.
3. zaliczenie zajęć na podstawie:
a. aktywnego uczestnictwa w zajęciach,
b. bieżącego przygotowania do zajęć (lektura wskazanych pozycji z literatury przedmiotu, krótkie referaty),
c. realizacji miniprojektu (do końca trwania sesji letniej) w postaci analizy wybranej grupy nazw własnych,
d. zaliczenie poprawkowe uczestnik otrzymuje na podstawie spełnienia warunków a-b (ewentualnie dodatkowych prac domowych) i realizacji miniprojektu (do końca trwania sesji poprawkowej) w postaci analizy wybranej grupy nazw własnych.
Literatura
Zaprezentowana literatura stanowi punkt wyjścia do rozważań metodologicznych. W zależności od konkretnych zainteresowań badawczych uczestników zajęć poszerzymy zaproponowaną listę.
Abramowicz Zofia, 1993, Imiona chrzestne białostoczan w aspekcie socjolingwistycznym (lata 1885–1985), Białystok.
Abramowicz Zofia, 2010, Antroponimia a tożsamość narodowa, (w:) OKO XVI/1, s. 129-140.
Afeltowicz Beata, 2008, Nazwy relacyjne w powojennej toponimii Pomorza Zachodniego, „Acta Onomastica” 49, 2008, s. 34-42.
Antkowiak Z., 1970, Ulice i place Wrocławia, Wrocław.
Bijak Urszula, 1990, Nazwy zestawione typu Boguty-Augustyny na Mazowszu i Podlasiu, „Onomastica” 35, 1990, s. 31-54.
Bijak Urszula, 2001, Nazwy miejscowe południowej części dawnego województwa mazowieckiego, Kraków 2001.
Bijak Urszula, 2013, Nazwy wodne dorzecza Wisły: potamonimy odapelatywne, Kraków 2013.
Bijak Urszula, 2016, Polionimia, czyli „wojna nazw”, „Polonica” 36, s. 55-66.
Bijak Urszula, 2017, Transonimizacja, czyli „wędrówki nazw”, „Folia Onomastica Croatica” 26, s. 1-14.
Bijak Urszula, 2019, Potamonimy odantroponimiczne w dorzeczu Wisły (problemy metodologiczne i typologia nazw), „Onomastica” 63, s. 145-156.
Biolik Maria, 2003, Metodologia badań onomastycznych, Olsztyn.
Borek Henryk, 1978, Socjolingwistyczne aspekty imiennictwa, „Onomastica”, t. XXIII.
Bubak Józef, 1986, Proces kształtowania się polskiego nazwiska mieszczańskiego i chłopskiego, Kraków.
Bystroń Jan Stanisław, 1938, Księga imion w Polsce używanych, Warszawa.
Czopek-Kopciuch Barbara, 2019, Elektroniczny słownik hydronimów Polski.
Czopek-Kopciuch Barbara, Górny Halszka, Magda-Czekaj Małgorzata, Palinciuc-Dudek Elena, Skowronek Katarzyna, 2021, Supranowicz Elżbieta, Internetowy słownik nazwisk w Polsce.
Decyk-Zięba Wanda 1998, Toponimy w języku zbiorowości polonijnej w sferze oddziaływania języka angielskiego, „Poradnik Językowy” 1998, z. 7, s. 17-33.
Decyk-Zięba Wanda 2002, Historia zapisana w nazwach – o losie obcych nazw w języku polskim, „Poradnik Językowy”, z. 7, s. 15-31.
Decyk-Zięba Wanda, 2009, „Lexykon geograficzny” bazyliana Hilariona Karpińskiego. Studium historycznojęzykowe (wybrane zagadnienia), Warszawa.
Decyk-Zięba Wanda, 2011, Klasyfikacja znaczeniowa polskich nazw miejscowych: podstawowe problemy i rozstrzygnięcia, „Poradnik Językowy”, z. 7, s. 56-71.
Handke Kwiryna, 1970, Semantyczne i strukturalne typy nazw ulic Warszawy, Wrocław.
Handke Kwiryna, 1992, Polskie nazewnictwo miejskie, Warszawa.
Kresa Monika, 2011, Księgi metrykalne i program EXCEL jako źródło i narzędzie badań antroponimicznych, [w:] Badania historycznojęzykowe. Stan. Metodologia. Perspektywy, red. Bogusław Dunaj, Maciej Rak, Kraków, s. 399–411.
Kresa Monika, 2013, Antroponimia historycznego pogranicza mazowiecko-podlaskiego w XVIII wieku, Warszawa.
Malec Maria, 1994, Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce, Kraków.
Malec Maria, 2001, Imię w polskiej antroponimii i kulturze, Kraków.
Myszka Agnieszka, 2005, Toponimia powiatu strzyżowskiego, Rzeszów.
Nazewnictwo na pograniczach, red. Ignatowicz-Skowrońska Jolanta, Szczecin 2005.
Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej, 2004, red. R. Mrózek, Katowice.
Polskie nazwy własne. Encyklopedia, 1998, red. Ewa Rzetelska-Feleszko, Kraków.
Rieger Janusz, 1987, Toponomastyka Beskidu Niskiego i Bieszczadów, [w:] Łemkowie. Kultura sztuka język, Warszawa – Kraków.
Rospond Stanisław, 1957, Klasyfikacja strukturalno-gramatyczna słowiańskich nazw geograficznych, Wrocław.
Rospond Stanisław, 1957, Klasyfikacja strukturalno-gramatyczna słowiańskich nazw geograficznych, Wrocław: Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego. Seria A, Nr 58.
Rymut Kazimierz (red.), 1996-, Nazwy miejscowe Polski, Kraków.
Rymut Kazimierz, 1991, Nazwiska Polaków. Słownik etymologiczno-historyczny, Kraków.
Rymut Kazimierz, 1993, Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych, Kraków.
Rymut Kazimierz, 1995, Słownik imion współcześnie w Polsce używanych, Kraków.
Skowronek Katarzyna, Współczesne nazwisko polskie. Studium statystyczno-kognitywne, Kraków 2001.
Stieber Zdzisław, 1948, Toponomastyka Łemkowszczyzny. Cz. I. Nazwy miejscowości, Łódź.
Supranowicz Edward, 1995, Nazwy ulic Krakowa, Kraków.
Taszycki Witold, 1924, Polskie nazwy osobowe, Kraków 1924.
Wolnicz-Pawłowska Ewa, Szulowska Wanda, 1998, Antroponimia polska na Kresach południowo-wschodnich, Warszawa.
Zierhofferowie Karol i Zofia, 2007, Polska a Europa w świetle nazw geograficznych, Poznań.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: