Techniki konstytuowania podmiotu badawczego i strategie podchodzenia przedmiotu badań 1500-SZD-TKPBSPPB
Rozprawiając o metodzie, Kartezjusz pisał: „Od samego dzieciństwa byłem chowany na naukach humanistycznych, a ponieważ przekonywano mnie, że przy ich pomocy można zdobyć jasną i pewną wiedzę o wszystkim, co jest w życiu przydatne, niezmiernie pragnąłem przyswoić je sobie. Z chwilą jednak, gdy ukończyłem cały ten kurs nauk, którego opanowanie wprowadza zazwyczaj do grona uczonych, całkowicie zmieniłem zdanie. Poczułem się bowiem uwikłany w takie mnóstwo wątpliwości i błędów, że zdawało mi się, iż jedyną korzyścią, którą odniosłem z mych usiłowań kształcenia się, było coraz pełniejsze wykrywanie własnej niewiedzy. A przecież przebywałem w jednej najsłynniejszych szkół Europy” (przeł. W. Wojciechowska).
Z kolei Derrida, odpowiadając na pytania po swoim słynnym referacie w Baltimore w 1966 r., mówił: „Sam się zastanawiałem nad tym, czy wiem, dokąd zmierzam. […] staram się precyzyjnie sytuować w punkcie, z którego już nie wiem, gdzie zmierzam. […] nie rozumiem, dlaczego powinienem wyrzec się lub dlaczego ktokolwiek powinien wyrzec się radykalizmu krytycznej pracy pod takim pretekstem, że stawia on na szali sterylizację nauki, człowieczeństwa, postępu, genezy znaczenia itd. Wierzę, że ryzyko sterylności, a także sterylizacji, zawsze było ceną klarowności”.
Zapraszam na zajęcia metodologiczne, podczas których będziemy konsekwentnie i z uporem sytuować się w szczelinie między konstruowaną wiedzą a konstruowaniem metody. Podchodząc z nieufnością do gramatyk rozmaitych metod, nurtów i szkół, z ostrożnością wobec osadzania się (sedymentacji) języków krytycznych w klarowności, trzeba bowiem nieustannie zadawać sobie pytanie: w oparciu o jakie techniki i strategie powinny przebiegać procesy konstytuowania mnie samego jako podmiotu badawczego oraz wytwarzania przedmiotu mojego badania. Ukonstytuować się jako podmiot badawczy oznacza m.in. nabyć umiejętność podchodzenia problemu, tropienia implikacji, postępowania po śladach (czyich?; jakiego zwierza: autora, pisarza, badacza?), by w decydującym momencie być gotowym do postawienia kontrasygnaty, pozostawienia własnych śladów rozsianych po pisanym dziele. Oznacza pozostawanie wiernym strategii, metodzie, by móc dokonać we właściwej chwili nieoczekiwanego odchylenia, zboczenia z wytyczonej odciskami autorytetu ścieżki, wymyku.
Zasadą samoświadomej pracy (w tym pracy badawczej), jest zawsze kształtowanie rzeczy (w tym np. przedmiotu badawczego). Jak zatem swoje przedmioty badawcze wytwarzali i kształtowali ci o nazwiskach na A (Appadurai), poprzez B (Bennett, Butler), C (Cixous), D (Deleuze), i L (Lacan), aż do przynajmniej S (Spivak) oraz W (White)? W oparciu o jakie strategie i techniki dokonywali ukonstytuowania siebie jako podmiotów badawczych ci o nazwiskach zaczynających się na A (Auerbach), B (Barthes, Braidotti), poprzez D (Derrida), F (Foucault) oraz L (Lacoue-Labarthe, Latour), aż do przynajmniej M (de Man) i S (Sartre, Showalter)?
Rozstęp między wiedzą a metodą pozwala zadać powyższe pytania, a także poddać otwierane nimi horyzonty metodycznemu wątpieniu – bez wytyczonych drogowskazów, nie zawsze z gotową wiedzą, ku czemu zdążamy.
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza – absolwent zna i rozumie (P8S_WG; P8S_WK):
- w stopniu zaawansowanym specyfikę przedmiotową literaturoznawstwa i językoznawstwa, którą wykorzystuje i rozwija w działalności badawczej w kraju i środowisku międzynarodowym, z pełną świadomością znaczenia tych dziedzin nauki w rozwoju cywilizacyjnym i kulturowym Europy
- terminologię naukową na poziomie zaawansowanym w zakresie dyscyplin komplementarnych wobec literaturoznawstwa i językoznawstwa
- praktyczne zastosowania teorii i metodologii literaturoznawstwa i językoznawstwa w odniesieniu do konkretnych, badanych przez siebie zjawisk i epok, pozwalające na wprowadzenie konkretnych rozwiązań teoretyczno-metodologicznych w krąg własnej i niezależnej refleksji naukowej
- najnowsze dokonania naukowe w zakresie literaturoznawstwa i językoznawstwa w obrębie swych suwerennych badań o epokach i zagadnieniach szczegółowych, uwzględniające socjologiczne i prawne uwarunkowania działań badawczych
- w stopniu pogłębionym refleksję teoretycznoliteracką i jej kontekstualne znaczenie dla literatury badanych przez siebie epok kulturowych i formacji literackich
- zaawansowane metody analizy, interpretacji i wartościowania dzieł literackich oraz innych tekstów kultury naszej cywilizacji, a także zasady zastosowania tych metod w obszarze badanych przez siebie zagadnień i epok
- w stopniu zaawansowanym powiązania studiowanej dyscypliny z innymi dyscyplinami humanistycznymi, co pozwala na integrowanie perspektyw właściwych dla kilku dyscyplin i wprowadzenie ich w obręb badanego zagadnienia lub epoki
Umiejętności – absolwent potrafi (P8S_UW; P8S_UK):
- samodzielnie gromadzić materiał badawczy będący podstawą rozprawy doktorskiej, niezależnie planować i realizować jego analizę oraz formułować oryginalną koncepcję interpretacyjną badanego zagadnienia bądź dzieła
- w pogłębiony sposób planować formułowanie i analizowanie problemów badawczych, dobierać metody i narzędzia pozwalające na oryginalne rozwiązywanie złożonych problemów w obrębie badanych (szczegółowych) zagadnień literaturoznawczych i językoznawczych
- samodzielnie zdobywać i problematyzować wiedzę, poszerzać umiejętności badawcze w pracy indywidualnej i zespołowej, a także w procesie inicjowania debaty konfrontującej jego myśl z innymi osiągnięciami naukowymi, formułować spójne koncepcje rozwoju własnej kariery naukowej
- czytać teksty naukowe z zakresu literaturoznawstwa i językoznawstwa (polsko- i obcojęzyczne), na bazie których formułuje ustnie lub pisemnie trudności i problemy szczegółowe, związane z podjętą problematyką badawczą i wskazywać możliwości ich rozwiązania lub problemy związane z próbami uzgodnienia dotychczas prezentowanych stanowisk
- wybrać metodę badawczą adekwatną do materiału analitycznego i stawianych celów oraz wykazać jej przydatność w procesie rozpoznania konkretnego zagadnienia, służącego zarówno rozwojowi własnej dziedziny naukowej, jak i użyteczności społecznej i gospodarczej
Kompetencje społeczne – absolwent jest gotów do (P8S_KK; P8S_KR):
- oceny własnych koncepcji badawczych, możliwości realizacji projektów badawczych i ich wkładu w rozwój literaturoznawstwa i językoznawstwa
- odpowiedniego i samodzielnego określenia celów oraz sposobów ich realizowania w ramach podejmowanych zadań badawczych i społecznych
- świadomej identyfikacji ze wspólnotą naukową i konieczności kierowania się wyznaczonymi przez nią zasadami etycznymi w przebiegu indywidualnej, niezależnej kariery naukowej
- przyjęcia aksjomatu autonomii i niezależności dyskursu naukowego i jego uwikłań językowych, będąc otwartym na różne jego realizacje oraz zachowując wrażliwość na wszelkie niekonsekwencje, nierzetelności oraz nieprecyzyjne językowo ujęcia badań naukowych
- podjęcia analitycznej postawy wobec języka tekstów naukowych, dbając o rozwinięcie we własnych tekstach naukowych ich walorów językowych i aparatu krytycznego, a także o rzetelność ich strony technicznej
- przyjęcia aksjomatu metodologicznego zróżnicowania opisu języka i procesów ewolucji języka, dialogu między nimi przy świadomości koniecznego udoskonalania metajęzyka badawczego i dbania o jego czystość i precyzję, kształtując postawy aktywnego rozumienia skomplikowanych relacji zachodzących pomiędzy językiem naukowym i polszczyzną użytkową
- respektowania zasady publicznej własności wyników badań naukowych z uwzględnieniem zasad ochrony własności intelektualnej
Kryteria oceniania
Dopuszczalne są dwie nieobecności podlegające usprawiedliwieniu.
Wymagania związane z uczestnictwem w zajęciach: przygotowanie się do zajęć na podstawie zadanych lektur (a także wszelkich innych), aktywność w dyskusjach.
obecność na zajęciach, aktywność w dyskusjach, przygotowanie krótkiego wprowadzenia do wybranych zajęć
pytania i odpowiedzi, udział w dyskusjach
Wykład nie jest oceniany na stopień; zaliczenie doktorant uzyskuje na podstawie obecności, przygotowania do zajęć oraz aktywności podczas spotkań.
Literatura
Wybrane publikacje m.in. A. Appaduraia, E. Auerbacha, J. Bennett, R. Barthesa, J. Butler, R. Braidotti, H. Cixous, G. Deleuze’a, J. Derridy, M. Foucault, J. Kristevej, J. Lacana, Ph. Lacoue-Labarthe’a, B. Latoura, P. de Mana, J.-P. Sartre’a, E. Showalter, G.Ch. Spivak, H. White’a
Lektury na poszczególne zajęcia będą wybierane w zależności od przebiegu spotkań.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: