Diageneza - zarys problematyki 1300-WDZP4L-GEP
Terminologia procesów diagenetycznych. Rola temperatury, ciśnienia, przepływu wody (fluidów) i dyfuzji w procesach diagenezy. Charakterystyka i klasyfikacja środowisk diagenetycznych. Strefa eogenetyczna, mezogenetyczna i telogenetyczna. Minerały charakterystyczne dla diagenezy. Skały i facje diagenetyczne. Problem granicy diagenezy i metamorfizmu. Diageneza głębokiego pogrzebania, a anchimetamorfizm. Przegląd najważniejszych procesów diagenetycznych. Kompakcja mechaniczna i chemiczna. Redukcja porowatości. Krzywe kompakcyjne. Cementacja. Rozpuszczanie i zastępowanie. Dehydratacja i rehydratacja. Rozpuszczanie pod ciśnieniem. Wypierający wzrost kryształów. Konkrecje. Rekrystalizacja. Wczesna diageneza w strefie eogenetycznej. Mikroorganizmy i reakcje mikrobialne w osadzie. Diageneza najważniejszych typów skał osadowych. Diageneza skał klastycznych. Cementy w piaskowcach i konkrecje cementacyjne. Kwarcyty. Diageneza osadów węglanowych. Cementy węglanowe. Przejście aragonit-kalcyt. Neomorfizm. Stylolityzacja. Skamieniałości jako świadectwa procesów diagenezy. Konkrecje septariowe i struktury cone-in-cone. Dolomity, dolomityzacja i dedolomityzacja. Modele dolomityzacji. Diageneza osadów krzemionkowych. Lidyty i radiolaryty. Geneza konkrecji krzemionkowych. Fosfatyzacja i geneza osadów fosforanowych. Cykle Baturina. Procesy telogenetyczne - diageneza w strefie wietrzenia. Kopalne strefy wietrzeniowe i paleogleby. Formowanie czapy żelaznej jako przykład złożoności procesów telogenetycznych. Diageneza kaustobiolitów, osadów ilastych i osadów piroklastycznych. Ewaporaty w procesach diagenezy. Przejście gips-anhydryt-gips. Brekcje z rozpuszczania. Kras. Procesy i struktury halokinetyczne. Diapiryzm solny i formowanie czapy gipsowej. Diageneza materii organicznej, a geneza węglowodorów. "Okno ropne". Biomarkery. Zapis procesów tektonicznych podczas diagenezy. Mineralizacja w szczelinach skalnych i kawernach. Żyły minerałów włóknistych. Diageneza a procesy złożotwórcze. Diageneza w formowaniu złóż węglowodorów. Złożoność procesów diagenezy na przykładzie złóż cynku-ołowiu, pogipsowych złoż siarki, złóż soli potasowo-magnezowych.
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Wykład uczy rozumienia procesów diagenetycznych oraz rozpoznawania i opisywania produktów (efektów) tych procesów widocznych w zapisie kopalnym w skałach osadowych, oraz, w sposób teoretyczny, interpretacji środowisk diagenetycznych i przebiegu diagenezy. Wykład uczy rozumienia polskiej i anglojęzycznej terminologii naukowej.
Kryteria oceniania
Test zaliczeniowy lub kolokwium ustne sprawdzający stopień opanowania wiedzy przekazanej na wykładzie.
W przypadku prowadzenia zajęć w sposób zdalny (On-line) zaliczenie może odbyć się na podstawie oceny samodzielnie przygotowanych prac pisemnych na zadany temat.
Praktyki zawodowe
brak
Literatura
1. Bathurst, R.G.C., 1971. Carbonate Sediments and Their Diagenesis. Developments in Sedimentology, v. 12, 1-658. Elsevier, Amsterdam.
2. Berner, R.B., 1971. Principles of Chemical Sedimentology, p. 1-240. McGraw-Hill Book Company, New York.
3. Berner, R.B., 1980. Early Diagenesis. A Theoretical Approach, p. 1-241. Princeton University Press, Princeton, New Jersey.
4. Burley, S.D., Worden, R.H., (eds.), 2003. Sandstone Diagenesis: Recent and Ancient. IAS Reprint Series No. 4. 1-639. Blackwell Publishing Ltd.
5. Chilingarian, G.W., Wolf, K.H., (eds.), 1988. Diagenesis I. Developments in Sedimentology, v. 41, 1-604. Elsevier, Amsterdam.
6. Chilingarian, G.W., Wolf, K.H., (eds.), 1988. Diagenesis II. Developments in Sedimentology, v. 43, p. 1-268. Elsevier, Amsterdam.
7. Larsen G., Chilingar, G.V., (eds.), 1979. Diagenesis in Sediments and Sedimentary Rocks. Developments in Sedimentology, v. 25A, 1-579. Elsevier, Amsterdam.
8. Magara, K., 1978. Compaction and Fluid Migration. Developments in Petroleum Science, v. 9, 1-318. Elsevier, Amsterdam, Oxford, New York.
9. Moore, C.H., 1989. Carbonate Diagenesis and Porosity. Developments in Sedimentology, v. 46, 1-338. Elsevier, Amsterdam.
10. Moore, C.H., 1994. Carbonate Reservoirs. Porosity Evolution and Diagenesis in a Sequence Stratigraphic Framework. Developments in Sedimentology, v. 55, 1-460. Elsevier, Amsterdam.
11. Parker, A., Sellwood, B.W., (eds.), 1994. Quantitative Diagenesis: Recent Developments and Applications to Reservoir Geology, NATO Advanced Science Institutes Series C, Mathematical and Physical Science, v. 453, 1-286. Kluwer Academic Publisher, Dordrecht-Boston-London.
12. Ramberg, H., 1952. The Origin of Metamorphic and Metasomatic Rocks. A Treatise on Recrystallization and Replacement in Earth's Crust, p. 1-317. The University of Chicago Press, Chicago.
13. Tissot, B.P., Welte, D.H., 1984. Petroleum Formation and Occurrence, p. 1-699 (2nd enlarged edition). Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg, New York, Tokyo.
14. Van Rensbergen, P., Hills, R.R., Maltman, A.J., Morley, C.K., (eds.), 2003. Subsurface Sediment Mobilization. Geological Society, London, Special Publications, v. 216, 1-522.
15. Wolf, K.H., Chilingarian, G.V., (eds.), 1992. Diagenesis III. Developments in Sedimentology, v. 47, 1-674. Elsevier, Amsterdam.
16. Wolf, K.H., Chilingarian, G.V., (eds.), 1994. Diagenesis IV. Developments in Sedimentology, v. 51, 1-529. Elsevier, Amsterdam.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: