Gleboznawstwo 1300-OLBZ401
Wykład ma za zadanie zapoznać z podstawowymi pojęciami z zakresu gleboznawstwa. Przedstawiana jest definicja gleby oraz omawiany przedmiot i rozwój gleboznawstwa jako dziedziny nauki. Analizowane są w trakcie zajęć uwarunkowania powstawania różnych typów gleb, do których należą czynniki glebotwórcze, procesy zachodzące w profilu glebowym, czas wpływający na stopień wykształcenia gleb oraz współzależności istniejące między właściwościami gleb, klimatem i roślinnością. Omawiane są morfologiczne cechy gleb oraz zasady ich opisu (budowa profilu glebowego, miąższość, barwa, przejścia poziomów glebowych, struktura gleb, układ i porowatość gleb, domieszki). Podkreślany jest w trakcie wykładu charakter gleby jako układu trójfazowego. Prezentacja fazy stałej zawiera charakterystykę mineralnej części gleby, omówienie wpływu składu granulometrycznego na niektóre właściwości gleb, charakterystykę substancji organicznej, jej przeobrażeń i znaczenia, a także opis kompleksów organiczno-mineralnych. Opis fazy ciekłej gleby obejmuje omówienie postaci wody w glebie, chemizmu roztworu glebowego oraz pojemności wodnej. W trakcie prezentacji fazy gazowej omawiane są: aktywność respiracyjna gleby, zjawiska wymiany gazowej w glebie, skład chemiczny powietrza glebowego oraz stosunki termiczne. W trakcie wykładu przedstawiane są zarówno właściwości fizyczne (gęstość, zwięzłość, plastyczność), jak i właściwości fizykochemiczne gleb (charakterystyka mikro- i makroelementów, właściwości sorpcyjne gleb w tym rodzaje sorpcji, odczyn i właściwości buforowe) oraz wynikające z nich zasobność, żyzność i urodzajność. Szczególna uwaga poświęcana jest omówieniu organizmów glebowych, które odgrywają kluczową rolę w ewolucji gleb. Prezentowane są także zjawiska degradacji gleb i omawiane czynniki je wywołujące. Jako podsumowanie prezentowana jest, oparta na kryteriach genetycznych, Systematyka gleb Polski. Jej opis zawiera kryteria doboru jednostek systematycznych, podział gleb Polski na jednostki systematyczne, charakterystykę poszczególnych klas i typów oraz przestrzenne rozmieszczenie wydzielonych typów gleb na obszarze Polski.
Uzupełnieniem wiedzy na temat genetycznych podziałów gleb oraz możliwości ich ewolucji jest zaprezentowanie cyklów rozwojowych gleb. W trakcie wykładu przedstawiana jest także bonitacyjna klasyfikacja gleb oraz zasady ich podziału na kompleksy rolniczej przydatności. Omawiane są ponadto gleby kopalne i ich stratygraficzne znaczenie. Prezentowany jest także przegląd i rozmieszczenie gleb świata oraz klasyfikacja FAO/WRB.
Ćwiczenia mają na celu zapoznanie z metodami analizy właściwości gleb oraz opisowi profili glebowych wraz z interpretacją uzyskanych wyników poprzez praktyczne wykonanie oznaczeń:
1. Analizy granulometrycznej gleb (grupy granulometryczne). Porównanie oznaczeń składu granulometrycznego metodami gruntoznawczymi i gleboznawczymi. Ustalanie rodzaju i nazwy gleby.
2. Oznaczania zawartości CaCO3 w glebach metodą Scheiblera
3. Oznaczania zawartości substancji organicznej w glebach:
- metodą Tiurina
- metodą utleniania H2O2
- metodą strat prażenia
4. Frakcjonowania substancji organicznej
5. Oznaczania zawartości żelaza w glebach metodą jodometryczną oraz metodą spektrofotometryczną
6. Oznaczania odczynu gleb (pH w wyciągach w H2O i w KCl)
7. Oznaczania kwasowości hydrolitycznej, sumy zasad w kompleksie sorpcyjnym oraz pojemności wymiany kationowej gleb
8. Opisu profili glebowych gleb Polski.
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Po ukończeniu przedmiotu (wykładu i ćwiczeń) student:
– analizuje właściwości gleb i wskazuje kierunki ich ewolucji
– rozpoznaje genetyczne typy gleb
– wyjaśnia wpływ czynników naturalnych i antropogenicznych na kształtowanie się profili glebowych
– analizuje rozmieszczenie głównych typów gleb Polski i świata
– potrafi dobrać i zastosować podstawowe metody laboratoryjnej analizy gleb
– posiada umiejętność opisu gleb.
K_W01 - dostrzega wielorakie związki między składowymi środowiska
K_W02 - na problemy i metody badawcze z wybranych nauk z dziedzin nauk przyrodniczych, społecznych, humanistycznych, ścisłych, rolniczych lub medycznych
K_W08 - rozpoznaje modele opisujące środowisko
K_W12 - dostrzega ewolucyjne i filozoficzne konteksty zjawisk przyrodniczych
K_W14 - zna zasady bezpieczeństwa w pracy laboratoryjnej i terenowej
K_U01 - wykonuje i opisuje proste zadanie badawcze indywidualnie i zespołowo
K_U02 - dobiera właściwą metodologię do rozwiązania problemu badawczego lub praktycznego
K_U03 - stosuje zasady warsztatu pracy naukowej lub projektowej samodzielnie i w zespole
K_U08 - ocenia krytycznie informacje o środowisku
K_K03 - doskonali swoje umiejętności zawodowe
K_K04 - jest przygotowany do podjęcia pracy zawodowej związanej z ochroną środowiska
Kryteria oceniania
Zrealizowanie zadań praktycznych na ćwiczeniach oraz kolokwium końcowe - średnia z oceny kolokwium z ćwiczeń oraz oceny kolokwium z wykładu.
Praktyki zawodowe
brak
Literatura
Bednarek R., Prusinkiewicz Z. (1999) - Geografia gleb. Wyd. Nauk. PW, Warszawa 1999
Bednarek R., Dziadkowiec H., Pokojska U., Prusinkiewicz Z. (2004) – Badania ekologiczno-gleboznawcze. PWN, Warszawa
Dobrzański B., Zawadzki S. (1999) – Gleboznawstwo. PWRiL, Warszawa
Myślińska E. (2001) – Grunty organiczne i laboratoryjne metody ich badania. PWN, Warszawa
Zawadzki S. (2002) – Podstawy gleboznawstwa. PWRiL, Warszawa
Uggla H. (1976) – Gleboznawstwo rolnicze. PWN, Warszawa
Systematyka Gleb Polski. Wyd. IV. Rocznik Gleboznawczy 40, 3/4, 1989
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: