Geochemia i kosmochemia 1300-OEIK4C1
1. Zagadnienia wstępne:
atom, promień jonowy, elektroujemność, potencjał jonowy, podział pierwiastków, układ okresowy, klasyfikacja geochemiczna pierwiastków, izotopy i nuklidy, rozpad promieniotwórczy, procesy rozpadu jądrowego (rozpad alfa, beta, wychwyt elektronu, procesy syntezy jądrowej), zakres i obszar zainteresowań kosmochemii.
2. Procesy powstawania pierwiastków:
Model Wielkiego Wybuchu, nukleosynteza w gwiazdach mało- i średniomasywnych, nukleosynteza w gwiazdach masywnych, chemiczny rozwój Galaktyki.
3. Częstości pierwiastków w Kosmosie i w Układzie Słonecznym:
oszacowanie składu chemicznego Słońca, skład chemiczny meteorytów i znaczenie meteorytów typu CI, częstości pierwiastków i izotopów w Układzie Słonecznym, zróżnicowanie chemiczne pomiędzy Słońcem i Kosmosem.
4. Ziarna presolarne.
5. Meteoryty:
podział meteorytów, meteoryty prymitywne i zdyferencjowane, budowa i skład meteorytów chondrytowych, klasyfikacja chondrytów, meteoryty niechondrytowe (achondryty pierwotne i magmowe, meteoryty żelazne i kamienno-żelazne), chondryty księżycowe i marjańskie.
6. Planetezymale bezwodne i uwodnione:
Asteroidy i meteoryty, skład chemiczny i termiczna ewolucja bezwodnych asteroid, struktura pasa asteroid, obiekty zawierające lód, skład chemiczny komet, zmienione meteoryty.
6. Chronologia i kosmochemiczne modele powstania i rozwoju wczesnego Układu Słonecznego:
Środowisko tworzenia się Słońca, wiek i chronologia wczesnego Układu Słonecznego, akrecja obiektów macierzystych dla meteorytów, struktura i procesy zachodzące w dysku akrecyjnym, akrecja i skład chemiczny planet, powstanie planet typu ziemskiego oraz planet zewnętrznych.
7. Księżyc i Mars:
Przebieg badań kosmicznych Księżyca, skład chemiczny płaszcza i jądra Księżyca, geochemiczny rozwój Marsa, znaczenie i wpływ badań Księżyca i Marsa na rozwój badań Ziemi.
8. Jądro ziemskie
Struktura jądra ziemskiego, strefa D”, badania jądra ziemskiego (dane bezpośrednie, pośrednie, założenia teoretyczne), skład chemiczny jądra wewnętrznego i zewnętrznego (pierwiastki główne, obecność pierwiastków lekkich i radioaktywnych), szacowanie i ustalanie składu chemicznego jądra (dane meteorytowe, modele powstania Ziemi, planetarna krzywa lotności), czas powstania jądra, jądro i granica jądro-płaszcz.
9. Płaszcz ziemski
Struktura i skład mineralogiczny płaszcza ziemskiego, przejścia fazowe w płaszczu, modele obiegu materii w płaszczu, znaczenie bazaltów wysp oceanicznych i stref subdukcji dla heterogenicznej natury płaszcza, skład pierwiastkowy i izotopowy płaszcza (pierwiastki niedopasowane, izotopy Pb, Nd, Sr i He), obecność i rola pióropuszy płaszcza w ustaleniu się obecnego składu chemicznego płaszcza).
10. Skorupa ziemska (zarys)
Struktura skorupy ziemskiej, skład chemiczny skorupy oceanicznej i kontynentalnej, utworzenie się i wzrost skorupy kontynentalnej, procesy wietrzenia minerałów skałotwórczych i ich znaczenie w obiegu pierwiastków.
11. Zagadnienia dotyczące teoretycznych podstaw geochemii rozumianej jako części nauk geologicznych oraz prezentuje dane dotyczące geochemii poszczególnych środowisk geologicznych Ziemi.
12. Aktualne wyniki badań geochemicznych różnego typu utworów geologicznych. Przedstawiane podczas wykładu dane geochemiczne są podstawą do objaśnienia odmiennego zachowania się wybranych pierwiastków w poszczególnych geosferach Ziemi ze szczególnym zwróceniem uwagi na procesy odpowiedzialne za tworzenie anomalii geochemicznych prowadzących do powstawania złożowych nagromadzeń minerałów.
13. Zagadnienia dotyczące wpływu pierwiastków chemicznych na świat żywy, ze szczególnym zwróceniem uwagi na bioretencję pierwiastków.
14. Zagadnienia dotyczące wykonywania podstawowych terenowych badań geochemicznych, ze szczególnym zwróceniem uwagi na zagadnienia związane z kartowaniem geochemicznym oraz rola geochemii w ochronie środowiska naturalnego.
wykład 60 godzin
samodzielna praca studenta ok. 55 godzin
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Student rozumie złożone zjawiska i procesy związane z formowaniem się i chemicznym rozwojem Kosmosu i Układu Słonecznego. Posiada wiedzę na temat aktualnych poglądów dotyczących materiału presolarnego, z którego uformowała się mgławica planetarna Układu Słonecznego, a także powstania planet i ciał macierzystych dla meteorytów.
Zapoznał się z podziałem i budową meteorytów i potrafi powiązać ich cechy chemiczne i petrograficzne z procesami fizykochemicznymi zachodzącymi we wczesnym Układzie Słonecznym.
Zna i rozumie związki pomiędzy, kosmochemią, a geochemią petrologią i mineralogią.
Umie wykorzystać dane kosmochemiczne do scharakteryzowania i opisania materiału pochodzenia ziemskiego.
Rozumie znaczenie badań chemicznych Księżyca i Marsa dla lepszego zrozumienia rozwoju Układu Słonecznego i Ziemi.
Zna skład chemiczny jądra, płaszcza i skorupy ziemskiej, zapoznał się z najważniejszymi poglądami na temat ukształtowania się ich obecnego składu chemicznego, potrafi wskazać i scharakteryzować powiązania chemiczne pomiędzy nimi.
Jest przygotowany do samodzielnego studiowania i interpretowania zaawansowanej literatury geochemicznej i kosmochemicznej.
Student potrafi samodzielnie przeprowadzić analizę danych geochemicznych gromadzonych podczas badań terenowych lub też zebranych w wyniku kwerendy materiałów archiwalnych.
Potrafi poprawnie określać zachowanie się pierwiastków w różnych środowiskach geologicznych oraz potrafi wyjaśnić odmienne zachowanie się pierwiastków w poszczególnych typach środowisk. Potrafi przewidzieć zachowanie się pierwiastków uruchamianych w wyniku działalności człowieka.
K_W03 – zna szczegółowo problematykę procesów powstawania i różnicowania się skał w określonych środowiskach
K_W08 – zna geochemiczną charakterystykę Układu Słonecznego i procesy kierujące obiegiem pierwiastków na Ziemi
K_W16 – zna budowę strukturalną minerałów i jej wpływ na właściwości substancji
K_U03 – potrafi wykorzystać elementy statystyki w interpretacji uzyskanych wyników analitycznych
K_U04 - umie opisać budowę wewnętrzną skały, zanalizować procesy prowadzące do jej powstania, środowisko geotektoniczne i procesy przeobrażeń.
K_U05 – umie samodzielnie zanalizować zgromadzony materiał naukowy, zinterpretować wyniki i wyciągnąć stosowne wnioski
K_U09 – umie zaplanować i poprowadzić badania terenowe właściwe dla danego zakresu prac geologicznych
K_U10 – umie wybrać określone techniki komputerowe do rozwiązywania zagadnień w zakresie geologii
K_U16 - ma umiejętności językowe wystarczające do korzystania z anglojęzycznej literatury naukowej
K_K06 – rozumie potrzebę przedstawiania najnowszej wiedzy geologicznej w ramach prezentacji i przy wykonywaniu prac zaliczeniowych
K_K08 – zna zasady ekonomicznego wykorzystania złóż z uwzględnieniem ochrony środowiska
K_K10 – rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie
Kryteria oceniania
Egzamin końcowy przeprowadzany w formie odpowiedzi ustnej.
Praktyki zawodowe
brak
Literatura
P.A. Cox: The Elements on Earth. Inorganic Chemistry in the Environment. Oxford University Press.
EBY G. NELSON. Principles of environmantal geochemistry. University of Massachusetts.
ENCRENAZ, T., BIBRING, J.P., BLANC, M. 1991. The Solar System. Springer Verlag; Berlin-Heidelberg-New York
H.Y. McSween, G.R. Huss. Cosmochemistry. Cambridge University Press.
S.M. Richardson, H.Y. McSween: Geochemistry. Pathways and Processes. Prentice Hall.
Meteorites, Comets and Planets. Treatise on Geochemistry, vol. 1.
Core and mantle. Treatise on Geochemistry, vol. 2.
Crust. Treatise on Geochemistry, vol. 3.
GILL R. 1996: Chamical fundamentals of geology. Chapman & Hall
WEDEPOHL, K.H. 1969. Handbook of Geochemistry. Springer Verlag; Berlin-Heidelberg-New York
M. White. Geochemistry. Willey- Blackwell
MIGASZEWSKI Z.M., GAŁUSZLA A., 2003. Zarys geochemii środowiska. Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej.
POLAŃSKI, A. 1998. Podstawy geochemii. Wydawnictwa Geologiczne; Warszawa
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: